Nagroda im. Janusza A. Zajdla

Nagroda im. Janusza A. Zajdla
Nagroda za

powieść i opowiadanie

Lokalizacja

 Polska
Polcon

Pierwsze rozdanie

1984

Strona internetowa
Laureaci Nagrody Zajdla za rok 2017: Rafał Kosik i Marta Kisiel oraz Jadwiga Zajdel z wnukiem, Polcon 2018

Nagroda Fandomu Polskiego imienia Janusza A. Zajdla, zwana potocznie Nagrodą Zajdla lub Zajdlem – polska coroczna nagroda literacka w dziedzinie fantastyki, przyznawana przez uczestników konwentu Polcon najlepszym polskim utworom literackim wydanym w poprzednim roku kalendarzowym. Głosowanie i wręczenie nagród odbywa się co roku, podczas Polconu.

Nagroda Fandomu Polskiego

Nagroda Fandomu Polskiego ma swój początek w powołanej na spotkaniu klubów fantastyki w 1984 roku w Łodzi nagrodzie Sfinks[1]. W 1985 w Świnoujściu ustalono, że nagroda przyznawana będzie na każdym Polconie. Pierwszym laureatem został Janusz A. Zajdel za powieść Paradyzja. Zajdel zmarł 19 lipca 1985 i po jego śmierci, decyzją klubów, Nagroda otrzymała swoją obecną nazwę. Wręczana jest zazwyczaj przez Jadwigę Zajdel, wdowę po pisarzu, która objęła nad nią honorowy patronat[2]

Początkowo o wyborze laureata decydowało głosowanie klubów, dopiero w roku 1991 podczas krakowskiego Euroconu odbyło się pierwsze głosowanie wszystkich uczestników konwentu. Wtedy też po raz pierwszy wręczono Nagrodę w formie statuetki oraz dyplomu.

Od 1991 Nagroda jest wyłaniana dwustopniowo – w głosowaniu bierze udział pięć nominowanych utworów. Nominacje wysłać może każdy, drogą pocztową oraz (od 2001) przez internet. Istnieje również możliwość nominowania utworów podczas niektórych innych polskich konwentów. Właściwe głosowanie odbywa się co roku w trakcie konwentu Polcon, choć możliwe jest też wykupienie akredytacji wspierającej, pozwalającej na głosowanie bez przyjazdu na konwent.

Od 1992 Nagroda przyznawana jest w dwóch kategoriach – powieść i opowiadanie. Za powieść uznaje się utwór o objętości powyżej 100 stron znormalizowanych (1800 znaków na stronę). W 2004 do regulaminu Nagrody wprowadzono poprawkę uznającą 20% margines tolerancji dla utworów w poszczególnych kategoriach.

Głosowanie odbywa się w systemie australijskim (zamiast wybierać jednego kandydata, wybiera się ich kolejność), z opcją „bez nagrody” traktowaną jako jeden z wyborów wśród kandydatów – w przypadku zwycięstwa tej opcji, nagrody w danym roku nie przyznaje się.

Projektantem statuetki przyznawanej laureatom jest profesor krakowskiej ASP Wiesław Bielak[3].

Od 2005 roku opowiadania i fragmenty powieści nominowanych do nagrody są publikowane w bezpłatnej antologii (publikacja non-profit), promującej polską fantastykę[4].

Laureaci

Lista laureatów nagrody na podstawie materiału źródłowego[5][6]:

1984-1991

RokUtwór
ZwycięzcaNominowani
1984[7]Janusz A. Zajdel, Paradyzja
1985Marek Baraniecki, Głowa Kasandry
1986Nagrody nie przyznano
1987Nagrody nie przyznano
1988Edmund Wnuk-Lipiński, Rozpad połowiczny
1989 Nagrody nie przyznano
1990Andrzej Sapkowski, Mniejsze zło
1991Marek S. Huberath, Kara większa

