Najmniejsze miasto Polski

Berżniki – najmniejsze miasto w Księstwie Warszawskim w granicach z 1807–09
Urszulin – najmniejsze miasto w Księstwie Warszawskim w granicach z 1810–15
Jarczów – najmniejsze miasto w Królestwie Kongresowym
Kopanica – najmniejsze miasto II RP do reformy 1933/1934
Książ Wielkopolski – najmniejsze miasto Polski międzywojennej po reformie 1933/1934
Lędyczek – najmniejsze miasto Polski powojennej do reformy 1973
Wyśmierzyce – najmniejsze miasto Polski od reformy 1973 do 2017 (oprócz 1993)
Borne Sulinowo – najmniejsze miasto Polski przejściowo w 1993 roku, otrzymawszy prawa miejskie jeszcze w trakcie zaludniania poradzieckiego garnizonu na Pojezierzu Drawskim
Wiślica – najmniejsze miasto Polski przez jeden rok – w 2018
Opatowiec – najmniejsze miasto Polski od 1 stycznia 2019

Najmniejsze miasto Polski – epitet przysługujący miejscowości posiadającej formalny status miasta (dawniej prawa miejskie) i mającej najmniejszą liczbę ludności spośród wszystkich miast znajdujących się w obowiązujących granicach państwowych Polski, w konkretnym momencie w czasie.

Epitet najmniejszego miasta Polski dana miejscowość może otrzymać tylko jeżeli znane są dane ludnościowe wszystkich jednostek formalnie miejskich według stanu ludności z jednego dnia (dawniej także miesiąca lub roku). Następstwem tego było korzystanie ze starych danych ludnościowych w przełożeniu na obowiązujący stan administracyjny[1][2][3].

Przyczyny istnienia małych miast

Różnorodność procesów urbanizacji i kompleksowość pojęcia miejskości

Zmiany terytorialne[4], ludnościowe[5], ekonomiczne[6] i administracyjne[7] Polski przyczyniały się do, często drastycznych, przemian w strukturze i hierarchii miast, prowadząc do oscylacji w rankingu miast[8], w tym tych najmniejszych[9]. Podstawowym powodem tego jest fakt, iż miejskości nie określa żaden pojedynczy aspekt, lecz kompleksowość wielu czynników, a co z kolei przyczynia się zarówno do braku umiastowiania wielkich wsi, jak i do kwalifikowania jako miasta miejscowości o niewielkim zaludnieniu[10].

Brak rewizji stanu faktycznego pod względem ideału miejskości

Dwa inne czynniki przemawiają za prawdopodobieństwem obniżania się rozmiaru najmniejszego miasta Polski. Po pierwsze, odbieranie statusu miasta w Polsce, będące dawniej dość częstym zjawiskiem, nie jest praktykowane od lat 70. XX wieku, a ostatnimi miejscowościami pozbawionymi statusu miasta (nie biorąc pod uwagę inkorporacji) były: 1 stycznia 1972 – Boleszkowice, oraz 1 stycznia 1973 – Lędyczek, Miasteczko Krajeńskie i Sulmierzyce (tym ostatnim status miasta przywrócono na skutek protestów 11 miesięcy później)[11][12][13]. Jak twierdzi D. Sokołowski[10], wymiar ten ma charakter historyczny i „wiąże się z pozostawieniem praw miejskich osadom, które z różnych przyczyn nie rozwijają się, ale ich miejskość ma wielowiekowe tradycje [i którym] udało się «uchować» do czasów współczesnych bez przykrego doświadczenia degradacji” (s. 14).

Wątki historyczno-emotywne

Drugim, także historycznym, choć odwrotnym czynnikiem jest powoływanie się na tzw. sprawiedliwość dziejową, co jest szczególnie widoczne w przypadku miast zdegradowanych na skutek reformy carskiej z 1869–1870 bądź PRL-owskich degradacji[14]. Jak twierdzi prof. J.L. Siemiński[15], miasta zdegradowane są „cząstką dziedzictwa kulturowego i narodowego Polski” oraz „świadectwem obcej przemocy, dawnej niesprawiedliwości i obecnego niezrozumienia” (s. 14). Postawa ta jest obecnie szeroko zauważalna w lokalnych mediach i w formalnych wnioskach o przywrócenie statusu miasta, zarówno z pozycji stowarzyszeń historyczno-kulturowych[16][17], jak i władz gminnych[18][19]. Np. jak twierdzi G. Kmita, dawny wójt gminy Szczerców[20],

