Nagroda Literacka „Nike”

Nagroda Literacka „Nike”
Ilustracja
Uroczystość przyznania „Nike” w 2005
Nagroda za

twórczość literacką

Przyznawana przez

Fundacja Agory
„Gazeta Wyborcza”

Lokalizacja

 Polska
Warszawa

Pierwsze rozdanie

1997

Strona internetowa

Nagroda Literacka „Nike” – polska nagroda literacka za książkę roku przyznawana od 1997. Jej celem jest promocja polskiej literatury współczesnej, ze szczególnym uwzględnieniem powieści. Fundatorami nagrody są „Gazeta Wyborcza” i Fundacja Agory.

Historia powstania

Nagroda na wzór brytyjskiego Bookera, powstała w 1997 roku z inspiracji Henryki Bochniarz, która namówiła Adama Michnika do zaangażowania się w projekt i przez pierwsze dziesięć edycji była współfundatorem nagrody razem z Gazetą Wyborczą[1].

Zasady przyznawania nagrody i jej forma

Konkurs obejmuje tylko autorów żyjących. W konkursie mogą brać udział wszystkie gatunki literackie – poezja, dramat i proza (w tym autobiografie, eseje, pamiętniki) – oraz humanistyka o wybitnych wartościach literackich[2]. Nagrody nie można podzielić lub nie przyznać; w konkursie nie mogą brać udziału opracowania lub prace zbiorowe. Laureat nagrody wyłaniany jest w trójetapowym konkursie, który trwa od maja do października. Pierwszy etap to przyznanie przez jury 20 nominacji, następnie wybór siedmiu finalistów i z tej grupy wyłaniany jest zwycięzca. Wyboru laureata Nike dokonuje jury na posiedzeniu w dniu wręczenia nagrody, w pierwszą niedzielę października.

Nagroda Literacka Nike, przyznawana za pojedynczą książkę, zaliczana jest do freestylowych nagród literackich, luźno zdefiniowanych regulaminowo[3]. Spostrzegana jest jako nagroda będąca "sprężyną dla książek niełatwych".[4]

Autor nagrodzonej książki otrzymuje statuetkę Nike zaprojektowaną przez Gustawa Zemłę oraz nagrodę pieniężną w wysokości 100 tys. złotych.

Kontrowersje

Jesienią 2014 roku socjolożka i krytyczka literacka Kinga Dunin, sygnalizując potencjalny konflikt interesów[5], postawiła publicznie zarzut, że wpływ na werdykt jury mogą mieć związki towarzyskie jego członków z nominowanymi autorami[6]. Oświadczenie Dunin było pokłosiem konfliktu feministki z Ignacym Karpowiczem na tle obyczajowo-finansowym[7]. Karpowicz był nominowany w 2014 za powieść pt. Ości[8] zaś sekretarzem nagrody w tym czasie był jego partner życiowy – Juliusz Kurkiewicz[9]. Organizatorzy wielokrotnie zapewniali z kolei, że sposób wybierania finalistów, a następnie laureata nagrody Nike jest całkowicie obiektywny, a żadne inne przesłanki, które nie dotyczą analizowanego dzieła literackiego, nie mają znaczenia dla żadnej decyzji. Mimo to co jakiś czas pojawiają się sceptyczne głosy odnoszące się do sposobu wyłaniania zwycięzców Nike. Z drugiej strony podobne opinie można spotkać w zakresie przyznawania literackiej Nagrody Nobla. Często mogą mieć one swoje korzenie w krytyce względem konkretnej decyzji, dotyczącej uhonorowania danego pisarza bądź pisarki[10]. 3 października 2014 Michał Sołtysiak z kapituły nagrody wydał oświadczenie, w którym zaznaczył, że sekretarz jury nie ma żadnego wpływu na wybór dokonywany przez jego członków[11]. W podobnym tonie do sprawy odniosła się również Grażyna Torbicka tuż przed ogłoszeniem zwycięzcy podczas gali w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Ostatecznie laureatem nagrody w 2014 został Karol Modzelewski[12].

