Najwyższa Rada Muzułmańska

Najwyższa Rada Muzułmańska (arab. المجلس الإسلامي الأعلى, al-Majlis al-Islāmī al-Aʿlā) była najwyższym organem odpowiadającym za sprawy arabskiej społeczności w brytyjskim Mandacie Palestyny. Powstała jako organ doradczy składający się z muzułmanów i chrześcijan, z którym konsultował się wysoki komisarz Palestyny. Muzułmańscy przywódcy starali się w ten sposób utworzyć w Palestynie niezależną radę nadzorującą sprawy religijne swojej społeczności, w szczególności sprawy sądów szariata i wakf.

Rada powstała w 1921 i funkcjonowała do stycznia 1951, kiedy została rozwiązana przez Jordanię. Po Wojnie sześciodniowej w 1967, Izrael odtworzył Najwyższą Radę Muzułmańską jako organ sądowy społeczności arabskiej na Zachodnim Brzegu. Swoją jurysdykcją obejmuje także sprawy cywilne izraelskich Arabów.

Historia

Po przyznaniu przez Ligę Narodów Wielkiej Brytanii Mandatu Palestyny, brytyjskie władze podjęły starania aby utworzyć organy mogące reprezentować społeczność arabską i żydowską w Palestynie. Jako pierwsze powstało w kwietniu 1920 żydowskie Zgromadzenie Narodowe. Natomiast z organizacją ciała reprezentacyjnego Arabów było trudniej, ponieważ społeczność ta była mocno podzielona i nie reprezentowała interesów narodowych, lecz tylko interesy klanów rodzinnych. Brytyjczycy jednak stanowczo domagali się utworzenia takiego organu, który poza rolą reprezentacyjną spełniałby także funkcje decyzyjne w sprawach religijnych. Było to konieczne aby wypełnić pustkę powstałą po usunięciu tureckiego panowania nad Palestyną. Do tej pory komitet palestyńskiego wakf podlegał osmańskiemu zwierzchnictwu w Stambule. W nowej sytuacji geopolitycznej na Bliskim Wschodzie, sytuacja taka była nie do przyjęcia dla Brytyjczyków. Poszukując rozwiązania dostrzegli oni palestyński klan Husajnów, który był jedną z najzamożniejszych rodzin w południowej Palestynie, i posiadał ziemię położone wokół Jerozolimy. Trzynastu członków klanu było kolejnymi burmistrzami Jerozolimy w latach 1864-1920, a Kamil al-Husajni był wielkim muftim Jerozolimy. Brytyjczycy uznali ten klan za zdolny do przywództwa i jednocześnie posiadający cechy pragmatyzmu. Dlatego po śmierci wielkiego mufti Jerozolimy, stanowisko to zaproponowano Mohammadowi Amin al-Husajniemu. Równocześnie, w grudniu 1921 wysoki komisarz Palestyny sir Herbert Samuel wydał formalne polecenie ustanowienia Najwyższej Rady Muzułmańskiej, które to zadanie powierzono do wykonania Amin al-Husajniemu.

Pierwsze wybory odbyły się 9 stycznia 1922. Wzięło w nich udział 46 wyborców – byli oni uprawnieni do głosowania w wyborach do ostatniego tureckiego parlamentu. W skład pierwszej Najwyższej Rady Muzułmańskiej weszło pięciu członków: Al-Hadżdż Muhammad Amin al-Husajni (jako przewodniczący), Muhammad Effendi Murad, Abd al-Latif Bej Salah, Sa'id al-Szawa i Abd al-Latif al-Dajani. Rada była organem doradczym składający się z muzułmanów i chrześcijan, z którą w ważnych sprawach konsultował się wysoki komisarz Palestyny. Spełniała ona także nadrzędną kontrolę i zwierzchnictwo nad sprawami muzułmańskich sądów szariatu i wakf. Członkowie Rady byli opłacani z funduszy budżetu brytyjskich władz mandatowych i wakfu. Rada dysponowała także własnym budżetem w wysokości około 50 tys. funtów szterlingów, a wydatki nie musiały być akceptowane przez władze mandatowe (w przypadku żydowskich organów reprezentacyjnych wydatki i budżet podlegały ścisłemu nadzorowi). Rada cieszyła się bardzo dużą autonomią, a przewodniczący miał prawo zatrudniania wszystkich muzułmańskich urzędników w Palestynie. Spowodowało to, że klan Husajnów otrzymał w swoje ręce bardzo wpływowe stanowiska, dużą władzę i olbrzymie wpływy. Okres władzy Amina al-Husajniego charakteryzował nepotyzm^[1].