Nie zdajemy sobie sprawy, że oto w wolnej Polsce wciąż działa ukaz carski, który był (i nadal jak się okazuje jest) karą za wsparcie Powstania Styczniowego przez powstańców, którzy walczyli o naszą wolność. Rozważamy ekonomiczny wymiar nadania statusu miasta i wymiar prestiżowy, ale czy zgadzamy się z restrykcjami, które spotkały naszych przodków? Przecież gdyby nie ukaz carski, Szczerców wciąż byłby miastem i nikt by się nie zastanawiał, czy nadal powinien być. To nie upadek gospodarczy czy społeczny był powodem utraty praw. Z zawirowaniami historycznymi tutejsza społeczność potrafiła sobie poradzić, ale niesprawiedliwy ukaz wciąż obowiązuje. Czy nie jesteśmy więc winni kolejnym pokoleniom (zwłaszcza tym, które ze względów politycznych nie miały możliwości tej sytuacji zmienić) naprawienia krzywdy dziejowej? Może argumenty zwolenników nadania praw miejskich nie są aż tak przekonywujące, ale ja nie potrafię się pogodzić z myślą, że prawo ustanowione przez tych, którzy odebrali nam suwerenność, wciąż obowiązuje.

Postawa ta jest też widoczna w wypowiedziach i czynach niektórych polityków. Np. według senatora Krzysztofa Słonia „miejscowości skrzywdzone odebraniem praw miejskich po powstaniu styczniowym powinny w naturalny sposób odzyskiwać utracone prawa. To element sprawiedliwości dziejowej”[21]. Poseł Bogdan Latosiński, z kolei, złożył w maju 2017 interpelację w tym celu, twierdząc że przywracanie praw miejskich miastom zdegradowanym wpisuje się „w pryncypia i założenia polityki historycznej prowadzonej przez Rząd Prawa i Sprawiedliwości, której celem jest przywrócenie pamięci o polskich bohaterach, a [co] w praktyce jest (…) obecnie realizowane poprzez działania instytucji państwa polskiego”[22]. Ponieważ większość miast zdegradowanych to bardzo małe miejscowości[23], ważkość powyższych postaw i uwarunkowań, niezależnie od stopnia rzeczowości czy słuszności, będzie miała wpływ na rozmiar najmniejszego miasta Polski. To z kolei wiąże się z pomieszaniem znaczenia koncepcji miejskości: albo jako neutralne określenie jednostki geograficznej o specyficznej formie bytu[10][24], albo jako emotywnie nacechowane pojęcie kulturowe[14].

Najmniejsze miasto a kryteria miejskości

Najmniejsze miasta często nie spełniają formalnych kryteriów miejskości[25][26], a status miejski zachowują z powodu omyłek proceduralnych[27][28] bądź braku rewizji stanu faktycznego względem obowiązujących norm (np. przez reformy administracyjne)[29]. Może też tak być z powodu umyślnego zaniechania przestrzegania tych norm[10][28]. Np. w 2006 roku status miasta otrzymał liczący ok. 1500 mieszkańców Zakliczyn, lecz w uzasadnieniu argument ludnościowy został zupełnie pominięty (powołując się na szereg innych uwarunkowań, takich jak posiadanie „klasycznego rynku” czy rozpoczęcie budowy wodociągu), mimo że w tym samym uzasadnieniu odrzucono wniosek Dobrego: „mała liczba ludności (ca 1600 osób) – przyjęte kryterium powyżej 2000 osób”[30]. Mogą do tego też się przyczynić względy partykularne, takie jak lobbing, co np. było głównym powodem umiastowienia w 1983 małego Lipska (rolę tę przypisuje się pochodzącemu z Lipska gen. Mirosławowi Milewskiemu, od 1981 ministrowi spraw wewnętrznych PRL)[15].

