Nadżi al-Ali

Nadżi Salim al-Ali (arab. ناجي سليم العلي, ur. w 1937 r. w Asz-Szadżarze, Palestyna, zm. 29 sierpnia 1987 w Londynie) – palestyński rysownik, któremu sławę przyniosły rysunki wyrażające krytykę wobec polityki Izraela. Jest autorem ponad 40 tys. rysunków, w których odzwierciedlała się opinia Palestyńczyków i Arabów i które stanowiły krytyczny komentarz na temat polityki palestyńskiej i arabskiej[1]. Największy rozgłos przyniosła mu stworzona przez niego postać Hanzali, chłopca obserwującego aktualne wydarzenia polityczne[1], który stał się również symbolem palestyńskiego oporu. 22 lipca 1987 przed londyńską siedzibą kuwejckiej gazety Al-Kabas („Żagiew”), dla której tworzył satyryczne rysunki polityczne[1][2], Nadżi al-Ali został postrzelony w twarz[3]. Zmarł w wyniku ran pięć tygodni później w szpitalu Charing Cross.

Dzieciństwo i młodość

Nadżi al-Ali urodził się w 1937 r. w północnej Palestynie, we wsi Asz-Szadżara leżącej między Tyberiadą a Nazaretem, na miejscu której obecnie znajduje się izraelski moszaw Ilanijja. Po wypędzeniu Palestyńczyków w 1948 r. udał się wraz z rodziną na południe Libanu i zamieszkał w obozie dla uchodźców Ajn al-Hilwa koło Sydonu[4], gdzie uczył się w szkole należącej do Unii Kościołów Chrześcijańskich. Po zdobyciu dyplomu przez pewien czas pracował w sadownictwie w okolicach Sydonu, następnie przeniósł się do Trypolisu, gdzie przez dwa lata uczył się w szkole zawodowej.

Z czasem przeniósł się do Bejrutu, gdzie zamieszkał w namiocie w obozie Szatila, imając się różnych robót. W 1957 r., zdobywszy uprawnienia mechanika samochodowego, wyjechał do Arabii Saudyjskiej, gdzie pracował przez dwa lata.

Kariera rysownicza i dziennikarska

W 1959 r. Nadżi al-Ali wrócił do Libanu i przystąpił do Arabskiego Ruchu Narodowego (ARN), z którego jednak był usuwany czterokrotnie w ciągu jednego roku za nieprzestrzeganie dyscypliny partyjnej. Na ścianach więzień libańskich rysował swoje pierwsze rysunki[5]. W latach 1960-1961 wraz z kolegami z ARN wydawał pismo polityczne As-Sarcha („Krzyk”).

W 1960 r. podjął studia na Libańskiej Akademii Sztuk Pięknych, które musiał jednak przerwać, wkrótce został bowiem aresztowany z powodów politycznych. Po zwolnieniu przeniósł się do Tyru, gdzie podjął pracę jako nauczyciel rysunku.

Pierwsze prace artysty, wraz z artykułem towarzyszącym, opublikował w piśmie Al-Hurrijja („Wolność”) (nr 88 z 25 września 1961 r.) Ghassan Kanafani, palestyński pisarz i działacz polityczny, który zapoznał się z rysunkami Al-Alego podczas wizyty w Ajn al-Hilwa.

W celu zdobycia pieniędzy na studia w Kairze lub Rzymie w 1963 r. Nadżi al-Ali wyjechał do Kuwejtu. Pracował tam jako redaktor, grafik i rysownik dla panarabskiej gazety At-Tali'a („Awangarda”), a od 1968 r. dla dziennika As-Sijasa („Polityka”). W tym czasie kilkakrotnie powracał do Libanu. W 1974 r. rozpoczął pracę dla libańskiej gazety As-Safir, dzięki czemu mógł wrócić do Libanu na czas dłuższy. Podczas izraelskiej inwazji na Liban w 1982 r. został, wraz z innymi mieszkańcami Ajn al-Hilwa, zatrzymany na pewien czas przez wojsko okupacyjne. W 1983 r. ponownie udał się do Kuwejtu, gdzie zaczął pracować dla gazety Al-Kabas. W 1985 r. został stamtąd wydalony pod naciskiem sąsiedniej Arabii Saudyjskiej[5] i przeniósł się do Londynu. Aż do śmierci pracował w tamtejszej redakcji międzynarodowej edycji tej gazety.