Od 1992

RokPowieśćOpowiadanie
ZwycięzcaNominowaniZwycięzcaNominowani
1992Feliks W. Kres,
Król Bezmiarów
Andrzej Sapkowski,
Miecz przeznaczenia
1993Nagrody nie przyznanoAndrzej Sapkowski,
W leju po bombie
1994Andrzej Sapkowski,
Krew elfów
Ewa Białołęcka,
Tkacz Iluzji
1995Rafał A. Ziemkiewicz,
Pieprzony los Kataryniarza

Konrad T. Lewandowski,
Noteka 2015

1996Tomasz Kołodziejczak,
Kolory sztandarów
Rafał A. Ziemkiewicz,
Śpiąca królewna
1997Marek S. Huberath,
Druga podobizna w alabastrze
Ewa Białołęcka,
Błękit maga
1998Rafał A. Ziemkiewicz,
Walc stulecia
Anna Brzezińska,
A kochał ją, że strach
1999Marek S. Huberath,
Gniazdo światów

Antonina Liedtke,
CyberJoly Drim

2000Anna Brzezińska,
Żmijowa harfa

Jacek Dukaj,
Katedra

2001Jacek Dukaj,
Czarne oceany

Andrzej Ziemiański,
Autobahn nach Poznań

2002

Andrzej Sapkowski,
Narrenturm

Andrzej Pilipiuk,
Kuzynki
2003Jacek Dukaj,
Inne pieśni

Andrzej Ziemiański,
Zapach szkła

2004

Jacek Dukaj,
Perfekcyjna niedoskonałość

Anna Brzezińska,
Wody głębokie jak niebo

2005Jarosław Grzędowicz,
Pan Lodowego Ogrodu, tom I
Jarosław Grzędowicz,
Wilcza zamieć
2006Jarosław Grzędowicz,
Popiół i kurz
Maja Lidia Kossakowska,
Smok tańczy dla Chung Fonga
2007 Jacek Dukaj,
Lód
Wit Szostak,
Miasto grobów. Uwertura
2008

Rafał Kosik,
Kameleon

Anna Kańtoch,
Światy Dantego
  • Jacek Dukaj, Kto napisał Stanisława Lema?
  • Magdalena Kozak, Sznurki przeznaczenia
  • Andrzej Miszczak, Harpunnicy
  • Wit Szostak, Podworzec
2009Anna Kańtoch,
Przedksiężycowi, tom I