Zaniechanie przestrzegania kryterium ludnościowego po 2010

Do około 2010 roku większość miast formalne wymogi ludnościowe jednak spełniała[31], po czym nastąpiły stopniowe odstępstwa od tej reguły. Jeszcze w 2006 odrzucono wniosek liczącego 1978 mieszkańców Biskupca, motywując m.in. że jest zbyt mały (o 22 osoby)[32], choć w latach 2015–2018 już tylko 7 z 18 zatwierdzonych miast (39%) warunek ten spełniało[33]. Zdarzały się też nagłe zmiany opinii. W 2012 odrzucono wniosek Stopnicy z powodu małej liczby ludności[34], lecz już dwa lata później kolejny wniosek Stopnicy został zatwierdzony; podobnie było z Przecławiem (odrzucenie wniosku w 2008 m.in. z powodu małej – 1552 – liczby ludności[35], i zatwierdzenie kolejnego wniosku rok później[36]).

W latach 1973–2017 najmniejszym pod względem ludności miastem Polski były Wyśmierzyce; 1 stycznia 2017 liczyły 912 mieszkańców, wyprzedzając Działoszyce o zaledwie 14 osób (926 mieszkańców); trzecim miastem, również poniżej tysiąca, był Suraż (983 mieszkańców)[37] (dla porównania Kozy, największa pod względem ludności wieś Polski, 1 stycznia 2017 liczyła 12 787 mieszkańców[37]). Status najmniejszego miasta Polski Wyśmierzyce utraciły 1 stycznia 2018, kiedy to status miasta odzyskała Wiślica w województwie świętokrzyskim z 503 mieszkańcami, wypierając Wyśmierzyce o 45%[38]. To drastyczne, niespotykane w latach powojennych[39] zaniżenie progu ludnościowego miast (do poziomów niższych niż w II RP), ustanowiło precedens dla innych bardzo małych miejscowości, głównie miast zdegradowanych.

Jak stwierdził M. Dymitrow (2015, p. 95[29]), „owa nagła zmiana dyskursu (tzn. honorowanie wniosków praktycznie każdego małego miasta zdegradowanego powyżej tysiąca ludności o ile spotka się z pozytywnymi – często nieznacznie[40] – konsultacjami lokalnymi) dociera skutecznie do władz gminnych oraz lokalnych stowarzyszeń historyczno-kulturowych. To z kolei sprawia, że możemy spodziewać się jeszcze większego nasilenia restytucji miast w najbliższych latach”. Jak się okazało, już nawet tysiąc mieszkańców nie jest obecnie barierą. Pozytywne zaopiniowanie w 2017 przez Radę Ministrów wniosków Wiślicy i Józefowa nad Wisłą utworzyło 1 stycznia 2018 dwa kolejne miasta w Polsce poniżej tysiąca ludności[38]. 21 czerwca 2018 Rady Gminy Opatowiec podjęła uchwałę w sprawie podjęcia procedury związanej z nadaniem miejscowości Opatowiec statusu miasta[41]. Konsultacje odbyły się w terminie od 16 do 25 lipca 2018[42] z przeważającą liczbą głosów za restytucją miasta (98,5% w Opatowcu i 88,0% w pozostałych miejscowościach gminy)[43]. 23 października 2018 MSWiA wydało projekt uzupełniający wydane w lipcu rozporządzenie, według którego do grona miast od 1 stycznia 2019 zaliczono dodatkowe cztery miejscowości w woj. świętokrzyskim, w tym Opatowiec[44][45]. Ostatecznie MSWiA powiadomiło 28 grudnia 2018, że z dniem 1 stycznia 2019 w Polsce przybędzie 10 nowych miast, w tym liczący 329 mieszkańców Opatowiec[46].