W 1984 r. The Guardian nazwał go „tym, który najwierniej wyraża arabską opinię publiczną”[6].


Twórczość, poglądy i nagrody

Jako rysownik uprawiający satyrę polityczną Nadżi al-Ali stworzył ponad 40 tys. rysunków. W większości dotyczą one losu narodu palestyńskiego, obrazując ich cierpienie i opór oraz stanowiąc ostrą krytykę państwa Izrael, nielegalnej okupacji izraelskiej oraz przywódców palestyńskich i arabskich. Al-Ali był przeciwny wszelkim osiedlom, które naruszały prawo Palestyńczyków do całej historycznej Palestyny, i sprzeciw ten przejawiał się często w jego rysunkach. W odróżnieniu od wielu innych rysowników uprawiających satyrę polityczną w swoich rysunkach Al-Ali nie umieszczał konkretnych polityków.

Nadżi al-Ali wydał trzy zbiory swoich rysunków (w latach 1976, 1983 i 1985), przed śmiercią przygotowywał kolejny.

W 1979 r. został wybrany na przewodniczącego Związku Rysowników Arabskich. W 1979 i 1980 r. otrzymał pierwsze nagrody na wystawach rysowników arabskich w Damaszku. Pośmiertnie, w 1988 r., Międzynarodowa Federacja Wydawców Prasowych przyznała ma „Złote Pióro Wolności”[7].

Hanzala

Hanzala z Vittoriem Arrigonim (Carlos Latuff)

Hanzala (arab. حنظلة), który po raz pierwszy pojawił się w 1969 r. na łamach kuwejckiej gazety As-Sijasa, jest najsłynniejszą postacią stworzoną przez Nadżiego al-Alego. Wyraz hanzala oznacza po arabsku kolokwintę, roślinę z rodziny dyniowatych, która w poezji arabskiej jest symbolem goryczy, smutku i cierpienia[8]. Hanzala to dziesięcioletni chłopak, który od 1973 r. występuje odwrócony do widza tyłem i z rękami założonymi za plecami. Według słów samego Al-Alego dziesięciolatek symbolizuje wiek, w którym artysta musiał opuścić ojczyznę, i w którym postanawia pozostać, póki do niej nie wróci. Jego postawa symbolizuje brak akceptacji dla „rozwiązań z zewnątrz”. Hanzala ma na sobie znoszone ubranie i jest bosy – co ma oznaczać jego związek z biednymi i uciśnionymi. Na późniejszych rysunkach nie jest już tylko obserwatorem, lecz bierze czynny udział w wydarzeniach.

Hanzala stał się znakiem rozpoznawczym Nadżiego al-Alego oraz symbolem palestyńskiej tożsamości i palestyńskiego oporu. Jest także internetową maskotką Zielonego Ruchu w Iranie. Al-Ali powiedział o Hanzali: „Ta istota, którą wymyśliłem, niewątpliwie mnie przeżyje. Może nie przesadzę nawet, jeśli powiem, że dzięki niemu będę żyć po mojej śmierci”.

Inne postacie i motywy

Inne znane postacie występujące w rysunkach Al-Alego to chudy, wymęczony mężczyzna symbolizujący Palestyńczyków opierających się izraelskiemu uciskowi i innym wrogim siłom, oraz gruby mężczyzna symbolizujący arabskich i palestyńskich przywódców wiodących wygodne życie i godzących się na polityczne kompromisy, którym autor gwałtownie się sprzeciwiał. W twórczości Al-Alego częste są także motywy ukrzyżowania (symbolizującego cierpienie Palestyńczyków) i miotania kamieni (opór zwykłych ludzi).