Z jednej strony - najbardziej poważana i dostojna nagroda dla polskich literatów, z drugiej strony - nagroda wywołująca spore kontrowersje, zarówno ze względu na stojącą za nią Agorą S.A., jak też na coroczne nominacje, o których nierzadko mówi się, że bywają żartem znudzonych obradami jurorów - ma znaczący głos w zarysowywaniu pola literackiego najnowszej polskiej literatury XX/XXI wieku[13].

Paulina Surniak zauważa, że: przyznawana od 1997 roku nagroda literacka Nike za najlepszą książkę roku „Gazety Wyborczej” i Fundacji Agory bywa dość kontrowersyjna. Sam fakt, że do jednego worka wrzucane są książki różnych gatunków – powieści, prozy poetyckie, reportaże, eseje i inne – może budzić pewne obawy. W jaki sposób jury ma porównać rzeczy tak różne? Niemniej Nike pozostaje najważniejszą i najbardziej rozpoznawalną nagrodą literacką w Polsce. Swojego faworyta wybierają nie tylko jurorzy, ale także czytelnicy. Nike Czytelników ma dla wielu pisarzy jeszcze większą wartość[14].

Justyna Skalska w 2014 roku w wydawnictwie „Drugi Obieg” podniosła, że „Kolejne nominacje i rozstrzygnięcia konkursu, prowadzą do wniosku, że te już kilka razy z rzędu kłóciły się z samą ideą nagrody Nike, która pierwotnie miała być przyznawana za najlepszą polską powieść roku. Powieścią nie był ani zbiór esejów Marka Bieńczyka Książka Twarzy (Nike 2012), ani poemat prozą Mariana Pilota Pióropusz z 2011 (uznana za powieść z «nurtu chłopskiego»), ani dramat Tadeusza Słobodzianka Nasza klasa – zdobywcy nagrody w 2010 r. Dlatego nie ma już ona takiej siły oddziaływania, jaką miała na samym początku (gdy nagrodę otrzymywali tacy wybitni twórcy jak Miłosz, Myśliwski czy Barańczak)”[15].

Przyznanie w 2014 nagrody Nike Karolowi Modzelewskiemu za jego autobiografię - zostało odczytane jako jedyny sensowny wybór spośród najsłabszej od lat finałowej siódemki.[16]

Jubileuszowa, 25. edycja Nagrody Literackiej Nike 2021, została określona jako starcie młodych autorów i pisarzy wieku dojrzałego, literatury głównego nurtu i literackich obrzeży oraz różnych spojrzeń na sztukę reportażu[17], a finałowa siódemka nagrody „Nike” 2021 – z czterema reportażami, jedną powieścią, jednym tomikiem poetyckim i jedną biografią, dla wielu – nie tylko nominowanych – okazała się zaskoczeniem[18].

Zdobywcy nagrody

Wybór czytelników

Finaliści i nominacje

Najczęściej nominowani (w latach 1997–2022)