Zastosowanie komercyjne

Epitet najmniejszego miasta Polski bywa eksploatowany do celów komercyjnych. Lędyczek (Landeck in Westpreußen), który jeszcze pod rządami Niemiec był jednym z najmniejszych miast Rzeszy (w 1939 r. liczył 1010 mieszkańców), po wojnie stał się najmniejszym miastem Polski (266 mieszk.). Przy zupełnym braku przemysłu, jego jedynym atutem był ów epitet. Ewenement ten zaowocował na początku lat 70. współpracą z Warszawą, która – jako miasto największe – objęła Lędyczek patronatem[47]. Jednak status miasta Lędyczka zlikwidowano odgórnie w związku z reformą gminną w 1973 r.[28] Obecnie dyskurs najmniejszego miasta Polski się odradza. Jak twierdzi M. Rapta, radny gminy Okonek z Lędyczka, „przywrócenie Lędyczkowi praw miejskich miałoby wielki wydźwięk promocyjny, bo Wielkopolska miałaby na swoim terenie najmniejsze miasto w Polsce, a może i w Europie”[47]. Z epitetu „Najmniejsze miasto Polski” korzysta Urząd Miasta i Gminy Wyśmierzyce na swojej witrynie internetowej[48] (nadal, w 2018, mimo że nim już nie jest); organizuje także imprezy nawiązujące do nikłego rozmiaru miasta, np. powtarzający się festyn „Najmniejsze miasto – wielcy wykonawcy”[49]. Wiadomość uzyskania przez Wiślicę 1 stycznia 2018 statusu najmniejszego miasta Polski, przyszły burmistrz, A. Krzak, określił jako „Będzie podwójna promocja”, dodając że „swoim znaczeniem w dziejach Polski Wiślica i tak przewyższa wiele dużo większych od siebie miast. Staraliśmy się o prawa miejskie ze względów historycznych, żeby przypomnieć o dawnej świetności”[50].

Najmniejsze miasta w różnych okresach

Poniższa tabela (do uzupełnienia) przedstawia najmniejsze miasta Polski według różnych dat i obszarów terytorialnych.