Robert M. Wegner,
Wszyscy jesteśmy Meekhańczykami

2010Jacek Dukaj,
Król Bólu i pasikonik
Anna Kańtoch,
Duchy w maszynach
2011Maja Lidia Kossakowska,
Grillbar Galaktyka
Jakub Ćwiek,
Bajka o trybach i powrotach
2012Robert M. Wegner,
Niebo ze stali
Robert M. Wegner,
Jeszcze jeden bohater
2013[8]Krzysztof Piskorski,
Cienioryt
Anna Kańtoch,
Człowiek nieciągły
2014[9][10]Michał Cholewa,
Forta
Anna Kańtoch,
Sztuka porozumienia
2015Robert M. Wegner,
Pamięć wszystkich słów
Robert M. Wegner,
Milczenie owcy
2016[11]Krzysztof Piskorski,
Czterdzieści i cztery
Łukasz Orbitowski,
Michał Cetnarowski,
Wywiad z Borutą
  • Juliusz Braun, Lo faresti per me?
  • Michał Cholewa, Bunt maszyn
  • Agnieszka Hałas, Panicz z Ertel-Sega
  • Magdalena Kucenty, Paradoks Bliźniąt
  • Anna Szumacher, Na nocnej zmianie
  • Anna Szumacher, To byliśmy my
2017[12]Rafał Kosik,
Różaniec
Marta Kisiel,
Szaławiła
  • Leszek Bigos, Ecce Homo
  • Dawid Cieśla, Diabolus ex Machina
  • Magdalena Kucenty, #Eudajmonia
  • Przemysław Zańko, Chwała
2018[13]Robert M. Wegner,
Każde martwe marzenie
Marta Kisiel,
Pierwsze słowo
  • Krystyna Chodorowska, Dzikie stworzenia
  • Krystyna Chodorowska, Jeden spalony rzut
  • Anna Hrycyszyn, Detektyw Fiks i sprawa mechanicznego skafandra
  • Maciej Kaźmierczak, Moloch
2019[14]Radek Rak,
Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli
  • Marta Kisiel, Małe Licho i anioł z kamienia
  • Marta Kisiel, Oczy uroczne
  • Jagna Rolska, SeeIT
  • Anna Szumacher, Słowodzicielka
  • Magdalena Świerczek-Gryboś, Dzieci Burzy
  • Magdalena Świerczek-Gryboś, Openminder 1: Koty
Marta Potocka,
Chomik
  • Dawid Cieśla, Na skraju światów
  • Krzysztof Matkowski, Siej kwiaty, zbieraj ogień
  • Krzysztof Matkowski, Słowa, których nie powiem Łucji
  • Krzysztof Rewiuk, Krzysztof Matkowski, Dziewczyna z papieru i ognia
2020[15]Agnieszka Hałas,
Czerń nie zapomina
  • Maciej Głowacki, Pieśni Chołów
  • Marta Kisiel, Płacz
  • Krzysztof Matkowski, Trzecia część człowieka
Krzysztof Matkowski,
Krzysztof Rewiuk,
Święci z Vukovaru
  • Magdalena Kubasiewicz, Sen nocy miejskiej
  • Katarzyna Berenika Miszczuk, Gdzie Mikołaj nie może… tam diabła pośle!
  • Krzysztof Rewiuk, Al
  • Krzysztof Rewiuk, Córka poławiacza żachw
2021[16]Magdalena Salik,
Płomień
  • Michał Cetnarowski, Gnoza
  • Jakub Ćwiek, Panie Czarowne
  • Joanna Gajzler, Bóg Maszyna
  • Magdalena Kubasiewicz, Wszystko pochłonie morze
  • Anna Nieznaj, Dolina Niesamowitości
Michał Cholewa,
Ucieczka
  • Anna Kańtoch, Dwie osoby wchodzą do windy
  • Marta Kisiel, Inkluzja
  • Olga Niziołek, Sześć wskazówek, jak biegać w ciemnościach
  • Katarzyna Podstawek, Susza

Opinie

Nagrodę, cieszącą się prestiżem w dużej części środowiska polskich fanów, wspiera wielu pisarzy i wydawców związanych z fantastyką. Patronat prasowy nad Nagrodą sprawuje miesięcznik literacki „Nowa Fantastyka”. Do Przyjaciół Nagrody należą: Agencja Wydawnicza Runa, Art.-Media Agencja PR, Esensja – Magazyn kultury popularnej, Fabryka Słów, Impresja Studio Promocji, portal internetowy „Inny Świat”, superNOWA, portal Gildia.pl, Portal Fantastyczny „Valkiria Network”, Traffic Club, Wydawnictwo Mag, Wydawnictwo Zysk i S-ka czy dziennik „Życie”.

Od 1998 roku można zauważyć wzrost znaczenia Nagrody. Coraz częściej listy laureatów i nominowanych pojawiają się w mediach (w tym w prasie codziennej, telewizji i radiu), rośnie też jej znajomość wśród osób niezwiązanych ze środowiskiem miłośników fantastyki. O Nagrodzie pozytywnie wypowiadali się m.in. jej laureaci Andrzej Sapkowski i Rafał A. Ziemkiewicz. Tomasz Kołodziejczak, w wywiadzie dla „Click! Fantasy” (sierpień 2002), powiedział: „Oczywiście najbardziej dumny jestem z Nagrody im. Janusza Zajdla”; tego samego roku napisał też artykuł o Nagrodzie zamieszczony w materiałach konferencji prasowej (czerwiec 2002).

Nagroda, przetrwała trudny okres pandemii i nadal jest postrzegana jako najważniejsze polskie wyróżnienie fantastyczne. W 2020 roku, w środku lockdownu, przeprowadzono głosowanie i ogłoszono listę utworów nominowanych do Nagrody. Na nominowanych laureatów oddano 150 głosów[17].

