Najwyższy Sąd Wojskowy
.jpg)
Najwyższy Sąd Wojskowy (NSW) – sąd najwyższej instancji należący do pionu sądownictwa wojskowego. W latach 1919-1920 funkcjonował pod nazwą Naczelny Sąd Wojskowy.
Opis
Naczelny Sąd Wojskowy został utworzony dekretem Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego z dnia 4 lutego 1919[1]. Dziesięć dni później kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych, płk Jan Wroczyński zatwierdził etat Naczelnego Sądu Wojskowego. Zgodnie z etatem w Naczelnym Sądzie Wojskowym miało pełnić służbę ośmiu oficerów (prezydent, wiceprezydent, pięciu członków i starszy sekretarz), siedmiu urzędników wojskowych (sekretarz, dwóch podsekretarzy, dwóch kancelistów i dwie maszynistki) oraz dwóch pracowników cywilnych (dwóch woźnych i goniec), natomiast w Prokuraturze trzech oficerów (prokurator, dwóch podprokuratorów), czterech urzędników wojskowych (sekretarz prokuratury, kreślarz, dwie maszynistki) oraz dwóch pracowników cywilnych (dwóch woźnych i goniec). Stanowisko prezesa NSW zostało zaszeregowane do stopnia generała porucznika, stanowiska pięciu członków NSW i prokuratora do stopnia generała podporucznika, natomiast stanowiska podprokuratorów do stopnia pułkownika. Starszy sekretarz miał mieć rangę majora[2].
Siedziba sądu mieściła się przy placu Saskim róg ul. Królewskiej[3].
Obsada personalna Naczelnego Sądu Wojskowego w dniu 1 marca 1919[4]:
- prezydent - gen. ppor. KS Franciszek Niżałowski
- wiceprezydent - wakat
- członek - gen. ppor. Jan Konrad Roszkowski
- p.o. członka - płk KS Jan Wozmek
- p.o. członka - płk KS Jan Czapliński
- p.o. członek - płk KS Edward Szpakowski
- prokurator - gen. ppor. Leon Iwanowski
- podprokurator - płk KS Cezary Piotrowski
- p.o. podprokuratora - mjr KS Emil Franciszek Mecnarowski
12 maja 1919 roku pełniącym obowiązki członka NSW został ppłk Mieczysław Bielski, późniejszy szef Wojskowego Sądu Okręgowego Nr V w Krakowie[5].
Do 1939 stanowił instancję odwoławczą od wyroków wojskowych sądów okręgowych (wcześniej sądów wojennych okręgów generalnych), oraz Sądu Admiralskiego.
Także w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie od 1943 funkcjonował Najwyższy Sąd Wojskowy. Badał sprawy Wojskowego Trybunału Orzekającego i wydawał opinie prawne. Nie był natomiast instancją odwoławczą.
Ostatni raz w polskim sądownictwie wojskowym utworzono Najwyższy Sąd Wojskowy w 1944 w Ludowym Wojsku Polskim. Zapisał się on negatywnie w historii polskiego sądownictwa ze względu na prowadzone przed nim procesy o charakterze politycznym. Funkcjonował do 1962, kiedy to utworzono Izbę Wojskową Sądu Najwyższego.
Obsada personalna Najwyższego Sądu Wojskowego
.jpg)
- Prezydenci (prezesi) NSW
- gen. ppor. KS[6] Franciszek Niżałowski (1 III 1919[7] - 1921)
- gen. bryg. Tadeusz Zachariasiewicz (p.o. 1921-1924)
- gen. bryg. Aleksander Pik (31 VII 1924 - 10 VI 1926)
- gen. bryg. Jakub Krzemieński (10 VI 1926 - 15 X 1930)
- gen. bryg. Emil Franciszek Mecnarowski (15 X 1930 - 1938)
- płk Stanisław Cięciel (1939)[8].