Najmniejsze miasto PolskiStan na:LudnośćObszarLiczba miastŹródło
Berżniki1808-XX-XX88Księstwo Warszawskie405Grossman, 1925[51]
Urszulin1810-XX-XX54Księstwo Warszawskie648Grossman, 1925[51]
Wodynie1830-XX-XX140Królestwo Kongresowe440Rodecki, 1830[52]
Jarczów1868-XX-XX272Królestwo Kongresowe453Dziennik Praw[53]
Dobrzyń nad Wisłą1910-XX-XX3008Królestwo Kongresowe (same miasta)114Rocznik Stat. RP 1920/21[54]
Wolanów (osada miejska)1910-XX-XX289Królestwo Kongresowe (miasta i osady miejskie)471Rocznik Stat. RP 1920/21[54]
Fredropol (miasteczko)1910-XX-XX276Obszar zaboru austriackiego (miasta i miasteczka)368Rocznik Stat. RP 1920/21[54]
Szlichtyngowa1910-12-01773Obszar zaboru pruskiego161Gemeindelexikon, 1912[55]
Miedzianka1910-12-01600Obszar "Ziem Odzyskanych”448Gemeindelexikon, 1912[55]
Jedwabne1916-12-01728Generalne Gubernatorstwo Warszawskie108GUS, 1916[56]
Końskowola1916-12-011358Generalne Gubernatorstwo Lubelskie49GUS, 1916[56]
Smorgonie1924-06-15154II Rzeczpospolita638GUS, 1921[55]
Kopanica1931-12-09640II Rzeczpospolita636GUS, 1931[57][58]
Książ Wielkopolski1934-08-01928II Rzeczpospolita603GUS, 1931[57]
Sieniawa1943-03-01881Generalne Gubernatorstwo205SAG, 1943[59]
Barść1946-06-28110powojenny obszar PL734GUS, 1946[60]
Dziwnów1947-01-01136powojenny obszar PL707GUS, 1946[60]
Lędyczek1948-01-01266powojenny obszar PL703GUS, 1946[60]
Lędyczek1950-12-03309obecny obszar PL711GUS, 1950[61]
Lędyczek1960-12-06399obecny obszar PL745GUS, 1960[62]
Lędyczek1970-12-08545obecny obszar PL834GUS, 1970[63]
Wyśmierzyce1974-12-31866obecny obszar PL836GUS, 1974[64]
Wyśmierzyce1988-12-06826obecny obszar PL822GUS, 1988[65]
Borne Sulinowo1993-10-01134obecny obszar PL840Drobek, 2002[66]
Wyśmierzyce1995-01-01880obecny obszar PL860GUS, 1995[67]
Wyśmierzyce1996-01-01884obecny obszar PL864GUS, 1996[67]
Wyśmierzyce1997-01-01868obecny obszar PL870GUS, 1997[67]
Wyśmierzyce1998-01-01873obecny obszar PL875GUS, 1998[67]
Wyśmierzyce1999-01-01888obecny obszar PL875GUS, 1999[67]
Wyśmierzyce2000-01-01896obecny obszar PL880GUS, 2000[67]
Wyśmierzyce2001-01-01890obecny obszar PL884GUS, 2001[67]
Wyśmierzyce2002-01-01921obecny obszar PL884GUS, 2002[67]
Wyśmierzyce2003-01-01909obecny obszar PL884GUS, 2003[67]
Wyśmierzyce2004-01-01909obecny obszar PL886GUS, 2004[68]
Wyśmierzyce2005-01-01884obecny obszar PL887GUS, 2005[69]
Wyśmierzyce2006-01-01892obecny obszar PL889GUS, 2006[70]
Wyśmierzyce2007-01-01884obecny obszar PL891GUS, 2007[71]
Wyśmierzyce2008-01-01881obecny obszar PL892GUS, 2008[72]
Wyśmierzyce2009-01-01858obecny obszar PL897GUS, 2009[73]
Wyśmierzyce2010-01-01859obecny obszar PL903GUS, 2010[74]
Wyśmierzyce2011-01-01873obecny obszar PL908GUS, 2011[75]
Wyśmierzyce2012-01-01914obecny obszar PL908GUS, 2012[76]
Wyśmierzyce2013-01-01908obecny obszar PL908GUS, 2013[77]
Wyśmierzyce2014-01-01906obecny obszar PL913GUS, 2014[78]
Wyśmierzyce2015-01-01921obecny obszar PL915GUS, 2015[79]
Wyśmierzyce2016-01-01924obecny obszar PL919GUS, 2016[80]
Wyśmierzyce2017-01-01912obecny obszar PL923GUS, 2017[37]
Wiślica2018-01-01500obecny obszar PL930GUS, 2018[81]
Opatowiec2019-01-01329obecny obszar PL940GUS, 2019[82]
Opatowiec2020-01-01338obecny obszar PL944GUS, 2020[83]
Opatowiec2021-01-01336obecny obszar PL954GUS, 2021[84]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Szturm de Sztrem E 1925. Charakter prawny miast w województwach wschodnich b. dzielnicy rosyjskiej. Kwartalnik Statystyczny 2: 1, 217–221.
  2. ↑ Mazurkiewicz J 1967. Likwidacja ustroju miejskiego mniejszych miast w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim w okresie przed masową zamianą miast na osady (1807–1864). Rocznik Lubelski 10, 211–228.
  3. ↑ Nietyksza M 1986. Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865–1914. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warsaw.
  4. ↑ Mielcarek, A.J. (2008): Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej [Territorial and administrative divisions of the Second Polish Republic in the context of integrated administration]. Warszawa: Neriton.
  5. ↑ Gawryszewski A. (2005). Ludność Polski w XX wieku. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Warsaw.
  6. ↑ Krzysztofik, R. (2014). Geneza aglomeracji miast na obszarze Polski. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
  7. ↑ Drobek, W. (2004). Zmiany statusu administracyjnego lokalnych jednostek osadniczych. In: S. Michałowski, & A. Pawłowska (eds.), Samorząd lokalny w Polsce. Społeczno-polityczne aspekty funkcjonowania (s. 534–545). Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