Kontrowersje

Nagroda spotyka się również z krytyką. Część fanów i pisarzy twierdzi, że Nagroda straciła swój prestiż ze względu na niską liczbę głosujących w drugim etapie wyłaniania laureatów, choć faktycznie liczba głosujących (150-300 osób, czyli wyższy procent uprawnionych niż przy nagrodzie Hugo) jest podobna od 1991. Zarzuca się też pewne błędy proceduralne (najpoważniejszy to omyłkowe wydanie kilkunastu uczestnikom Polconu 2003 nieopieczętowanych kart do głosowania).

W 2003 Marek Oramus w jednym z wywiadów powiedział, że Nagroda Zajdla jest nagrodą towarzyską, a środowisko tworzy wewnętrzne preferencje, którymi się kieruje podczas głosowania. Według niego osoby, które są ze środowiskiem skonfliktowane nie mają szans na nominację, co widać w zestawieniach tytułów nominowanych do poszczególnych nagród przyznawanych jego zdaniem przez zbliżone gremia. Nazwał też użycie systemu australijskiego „celowym zaciemnianiem mechanizmu wyłaniania laureatów”, choć tym samym systemem liczone są głosy na Hugo, nagrodę Worldconu, Światowego Konwentu Science Fiction.

Z krytyką Nagrody występował również Tomasz Pacyński, dwukrotnie nominowany do tej nagrody w latach 2001 i 2002, wskazując na niedociągnięcia proceduralne i regulaminowe (część z nich została poprawiona podczas Polconu 2004) oraz Robert J. Szmidt, redaktor miesięcznika „Science Fiction”. W 2004 Konrad T. Lewandowski, jeden z laureatów Nagrody, wystosował list otwarty do Jadwigi Zajdel, apelując o rozważenie wycofania patronatu Zajdla nad nagrodą. Jacek Dukaj oświadczył jednak po rozmowie z nią, że nie ma ona zamiaru wycofywać patronatu swego męża i uznała zarzuty Lewandowskiego za bezpodstawne. Według innego, wielokrotnego laureata Nagrody Zajdla, Rafała A. Ziemkiewicza, wzrost krytyki spowodowany jest jedynie wzrostem znaczenia nagrody.

Nagrodę krytykował również Jacek Piekara, za co otrzymał antynagrodę Złotego Meteora[18], głosy krytyki pojawiły się także w latach, gdy po kilka nominacji w jednym roku otrzymywali Stefan Darda i Jakub Ćwiek.[2].

W 2016 roku, w związku z obecnością na tzw. „liście pomocniczej” (nieoficjalnej liście zawierającej spełniające kryteria publikacje z minionego roku) publikacji z przedsiębiorstw typu vanity press, niektórzy polscy autorzy fantastyki zażądali usunięcia swoich publikacji z listy pomocniczej[19],.

