Nachiczewańska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka

Nachiczewańska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka

Нахчыван Мухтар Совет Сосиалист Республикасы
Нахичеванская Автономная Советская Социалистическая Республика

republika autonomiczna ZSRR
1924–1990
Godło Flaga
Państwo	ZSRR
Republika	Azerbejdżańska SRR
Siedziba	Nachiczewan
Data powstania	9 lutego 1924
Data likwidacji	1990
Powierzchnia	5500 km²
Populacja (1989) • liczba ludności	293 875
• gęstość	53,4 os./km²
Języki urzędowe	azerski, rosyjski
Położenie na mapie Azerbejdżanu (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Nachiczewańska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka
39°12′N 45°24′E/39,200000 45,400000

Nachiczewańska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka, Nachiczewańska ASRR – republika autonomiczna w Związku Radzieckim, wchodząca w skład Azerbejdżańskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

Obszar przyszłej Nachiczewańskiej ASRR w przybliżeniu pokrywał się z obszarem krainy historycznej Nachiczewan, o mieszanym ormiańsko-azerskim charakterze narodowościowym. Jako taki stanowił przedmiot konfliktu między efemerycznymi republikami Armenii i Azerbejdżanu, powstałymi po rozpadzie Federacji Zakaukaskiej. Do czasu sowieckiego podboju Zakaukazia Nachiczewan pozostawał pod władzą Armenii, która w 1919 zlikwidowała proklamowaną tu efemeryczną Republikę Araksu.

Po zajęciu tych terenów przez radziecką 11 Armię, na sowieckich bagnetach, miejscowi i napływowi bolszewicy proklamowali 28 lipca 1920 Nachiczewańską SRR jako niezależny organizm państwowy "blisko związany" z utworzoną trzy miesiące wcześniej sowiecką Azerbejdżańską SRR. Na takim rozstrzygnięciu zaważyło zaangażowanie kemalistowskiej Turcji, zmierzającej do likwidacji Armenii i wzmocnienia żywiołu tureckiego (azerskiego) na Zakaukaziu. Dlatego Nachiczewan został wymieniony jako terytorium o specjalnym statusie w kolejnych traktatach międzynarodowych z udziałem Turcji: w traktacie moskiewskim z 16 marca 1921 i w traktacie karskim z 23 października 1921^[1]. W wykonaniu tych układów, regulując stosunki narodowe na Zakaukaziu, rząd sowiecki 9 lutego 1924 proklamował utworzenie Nachiczewańskiej ASRR jako wchodzącej w skład Azerbejdżańskiej SRR jednostki autonomicznej zamieszkanej przez znaczną mniejszość ormiańską.

Podporządkowanie Nachiczewanu Azerbejdżanowi, mimo stłumienia konfliktów narodowościowych przez sowiecki terror, spowodowało systematyczny exodus Ormian do Armeńskiej SRR. Z 15% ludności w 1926 ich odsetek spadł do 1,4% w 1979.

Po upadku władzy sowieckiej na Zakaukaziu pod koniec lat 80. XX wieku, w styczniu 1990 Rada Najwyższa Nachiczewańskiej ASRR ogłosiła wystąpienie z ZSRR. Po krótkim okresie zamętu związanego z walką o władzę w Azerbejdżanie władze tego państwa powołały Nachiczewańską Republikę Autonomiczną jako autonomiczną jednostkę administracyjną w ramach Republiki Azerbejdżanu.

Przypisy