  8. ↑ Dymitrow, M. and Krzysztofik, R. (2015): ‘Degradation and restitution: Understanding the concept of urbanity through its oscillations within formal contexts’. In: Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems. Gothenburg: University of Gothenburg, 443–461.
  9. ↑ Kantor-Pietraga, I. (2014). Systematyka procesu depopulacji miast na obszarze Polski od XIX do XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
  10. ↑ a b c d Sokołowski, D. (2002). Nowe nadania praw miejskich w Polsce. Promocje Kujawsko-Pomorskie Nr 8–10/2002, s. 16.
  11. ↑ Dz.U. 1973 nr 40, poz. 237.
  12. ↑ Dz.U. 1972 nr 50, poz. 327.
  13. ↑ Komunikat o zmianach w podziale terytorialnym za okres od 2 I 1972 r. do 1 I 1973 r., Główny Urząd Statystyczny, Biuro Spisów, Warszawa 1973.
  14. ↑ a b Dymitrow, M. (2017). Degradation, restitution and the elusive culture of rural-urban thinking. Fennia – International Journal of Geography, 195(1), 36–60.
  15. ↑ a b Siemiński, J. (2000) Byłe (zdegradowane) miasteczka w Polsce. Przestrzeń. Informator Planowania Przestrzennego 11(2) 14–22.
  16. ↑ Pismo w sprawie o przywrócenie Turobinowi praw miejskich.
  17. ↑ Stowarzyszenie Tak-Bnin (Dlaczego walczymy o prawa miejskie dla Bnina?).
  18. ↑ Np. > Opatówek znów będzie miastem.
  19. ↑ Uchwała Nr XX/115/2016 Rady Gminy Radoszyce z dnia 27 września 2016 roku w sprawie wystąpienia z wnioskiem o nadanie statusu miasta miejscowości Radoszyce.
  20. ↑ Prawa miejskie dla Szczercowa. [dostęp 2017-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-15)].
  21. ↑ 450 lat lokacji Rakowa. W korowodzie szli m.in. założyciele miasta.
  22. ↑ Interpelacja nr 12423 w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich po upadku Powstania Styczniowego.
  23. ↑ Spórna, T. i in. (2015). Degraded and restituted towns in numbers, In: Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems, Gothenburg: University of Gothenburg (s. 367–422).
  24. ↑ Pile, S. (1999): ‘What is a city?’. In: Massey, D., Allen, J. and Pile, S. (eds.), City worlds. London and New York: Routledge, 3–50.
  25. ↑ Szmytkie, R. (2015): Degraded towns in Polands a potentially new towns, In: Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems. Gothenburg: University of Gothenburg, 295–318.
  26. ↑ Sokołowski, D. (1999): Zróżnicowanie zbioru małych miast i większych osiedli wiejskich w Polsce w ujęciu koncepcji kontinuum wiejsko-miejskiego [Differences between small towns and larger villages in Poland according to the concept of rural-urban continuum]. Toruń: UMK.
  27. ↑ Jak stwierdza D. Sokołowski (2002), „przy braku jednoznacznych kryteriów miejskości nie można wykluczyć możliwości popełnienia pomyłki” (s. 16).
  28. ↑ a b c Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (2015). ‘Research on degraded and restituted towns: Overview and state-of-the-art’. In: Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems. Gothenburg: University of Gothenburg, 1–36.
  29. ↑ a b Dymitrow, M. (2015): ‘The concept of urbanity in light of the municipal reform in interwar Poland’. In: Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems. Gothenburg: University of Gothenburg, 61–115.
  30. ↑ Projekt Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia … 2005 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowościom statusu miasta.
  31. ↑ Szmytkie, R. (2015): Degraded towns in Polands a potentially new towns, In: Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems. Gothenburg: University of Gothenburg, 295–318 (s. 304).
  32. ↑ Projekt rozporządzenia Rady Ministrów z dnia … 2006 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowościom statusu miasta (w brzmieniu skierowanym do uzgodnień międzyresortowych).
  33. ↑ Porównaj zestawienie.
  34. ↑ Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz zmiany siedziby władz gminy.
  35. ↑ Uzasadnienie.
  36. ↑ Projekt Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie utworzenia, ustalenia granic i nazw gmin oraz siedzib ich władz, ustalenia granic niektórych miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta.
  37. ↑ a b c Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Ludność / Ludność / Regionalne zróżnicowanie procesu starzenia się ludności Polski w latach 1990–2015 oraz w perspektywie do 2..., stat.gov.pl [dostęp 2017-11-19] (pol.).
  38. ↑ a b Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427).
  39. ↑ Pomijając przypadki bardzo małych, wyludnionych miast na Ziemiach Odzyskanych, którym status miasta zachowano „na wyrost”, wiele z nich z resztą zdegradowanych w latach 1945–1947 – por. Spórna, T. i in. (2015). Degraded and restituted towns in numbers, In: Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems, Gothenburg: University of Gothenburg (s. 367–422).