Jury

Przypisy

  1. ↑ Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2022-10-02].
  2. ↑ Fundacja Nagrody Literackiej Nike.
  3. ↑ Mirosława Łomnicka, Nagrody literackie: znak jakości, popularności czy medal z ziemniaka? (Cz. 1), Magazyn Literacki KSIĄŻKI 9/2018.
  4. ↑ momo/rzw, Prezes Fundacji Nagrody Literackiej "Nike" o kulisach podejmowania decyzji przez jury, TVN24, 2 października 2022 [dostęp 2022-11-25].
  5. ↑ Michał Gąsior, Konflikt interesów przy nominacji Karpowicza do Nike? Organizator odpowiada Dunin: „Bzdura, zamknijmy temat”.
  6. ↑ Lucjan Strzyga, Kinga Dunin vs Ignacy Karpowicz, czyli kłótnia intelektualnych celebrytów, Polskatimes.pl [dostęp 2019-05-28] (pol.).
  7. ↑ Wysoka kultura? Nie, to polski magiel, Newsweek.pl [dostęp 2019-05-28] (pol.).
  8. ↑ 20 nominacji do Nagrody Nike 2014, Culture.pl [dostęp 2019-05-28] (ang.).
  9. ↑ Wirtualna Polska Media S.A, Organizatorzy Nike bronią się przed oskarżeniami o konflikt interesów, ksiazki.wp.pl, 2 października 2014 [dostęp 2019-05-28] (pol.).
  10. ↑ Adrian Adamczyk, Nagroda Literacka Nike – zasady przyznawania, dotychczasowi zdobywcy i kontrowersje z historii.
  11. ↑ Mariola Wołk, „Nie tak i tak dalej, ale tak i nie tak dalej…”, czyli o tym, czym jest nielogiczność, „LingVaria”, 8 (15), 2013, s. 27–39, DOI: 10.12797/lv.08.2013.15.03, ISSN 1896-2122 [dostęp 2019-05-28].
  12. ↑ Karol Modzelewski laureatem Nagrody Literackiej Nike, TVN24.pl [dostęp 2019-05-28].
  13. ↑ Michał Sowiński, Katarzyna Trzeciak, Komu sprzyja bogini zwycięstwa? Rozmowy o nominacjach do Nike 2014.
  14. ↑ Paulina Surniak, 8 najciekawszych książek nagrodzonych Nike.
  15. ↑ Justyna Skalska, Przybladły blask Nike, Drugi Obieg, 14 stycznia 2014.
  16. ↑ Jacek Wakar, [Marionetki, kukiełki, ludzie] Dunin vs Karpowicz. Witajcie w rynsztoku! Kultura Liberalna, kulturaliberalna.pl [dostęp 2022-11-25].
  17. ↑ Wirtualna Polska Książki, Nike 2021. Poznaliśmy tytuły 20 nominowanych książek.
  18. ↑ a b Michał Nogaś, Wojciech Szot: Nike 2021: znamy siedmioro finalistów najważniejszej polskiej nagrody literackiej. wyborcza.pl, 3 września 2021. [dostęp 2021-09-18]. (pol.).
  19. ↑ Justyna Sobolewska, Literacka Nagroda Nike dla Jerzego Jarniewicza. Wygrała poezja, www.polityka.pl, 2022 [dostęp 2022-10-02] (pol.).
  20. ↑ a b Wyborcza.pl – Najświeższe wiadomości od Gazety Wyborczej, wyborcza.pl [dostęp 2021-10-03] (pol.).
  21. ↑ Michał Nogaś: Nike 2020 dla Radka Raka za „Baśń o wężowym sercu”. wyborcza.pl, 2020-10-04. [dostęp 2020-10-04]. (pol.).
  22. ↑ Nagroda Nike dla Marcina Wichy! „Rzeczy, których nie wyrzuciłem” najlepszą książką roku. wyborcza.pl, 7 października 2018. [dostęp 2018-10-07].
  23. ↑ Literacka Nagroda Nike 2017 dla Cezarego Łazarewicza. tvn24.pl, 1 października 2017. [dostęp 2017-10-01].
  24. ↑ Seweryn Blumsztajn, Marcin Sendecki, redakcja: Nike 2014 dla Karola Modzelewskiego. Gazeta Wyborcza, 2014-10-05. [dostęp 2014-10-05].
  25. ↑ Roman Pawłowski, Nike dla Wojciecha Kuczoka za „Gnój”, wyborcza.pl, 3 października 2004 [dostęp 2018-07-23].