- Wiceprezydenci NSW
- gen. bryg. Jakub Krzemieński (do 10 VI 1926)
- gen. bryg. Emil Franciszek Mecnarowski (I - 15 X 1930)
- płk Stanisław Cięciel
- Sędziowie NSW
- gen. ppor. KS Jan Roszkowski (od 1 III 1920)
- gen. bryg. Józef Daniec
- gen. bryg. Jakub Krzemieński
- gen. bryg. Kamil Seyfried
- gen. bryg. Bronisław Karol Sikorski
- gen. bryg. Edward Szpakowski (od 10 VI 1926)
- gen. bryg. Tadeusz Zachariasiewicz
- płk dr Stanisław Cięciel (od 7 I 1931, później wiceprezydent i prezydent NSW)
- płk dypl. Stefan Józef Ćwiertniak (od 1929)[9]
- płk Józef Dąbrowski
- płk Antoni Gedke (od 31 VIII 1935)
- płk Ludwik Izierski
- płk KS Feliks Joszt (od 2 VII 1922)
- płk KS dr Wacław I Świnarski (od 2 VII 1922[10])
- płk Edmund Kaczkowski (1928)
- płk dr Tadeusz Stefan Kamiński (od 31 VIII 1935)
- płk dr Adam Karol Kiełbiński (7 I 1931 - 31 VIII 1935)
- płk dr Bronisław Zbyszewski
- płk Mikołaj Kostecki (od 4 VI 1930)
- płk Teofil Maresch (od 10 III 1932)
- płk Tadeusz Petrażycki (20 VIII 1931 - 1935)
- płk Tadeusz Antoni Porębski (IV 1944 - I 1945)
- płk dr Michał Przywara (od 7 I 1931)
- płk Jan Rzymowski[11][12]
- płk Edward Józef Saski (24 IV 1929 - VI 1934)
- płk Stanisław Śliwieński (1923)
- płk Witold Szulborski (do 1929)[9]
- płk Ludwik Michał Turzański (od 18 II 1930)
- płk Edmund Wełdycz (od 24 IV 1929)
- płk dr Konrad Józef Zieliński (10 III 1932 - 9 IV 1932)
- płk Kazimierz Ferdynand Zoziutiński
- ppłk Zygmunt Skoczek (po 1944)
- ppłk Tadeusz Tomajer (od 1944)
Obsada personalna Prokuratury przy Najwyższym Sądzie Wojskowym
- Naczelni Prokuratorzy Wojskowi
- gen. bryg. Aleksander Pik (1919 - 3 IV 1924)
- gen. bryg. Edward Gruber (3 IV 1924 - 22 V 1926
- gen. bryg. dr Józef Daniec (22 V 1926 - 31 XII 1932)
- płk aud. / gen. bryg. Teofil Maresch (1 I 1933 - IX 1939)
- Prokuratorzy przy NSW
- płk Edward Gruber (1923)
- płk Stanisław Libkind-Lubodziecki (1923)
- płk Witold Szulborski (1923)
- ppłk dr Franciszek Jankowski (1923)
- ppłk dr Tadeusz Jakubowski (1928-1930)
- płk Jan Rzymowski (do 1930)[13]
- płk Józef Zołoteńki (od 4 VI 1930)
- płk dr Tadeusz Stefan Kamiński (p.o. do 31 VIII 1935)
- płk dr Adam Karol Kiełbiński (od 31 VIII 1935)
- płk Edward Józef Saski
- Podprokuratorzy przy NSW
- płk Józef Zołoteńki (od 7 III 1927)[14][15])
- płk Antoni Gedke (do 31 VIII 1935)
- ppłk dr Tadeusz Stefan Kamiński (od 7 I 1931)
- ppłk Zygmunt Piotr Rumiński (od 26 II 1931)
- ppłk dr Stanisław Rudolf Roliński (31 VIII 1935 - 1939)
Zobacz też
- Sądownictwo II Rzeczypospolitej
- Sądownictwo wojskowe
- Departament Sprawiedliwości Ministerstwa Spraw Wojskowych
- Najwyższy Sąd Wojskowy (Polska Ludowa)
Przypisy
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 8 lutego 1919 r. Nr 14, poz. 502.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 19 lutego 1919 r. Nr 19, poz. 630.
- ↑ Sądy Wojskowe. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-09-03].
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 18 marca 1919 r. Nr 30, poz. 950, 951.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 67 z 17 czerwca 1919 roku, poz. 2146.
- ↑ Generał podporucznik Korpusu Sądowego.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 30 z 18.03.1919 r.
- ↑ Cięciel Stanisław w: Katyń. Księga cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, Warszawa 2000, wyd. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, i Oficyna Wydawnicza RYTM, ISBN 83-905590-7-2, s. 84.
- ↑ a b Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 12 marca 1929
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 26 lipca 1922 roku, s. 561.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 29 kwietnia 1924 roku, s. 244, ogłoszono przydział z dniem 15 kwietnia 1924 na stanowisko prokuratora Prokuratury przy NSW.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 76 z 7 sierpnia 1924 roku, s. 437, anulowano przydział ogłoszony w Dz. Pers. MSWojsk. Nr 24 z 1924.
- ↑ Zmiany na wyższych stanowiskach wojskowych. „Kurier Polski”. Nr 165, s. 3, 19 czerwca 1930.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 17 marca 1927 roku, s. 70.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 marca 1927 roku, s. 101.
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Organa wymiaru sprawiedliwości w W. P.. „Wojskowy Przegląd Prawniczy”. Nr 8-10, 1928.
Media użyte na tej stronie
Najwyższy Sąd Wojskowy ok. 1926-1928. Siedzą od lewej: płk Jan Rzymowski (prokurator przy NSW), gen. Stanisław Śliwieński, gen. Jakub Krzemieński (prezydent NSW), gen. Bronisław Karol Sikorski, płk Witold Szulborski. Stoją od lewej: kpt. Eugeniusz Bogdzewicz (asystent w NSW), płk Stanisław Libkind-Lubodziecki, płk Edmund Kaczkowski, płk Józef Zołoteńki.
Gmach sądów wojskowych w II Rzeczypospolitej, mieszczący Najwyższy Sąd Wojskowy, Prokuraturę przy NSW, Wojskowy Sąd Okręgowy Nr I i Prokuraturę przy WSO I.