Na wspak

Na wspak
À rebours
ilustracja
AutorJoris-Karl Huysmans
Typ utworupowieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydaniaFrancja
Językfrancuski
Data wydaniamaj 1884
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego1976
WydawcaCzytelnik
PrzekładJulian Rogoziński

Na wspak (fr. À rebours) – wydana w 1884 roku powieść francuskiego pisarza Jorisa-Karla Huysmansa i jednocześnie punkt wyjścia dla wszystkich jego późniejszych dzieł, które sam autor określi mianem „supernaturalizmu”[1]. Jest to przykład literatury dekadentyzmu (z nawiązaniem do symbolizmu) i zerwanie z charakterystycznym dla wcześniejszej twórczości Huysmansa naturalizmem spod znaku Zoli[2]. Głównym bohaterem jest diuk Jan des Esseintes, znudzony życiem jedyny potomek arystokratycznej rodziny. Książka jest właściwie katalogiem gustów prawdziwego dekadenta i w swoim czasie uzyskała nawet określenie „biblii dekadentyzmu”[3]. Szerszą sławę Na wspak zdobyła w 1895 roku, podczas procesu Oscara Wilde’a, kiedy określono ją mianem książki „sodomicznej”, po tym, gdy Wilde zażądał ją do swojej celi[4].

Treść utworu

Diuk des Esseintes, znudzony życiem potomek arystokratycznej rodziny i wychowanek jezuitów, sprzedaje rodzinny zamek i kupuje w podparyskiej miejscowości rezydencję[5], którą urządza na własną, skrajnie estetyczną modłę. Czas upływa mu na lekturze ukochanych książek – literatura Cesarstwa Rzymskiego (Gajusz Petroniusz), literatura chrześcijańska i katolicka, współczesna literatura francuska (Charles Baudelaire, Paul Verlaine) oraz dzieła klasyków takich jak Edgar Allan Poe[6]. Ponadto komponuje nowe, zaskakujące zapachy oraz zestawienia kolorów, miesza smaki alkoholi, kolekcjonuje niepokojące obrazy oraz „nienaturalne” rośliny (rosiczki)[7], próbuje inkrustować kamieniami szlachetnymi żywego żółwia (ze skutkiem śmiertelnym dla zwierzęcia)[8]. Cierpi na koszmary i pojawiają się u niego oznaki neurozy[9].

Wkrótce podupada na zdrowiu z powodu niehigienicznego trybu życia (diuk był aktywny wyłącznie w nocy, prawie nigdy nie wychodził z rezydencji). Fiaskiem kończy się jego planowana podróż do Anglii. W wyniku zaleceń lekarza des Esseintes postanawia zerwać z dotychczasowym dekadenckim stylem życia i wrócić (jakkolwiek niechętnie) do aktywnego życia w Paryżu.

Przypisy

  1. ↑ Rogoziński Julian, Wstęp, [w:] Huysmans, Joris-Karl, Na wspak, Warszawa 1976, Czytelnik, s. 5, ISBN 83-7389-097-1.
  2. ↑ Huysmans, Joris-Karl, Przedmowa po dwudziestu latach, [w:] Huysmans, Joris-Karl, Na wspak, Warszawa 1976, Czytelnik, s. 40–41, ISBN 83-7389-097-1.
  3. ↑ Rogoziński Julian, Wstęp, [w:] Huysmans, Joris-Karl, Na wspak, Warszawa 1976, Czytelnik, s. 20–21, ISBN 83-7389-097-1.
  4. ↑ Richard Ellmann, Oscar Wilde, New York: Vintage Books, 1988, s. 477–478, ISBN 0-394-75984-2, OCLC 836100295.
  5. ↑ Huysmans, Joris-Karl, Na wspak, Warszawa 1976, Czytelnik, s. 55, ISBN 83-7389-097-1.
  6. ↑ Huysmans, Joris-Karl, Na wspak, Warszawa 1976, Czytelnik, s. 112, ISBN 83-7389-097-1.
  7. ↑ Huysmans, Joris-Karl, Na wspak, Warszawa 1976, Czytelnik, s. 140, ISBN 83-7389-097-1.
  8. ↑ Huysmans, Joris-Karl, Na wspak, Warszawa 1976, Czytelnik, s. 88–93, ISBN 83-7389-097-1.
  9. ↑ Huysmans, Joris-Karl, Na wspak, Warszawa 1976, Czytelnik, s. 148, ISBN 83-7389-097-1.

Bibliografia

  • Huysmans, Joris-Karl, Na wspak, Warszawa 1976, Czytelnik, ISBN 83-7389-097-1.

Media użyte na tej stronie

HuysmansCzechNaruby1913 resize.jpg
Huysmans: A rebours, title of the first czech edition, 1913