  26. ↑ RMF FM., Wojciech Kuczok zwycięzcą Nike 2004 [dostęp 2018-07-23].
  27. ↑ Katarzyna Przyborska, „Nike” Czytelników dla „Onych”. „To nagroda dla całej tęczowej gromady”, krytykapolityczna.pl, 30 września 2022.
  28. ↑ Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2022-09-30].
  29. ↑ Natalia Szostak: Nike Czytelników dla Joanny Gierak-Onoszko za „27 śmierci Toby’ego Obeda”. „Taki temat śni się reporterom po nocach”. wyborcza.pl, 2020-10-03. [dostęp 2020-10-04]. (pol.).
  30. ↑ Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2022-09-05].
  31. ↑ Nagroda Literacka „Nike” 2022. „Dewocje” i „Chamstwo” wśród nominowanych książek, gazetapl [dostęp 2022-06-15] (pol.).
  32. ↑ a b Marek Radziwon: Nagroda Literacka „Nike” 2021 – nominacje. Marcinów, Leszczyński, Łubieński w dwudziestce. wyborcza.pl, 2021-06-10. [dostęp 2021-07-11]. (pol.).
  33. ↑ Michał Nogaś, Natalia Szostak: Nike 2020: znamy siódemkę finalistów najważniejszej polskiej nagrody literackiej. wyborcza.pl, 2020-08-24. [dostęp 2020-08-24]. (pol.).
  34. ↑ Justyna Sobolewska, Literackie nominacje do Nike i Gdyni. Czego zabrakło?, www.polityka.pl, 26 maja 2020 [dostęp 2020-05-26] (pol.).
  35. ↑ Nagroda Literacka ‘Nike’ 2019. Znamy finalistów: Rudzka, Szczygieł, Rejmer, Twardoch, Strachota, Kaczorowski, Kołodziejczyk, wyborcza.pl [dostęp 2019-09-16] (pol.).
  36. ↑ Marek Radziwon, Nike 2019. Znamy 20 tytułów nominowanych do najważniejszego wyróżnienia literackiego w Polsce, wyborcza.pl, 23 maja 2019 [dostęp 2019-09-16].
  37. ↑ Nagroda Literacka Nike 2018: oto finaliści. onet.pl, 7 września 2018. [dostęp 2018-09-08].
  38. ↑ 20 książek nominowanych do Nagrody Nike 2018. wirtualnemedia.pl. [dostęp 2018-05-22]. (pol.).
  39. ↑ Nike 2017 – finaliści, wyborcza.pl, 5 września 2017 [dostęp 2017-09-13].
  40. ↑ Nike 2017 – nominacje, wyborcza.pl, 18 maja 2017 [dostęp 2017-05-18].
  41. ↑ Nagroda Nike 2016: poznaj siódemkę finalistów, wyborcza.pl [dostęp 2016-10-01] (pol.).
  42. ↑ Nagroda Nike 2016 – nominacje. Oto 20 książek roku, „Gazeta Wyborcza”, wyborcza.pl [dostęp 2016-05-19].
  43. ↑ Znamy finalistów Nike 2015 | Artykuł | Culture.pl. [dostęp 2015-09-13].
  44. ↑ Marek Radziwon, Monolog polsko-żydowski, Grynberg, Henryk, wypowiedź o determinantach polskiej tożsamości: krew i rasa, ziemia i urodzenie czy może kultura i tradycja?
  45. ↑ Vogue Polska, Finaliści Nagrody Literackiej „Nike” 2022: Podróże na Zachód i chasydzkie rytuały, Vogue Polska, 5 września 2022 [dostęp 2022-10-02] (pol.).
  46. ↑ red: Jury Nagrody Literackiej „Nike” 2020. wyborcza.pl, 2020-08-12. [dostęp 2021-07-11]. (pol.).
  47. ↑ Marek Radziwon, Nike 2019. Znamy 20 tytułów nominowanych do najważniejszego wyróżnienia literackiego w Polsce, wyborcza.pl, 23 maja 2019 [dostęp 2019-05-28].

Linki zewnętrzne

Laureaci Nagrody Literackiej „Nike”
Nagroda
główna
Wybór
czytelników
Nagroda
25-lecia
Nagroda Literacka „Nike”
Nagroda
główna
Wybór
czytelników
Nagroda
25-lecia

Media użyte na tej stronie