Najwyższa Rada Muzułmańska uważała się za strażnika jednego z trzech świętych miejsc Islamu i rozpoczęła międzynarodową kampanię zbierania funduszy na renowację Wzgórza Świątynnego, a szczególnie meczetu al-Aksa i Kopuły na Skale. Cały obszar znajdował się w ruinie i wymagał gruntownych prac renowacyjnych. Al-Husajni zlecił wykonanie prac tureckiemu architektowi Mimarowi Kemalettin. Amin był zdecydowany przekształcić meczet al-Aksa w symbol panarabskiego i palestyńskiego nacjonalizmu w walce z napływem żydowskich imigrantów do Palestyny. Prowadząc swoją kampanię często oskarżał Żydów o planowanie przejęcia kontroli nad Murem Zachodnim, który był niezbywalną własnością i częścią meczetu al-Aksa^[2]. 26 sierpnia 1928 Amin al-Husajni przewodniczył w uroczystościach zakończenia pierwszego etapu prac renowacyjnych w meczecie al-Aksa. W uroczystościach uczestniczyli przedstawiciele wszystkich krajów muzułmańskich, które sfinansowały realizację projektu. Wśród obecnych był jordański król Abdullah I.

Radzie podlegało 200 z wszystkich 300 palestyńskich meczetów. Wiele z nich było rozbudowywanych i poddawanych różnym pracom renowacyjnym. W 1923 uznano meczet Hassan Bek jako element arabskiej walki narodowej i po jego odbudowie postanowiono wspierać finansowo jego działalność jako centrum społecznego mieszkańców północnej Jafy^[3]. Radzie podlegało jedenaście szkół – dwie w Jerozolimie, trzy w Jafie, i po jednej w Gazie, Ramli, Akce, Nazarecie oraz w Jerycho. Prowadzono także kliniki medyczne dla ubogich w Hebronie, Jerozolimie, Hajfie i Tyberiadzie, oraz sierociniec i kuchnię dla ubogich w Dzielnicy Muzułmańskiej na Starym Mieście Jerozolimy.

Kolejne wybory do Najwyższej Rady Muzułmańskiej odbyły się w latach 1926, 1929 i 1930. Rada składała się z czterech stałych członków. Następne wybory odbyły się 25 kwietnia 1936, już po wybuchu arabskiego powstania (1936–1939). Powstał wówczas Najwyższy Komitet Arabski, będący polityczną reprezentacją arabskiej społeczności w Palestynie. Przewodniczącym został Amin al-Husajni, a członkami byli Dżamal al-Husajni i Jakub al-Dżusajn. W wyniku nasilenia anty-brytyjskich walk, władze mandatowe zakazały we wrześniu 1937 działalności Najwyższego Komitetu Arabskiego i przeprowadziły aresztowania członków Komitetu i jednocześnie Najwyższej Rady Muzułmańskiej. Amin al-Husajni uniknął aresztowania, musiał jednak uciekać za granicę. Utracił on swoje stanowisko, jednak Najwyższa Rada Muzułmańska nadal funkcjonowała.

W wyniku I wojny izraelsko-arabskiej (1948-1949) tereny Wschodniej Jerozolimy wraz z Samarią i Judeą znalazły się pod okupacją Królestwa Transjordanii. Jordański król Abdullah I utrzymał Najwyższą Radę Muzułmańską, a na jej przewodniczącego powołał szejka Hussam Dżarallah. Równocześnie Amin al-Husajni został oficjalnie usunięty ze swoich stanowisk i zabroniono mu wstępu do Jerozolimy. Nowym wielkim muftim został Hussam ad-Din Jarallah. Pozycja Najwyższej Rady Muzułmańskiej była jednak bardzo utrudniona, ponieważ większość jej własności znajdowała się teraz w Izraelu. Będąc pozbawiona wpływów i poparcia społecznego, traciła swoje znaczenie. W styczniu 1951 król Abdullah I nakazał jej rozwiązanie. Wszystkie palestyńskie wakf i instytucje charytatywne wraz z sądami szariatu przeszły pod zwierzchnictwo jordańskiego Ministerstwa Sprawiedliwości^[4].

W wyniku wojny sześciodniowej w 1967 całość Jerozolimy i Zachodniego Brzegu znalazła się pod okupacją Izraela. Władze izraelskie odtworzyły Najwyższą Radę Muzułmańską jako organ sądowy społeczności arabskiej w Samarii i Judei. Swoją jurysdykcją obejmuje on także sprawy cywilne izraelskich Arabów.

Przypisy