Galeria

Przypisy

  1. Elżbieta Gepfert (redaktor prowadzący): Nagroda im. Janusza A. Zajdla 2012. Antologia utworów nominowanych za rok 2011. Warszawa: Związek Stowarzyszeń „Fandom Polski”, 2012, s. 205. ISBN 978-83-921256-9-3.
  2. a b Maciej Sabat, Michał Stachyra: Co wolno autorowi. Geekozaur.pl. [dostęp 2018-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-09)].
  3. Joanna Słupek: Historia Nagrody Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla. [w:] Nagroda Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla [on-line]. Związek Stowarzyszeń „Fandom Polski”, 15 czerwca 2009 r.. [dostęp 2012-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)]. (pol.).
  4. Elżbieta Gepfert (redaktor prowadzący): Nagroda im. Janusza A. Zajdla 2012. Antologia utworów nominowanych za rok 2011. Warszawa: Związek Stowarzyszeń „Fandom Polski”, 2012, s. 7. ISBN 978-83-921256-9-3.
  5. Lista laureatów na oficjalnej stronie nagrody
  6. Lista nominacji na archiwalnej stronie nagrody. [dostęp 2013-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)].
  7. jako Nagroda Sfinks
  8. Zajdel.Art.pl: Nominacje za rok 2013. [dostęp 2014-07-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-08)].
  9. Nominacje Nagrody Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla w latach 2010−2015. Strona nagrody. [dostęp 2015-06-28].
  10. Laureaci Nagrody Zajdla za rok 2014. polcon2015.org, 2015-08-22. [dostęp 2015-08-23].
  11. Zajdle 2017 rozdane!. paradoks.net.pl. [dostęp 2017-08-27].
  12. Najlepsza polska fantastyka już znana! Przyznano Nagrodę im. Janusza A. Zajdla 2018 – Movies Room, „Movies Room”, 14 lipca 2018 [dostęp 2018-07-17] (pol.).
  13. Nominacje Nagrody Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla w latach 2010−2019. [dostęp 2020-08-28].
  14. Radek Rak i Marta Potocka laureatami Nagrody im. Janusza A. Zajdla za 2019 rok, Booklips.pl [dostęp 2020-11-22].
  15. Nominacje do Nagrody Zajdla 2020, zajdel.art.pl [dostęp 2021-09-08].
  16. Post na Facebooku z 19.06.2022, Facebook [dostęp 2022-06-19] (pol.).
  17. Nagroda Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla – Aktualności. [w:] Strona Nagrody im. Janusza A. Zajdla [on-line]. 2020-11-21. [dostęp 2020-11-22].
  18. Arkadiusz Sroka: Nominacje do Śląkf i Złotego Meteora za rok 2005. esensja.stopklatka.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (pol.).
  19. Oświadczenie w sprawie list pomocniczych do Nagrody im. Janusza A. Zajdla. 2016-04-13. [dostęp 2016-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-25)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Zajdel 2000.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Polcon 2015 laureaci nagrody Zajdla 01.JPG
Autor: Klapi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Laureaci nagrody Zajdla: Anna Kańtoch i Michał Cholewa oraz Jadwiga Zajdel, Polcon 2015 w Poznaniu
Dukaj zajdel.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zajdel 2005 Nominations.jpg
Jadwiga Zajdel ogłasza nominacje do nagrody Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla za rok 2005. Po jej prawej stronie: Witold Siekierzyński, przewodniczący zarządu Związku Stowarzyszeń "Fandom Polski". Traffic Club, Warszawa.
Polcon 2012 - laureaci Nagrody.JPG
Autor: Anna Tess Gołębiowska, Licencja: CC BY-SA 3.0
Laureaci Nagrody im. Janusza A. Zajdla: Jakub Ćwiek, Jadwiga Zajdel (odbierająca statuetkę dla pierwszego laureata nagrody, Janusza A. Zajdla), Maja Lidia Kossakowska
Zajdel 2001.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zajdel 2002.jpg
Autor: Szymon Sokół, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ceremonia wręczenia Nagrody im. Janusza A. Zajdla za rok 2002 na Polconie 2003 w Elblągu. Od lewej: : Andrzej Sapkowski, Jadwiga Zajdel, Katarzyna Pilipiuk (w zastępstwie przyszłego męża Andrzeja Pilipiuka). Zdjęcie autorstwa Szymona Sokoła.
Polcon2011 Zajdel laureaci01.JPG
Autor: Klapi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Laureaci nagrody im. J. Zajdla za rok 2010. Polkon 2011 w Poznaniu
Polcon 2018 Laureaci Nagrody Zajdla.jpg
Autor: Klapi, Licencja: CC BY 4.0
Rafał Kosik i Marta Kisiel w towarzystwie Jadwigi Zajdel i jej wnuczka, Polcon w Toruniu
Rober Wegner i Jadwiga Zajdel.jpg
Autor: Klapi, Licencja: CC BY-SA 3.0
Robert M. Wegner i Jadwiga Zajdel na gali rozdania nagród im. Janusza A. Zajdla, Polcon 2013, Warszawa