  40. ↑ Np. frekwencja przy konsultacjach lokalnych w Radoszycach wynosiła zaledwie 1,86% ludności, w Pruchniku 4,06%, a w Łagowie 8,70% (według oficjalnych wyników konsultacji).
  41. ↑ Zaproszenie na Sesje Rady Gminy.
  42. ↑ Obwieszczenie.
  43. ↑ Informacja o wynikach konsultacji dotyczących nadania statusu miasta miejscowości Opatowiec.
  44. ↑ Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwie świętokrzyskim.
  45. ↑ Jedyne takie miasto. 149 lat czekali na odzyskanie praw miejskich.
  46. ↑ 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku.
  47. ↑ a b Szalbierz M., 2013, Ostała się wieś z herbem, Monitor Wielkopolski, 6(145), s. 8.
  48. ↑ Urząd Miejski w Wyśmierzycach – Start, www.wysmierzyce.pl [dostęp 2017-11-19] (pol.).
  49. ↑ Festyn w Wyśmierzycach – najmniejsze miasto – wielcy wykonawcy – tradycyjna muzyka Mazowsza.
  50. ↑ Trzy nowe miasta w Świętokrzyskiem. Jedno będzie najmniejsze w Polsce.
  51. ↑ a b Grossman, H. (1925). Struktura społeczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego na podstawie spisów ludności 1808–1810 (Social and economic structure of the Warsaw Principality on the basis of the census of population 1808 to 1810). Kwartalnik Statystyczny, Warsaw.
  52. ↑ Rodecki FB 1830. Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii, Warsaw.
  53. ↑ Krótka statystyka Gubernji Królestwa Polskiego obejmująca rozległość 1 ludność tychże Gubernji oraz wykaz osad i gmin. Przedruk uzupełniony ze Skorowidza do Dziennika Praw, wydanego w połowie 1870 r./ Warszawa 1870.
  54. ↑ a b c Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21 cz. 1.
  55. ↑ a b c Gemeindelexikon für das Königreich Preussen 1910. Heft: 1. Allenstein, 2. Danzig, 3. Marlenwerder, 4. Posen, 5. Bromberg, 6. Oppeln. Berlin 1912.
  56. ↑ a b Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego.
  57. ↑ a b Skorowidz gmin Rzeczypospolitej Polskiej.
  58. ↑ Drugi Powszechny Spis Ludności.
  59. ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
  60. ↑ a b c GUS (1946) Powszechny sumaryczny spis ludności z dn. 14.II.1946 r.
  61. ↑ GUS, narodowy spis ludności z 3 grudnia 1950 r. Warszawa.
  62. ↑ GUS, spis ludności z 6 grudnia 1960 r. Warszawa.
  63. ↑ GUS, spis ludności z 8 grudnia 1970 r. Warszawa.
  64. ↑ GUS, spis ludności z 31 grudnia 1974 r. Warszawa.
  65. ↑ GUS, Narodowy spis powszechny w 1988, 6 grudnia 1988.
  66. ↑ Drobek, W. (2002). Polskie nowe miasta (1977-2001). In: J. Słodyczyk: Przemiany bazy ekonomicznej i struktury przestrzennej miast (s. 71–84). Opole: Uniwersytet Opolski.
  67. ↑ a b c d e f g h i GUS, Bank Danych Lokalnych.
  68. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2004 r.
  69. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2005 r.
  70. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2006 r.
  71. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2007 r.
  72. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2008 r.
  73. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2009 r.
  74. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.
  75. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.
  76. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012 r.
  77. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.
  78. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.
  79. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r.
  80. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2016 r.
  81. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 r.
  82. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2019 r.
  83. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2020 r.
  84. ↑ [1].

Media użyte na tej stronie

Książ Wielkopolski panorama rynku.jpg
Autor: Klapi, Licencja: CC BY-SA 3.0
Książ Wielkopolski, Polska. Panorama placu w centrum miasta.
Wislica Rynek 20070825 1511.jpg
Autor: Jakub Hałun, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rynek i bazylika w Wiślicy
20181125 1350 Imgp0333 DxO.jpg
Autor: Jakub Hałun, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Jakuba w Opatowcu
Wyśmierzyce.Kościół 02.jpg
Autor: Rafał Terkner, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Wyśmierzyce - kościół p.w. Zwiastowania NMP.
Berżniki, kościół Wniebowzięcia NMP.jpg
Autor: E.giedraitis z litewskiej Wikipedii, Licencja: GFDL
Berżniki - zespół kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP (zabytek nr 12 z 17.02.1979)
Urszulin, dyrekcja PPN.jpg
Autor: ŁukaszWu, Licencja: CC BY 3.0
Urszulin - Ośrodek Dydaktyczno-Administracyjny Poleskiego Parku Narodowego.
Kopanica centrum.JPG
Autor: Mohylek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kopanica (wielkopolskie), centrum wsi