Nagórnik zwyczajny

Nagórnik zwyczajny
Monticola saxatilis[1]
(Linnaeus, 1766)
Ilustracja
Samiec
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

muchołówkowate

Podrodzina

kląskawki

Rodzaj

Monticola

Gatunek

nagórnik zwyczajny

Synonimy
  • Turdus saxatilis Linnaeus, 1766[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania

     lęgowiska

     przeloty

     zimowiska

Nagórnik zwyczajny[4], nagórnik[4], nagórnik skalny, drozd skalny (Monticola saxatilis) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Nie wyróżnia się podgatunków[2][5]. Nie jest zagrożony.

Zasięg występowania

Nagórnik zamieszkuje rejony górskie od północno-zachodniej Afryki, przez południową i środkową Europę i Azję Mniejszą aż po środkową Azję (okolice Bajkału, Mongolia i środkowe Chiny). Pospolity w basenie Morza Śródziemnego. Wędrowny (przeloty IV–V i VIII–IX), zimuje w tropikalnej Afryce.

W Polsce dawniej skrajnie nieliczny ptak lęgowy w Karpatach; obserwowany w Pieninach, Tatrach, Bieszczadach i w Babiogórskim Parku Narodowym. Do początków XX wieku występował też na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej (choć pojedynczy lęg po długiej przerwie odnotowano tam w latach 60.[6]). Ostatni potwierdzony lęg nagórnika na terenie Polski miał miejsce w 1969 roku na Połoninie Caryńskiej w Bieszczadach, jednak możliwe, że skrajnie niewielka populacja utrzymała się do lat 80., z prawdopodobnymi lęgami w 1985 w Tatrach i 1987 w Pieninach[6]. Po tym czasie ptaki tego gatunku odnotowywano bardzo rzadko, bez oznak lęgowości[6].

Charakterystyka

Nagórniki zwyczajne na starej rycinie; u góry osobnik młodociany, w środku dorosły samiec, u dołu dorosła samica
Wygląd zewnętrzny
Sylwetka wyprostowana, podobna do białorzytki, z długim dziobem i krótkim ogonem. Samiec w szacie godowej ma modropopielatą głowę i gardło, spód ciała i skrzydeł oraz ogon jaskraworude. Wierzch ciała szary z białą plamą o zmiennej wielkości, kuper niebieski. Samice mają upierzenie o przytępionych barwach, ułożonych w deseń łuskowatych plamek. Głowa, gardło i grzbiet brązowe, spód beżowy z rudym nalotem. Ogon rudopomarańczowy, podobnie jak u samca. Młode podobne do samic, ale z bardziej wyrazistym rysunkiem.
Rozmiary
długość ciała ok. 17–19 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 33–37 cm, długość skrzydła złożonego ok. 11,4–12,9 cm, długość ogona ok. 6,5 cm
Masa ciała
ok. 45–60 g
Głos
Wabi krótkim „czak-czak” lub czystym „diu”. Śpiew urozmaicony, złożony z melodyjnych fletowych fraz z motywami szczebiotliwymi. Śpiewa siedząc na kamieniu lub w locie, kiedy to wznosi się z rozpostartym ogonem i następnie wraca powoli do punktu wyjścia.
Zachowanie
Prowadzi samotniczy tryb życia. Płochliwy, często chowa się za skałkami. Charakterystycznie potrząsa ogonem, podobnie jak pleszka zwyczajna.

Środowisko

Tereny skaliste w górach i na wyżynach, górskie hale, a na południu zbocza ze żwirem i skąpą roślinnością w winnicach, ruinach, żwirowniach. Preferuje miejsca nasłonecznione i suche. Często występuje powyżej 1500 m n.p.m.

Pożywienie

Głównie owady i ich larwy zbierane na ziemi, a także pająki, jaszczurki oraz jagody.

Lęgi

Jaja z kolekcji muzealnej
Gniazdo
W dziurze lub szczelinie skalnej, uwite niezbyt starannie ze źdźbeł i korzonków.
Jaja i wysiadywanie
Samica składa 4–6 jaj o barwie niebieskawo-zielonej, niekiedy skąpo nakrapianych rdzawymi plamkami. Jaja są wysiadywane przez 14–15 dni.
Pisklęta
Pisklęta opuszczają gniazdo po 14–15 dniach. Przez ok. 3–4 tygodnie pozostają pod opieką rodziców.

Status i ochrona

IUCN uznaje nagórnika zwyczajnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 0,8–2,9 miliona dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[7]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek wymarły regionalnie (RE, Regionally Extinct)[6].

Zobacz też

Przypisy

  1. Monticola saxatilis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. a b Collar, N. & Bonan, A.: Rufous-tailed Rock-thrush (Monticola saxatilis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-26].
  3. a b Monticola saxatilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  4. a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-26].
  5. Frank Gill, David Donsker (red.): Chats, Old World flycatchers. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-26]. (ang.).
  6. a b c d Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
  7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

  • Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 603–604. ISBN 83-919626-1-X.
  • Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 2. Warszawa: Multico, 2005, s. 68. ISBN 83-7073-360-3.
  • Paul Sterry, Richard Allen: Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 302. ISBN 83-7311-826-8.
  • Lars Jonsson: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 408. ISBN 83-7319-927-6.
  • Klaus Richarz, Anne Puchta: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 296. ISBN 83-7495-018-8. ISBN 978-83-7495-018-3.

Linki zewnętrzne

  • Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
  • Monticola saxatilis (Nagórnik). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 309–311. ISBN 83-86564-43-1.

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Monticola saxatilis MWNH 1830.JPG
Autor: Klaus Rassinger und Gerhard Cammerer, Museum Wiesbaden, Licencja: CC BY-SA 3.0
Common rock thrush Monticola saxatilis , egg, Coll. Museum Wiesbaden
Common Rock-Thrush (Monticola saxatilis) f (46527244482).jpg
Autor: Dominic Sherony, Licencja: CC BY-SA 2.0
Common Rock-Thrush (Monticola saxatilis) f
MonticolaSaxatilisIUCNver2019 1.png
Autor: SanoAK: Alexander Kürthy, Licencja: CC BY-SA 4.0
The distribution map of common rock thrush Monticola saxatilis according to IUCN version 2019.1 ; key:
Legend: Extant, breeding (#00FF00), Extant, passage (#00FFFF), Extant, non-breeding (#007FFF)