Śmierć w wyniku zamachu

Nadal nie wiadomo, kto strzelał do Nadżiego al-Alego przed londyńską siedzibą kuwejckiej gazety Al-Kabas 22 lipca 1987, raniąc go w prawą skroń. Al-Ali pozostał nieprzytomny do chwili zgonu 29 sierpnia 1987 r. Jego wolą było, by po śmierci spocząć w Ajn al-Hilwa, obok ojca, nie było to jednak wykonalne i pochowano go na cmentarzu Brookwood pod Londynem. Po zamachu londyńska policja zatrzymała Isma'ila Suwana, 28-letniego Palestyńczyka pracującego na Uniwersytecie Hull, w którego mieszkaniu znalazła kryjówkę z bronią, według policji przeznaczoną do przeprowadzania ataków terrorystycznych w Europie. Suwanowi postawiono jedynie zarzut nielegalnego posiadania broni i materiałów wybuchowych. Z początku policja twierdziła, że Suwan jest członkiem Organizacji Wyzwolenia Palestyny, choć sama OWP zaprzeczyła, by miała z nim jakikolwiek związek[9][10].

Z czasem Sawan zeznał, że pracował dla OWP i izraelskiego Mosadu, który miał wiedzieć o planach zamordowania rysownika. Mossad odmówił przekazania stosownych informacji wywiadowi brytyjskiemu, w wyniku czego Brytyjczycy wydalili z kraju co najmniej jednego dyplomatę izraelskiego[11]. Oburzona premier Margaret Thatcher nakazała zamknięcie londyńskiej bazy Mosadu na ulicy Kensington Palace Gardens[12][13].

Przypisy

  1. a b c Farsoun, 2004, s. 111.
  2. Harlow, 1994, s. 167.
  3. Black, Ian, (10 III 2008) „Drawing Defiance” The Guardian.
  4. Harlow, 1994, s. 168.
  5. a b Fischbach, 2005.
  6. Haifaa Khalafallah, 'Third World Review: This pen is mightier... Profile of Naji al-Ali, Arab cartoonist', The Guardian, 21 IX 1984.
  7. 'Murdered Arab cartoonist honoured', The Guardian, 8 II 1988.
  8. Dziekan, 1997, s. 51.
  9. David Pallister, 'Arab on arms find charge', The Guardian, 18 VIII 1987.
  10. Palestinian Journalist Dies of Wounds in LondonThe New York Times, 30 VIII 1987.
  11. Clines, Francis (18 VI 1988) „Britain Orders Israeli Diplomat to Leave.The New York Times. Dostęp 9 I 2012.
  12. Gardham, Duncan (17 II 2010) „Dubai Hamas assassination: the sticky relationshipThe Daily Telegraph
  13. The Daily Telegraph, London, 5 IV 1998

Bibliografia

  • Dziekan, Marek M. (1997). Symbolika arabsko-muzułmańska. Mały słownik. Warszawa: Verbinum. Wydawnictwo Księży Werbistów. ISBN 83-7192-019-9.
  • Samih K Farsoun, Culture and Customs of the Palestinians, Westport, Conn.: Greenwood Press, 2004, ISBN 0-313-32051-9, OCLC 55679550.
  • Fischbach, Michael R. (2005). „al-Ali, Naji”, w: Encyclopedia of the Palestinians, red. P. Mattar. New York: Facts On File, s. 18.
  • Harlow, Barbara (1994). „Writers and Assassinations”, w: Imagining Home: Class, Culture and Nationalism in the African Diaspora, red. Sidney J. Lemelle, Robin D. G. Kelley, s. 167–184. Verso. ISBN 0-86091-585-9.
  • Kallam, Mahmud Abd Allah. (2001). Nadżi al-Ali: Kamil at-turab al-filastini (Nadżi al-Ali, Całość palestyńskiej ziemi). Bejrut: Bisan li-an-naszr wa-at-tauzi.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Vittorio Arrigoni draw.jpg
Autor: Carlos Latuff (with minor cropping from the original version), Licencja: Copyrighted free use
Portrait of Vittorio Arrigoni and Handala