Naleźliny

Naleźliny
Ilustracja
Andreaea rupestris
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadamchy
Klasanaleźliny
Nazwa systematyczna
Andreaeopsida J. H. Schaffn.[2]
Darń Andreaea rupestris
Darń Andreaea rupestris
Andreaea rupestris

Naleźliny (Andreaeopsida) – klasa mchów. Zalicza się do niej zwykle jeden rodzaj – naleźlina Andreaea z ok. 100 gatunkami[3][4]. Są to rośliny o zasięgu obejmującym wszystkie kontynenty, spotykane jednak głównie w klimacie okołobiegunowym, umiarkowanym chłodnym i oceanicznym[5]. W Europie występuje 10 gatunków przedstawicieli tego rodzaju, z czego 6 w Polsce[6]. Rosną zwykle na skałach kwaśnych, granitowych[5].

Nazwa naukowa rodzaju i utworzonych z niej nazw taksonów wyższych rang upamiętnia niemieckiego przyrodnika i aptekarza Johanna Gerharda Reinharda Andreaea (1724–1793)[5].

Morfologia

(c) John Game, CC BY 2.0
Andreaea heinemannii
Andreaea rothii
Andreaea nivalis
Splątek
Początkowo nitkowaty i silnie rozgałęziony, wyrasta z wielokomórkowego zarodnika. Następnie plechowaty, o wstęgowatym kształcie[3].
Gametofit
Rośliny tworzące zbite darnie lub poduszeczki barwy czarnej lub brunatnej, czasem fioletowo nabiegłe[7][5]. Łodyżka cienka i okrągła, zwykle rozgałęziona[7], bez wiązki centralnej[5]. Ulistniona jest gęsto i skrętolegle. Listki zwykle z szydlastym kończykiem, z żebrem lub bez[7]. Mają prostą budowę anatomiczną - brak elementów przewodzących i żeberka[7]. Kształt blaszki jest jajowaty, wąskolancetowaty, czasem lirowaty, liście są proste lub wygięte, na końcu zaostrzone lub zaokrąglone, całobrzegie i piłkowane[5]. Na szczycie roślin rozwijają się walcowate plemnie i buteleczkowate rodnie. Rośliny są jedno- lub dwupienne[7].
Sporofit
Wyrasta na pseudopodium (brak sety podobnie jak u torfowców). Puszka zarodni oddzielona jest od stopy tylko krótkim przewężeniem. Sama zarodnia jest okryta drobnym czepkiem i otwiera się czterema (rzadko 8[5]) podłużnymi szczelinami[3]. Wewnątrz zarodni znajduje się kolumienka okryta woreczkiem zarodnikowym, przylegającym też do ścian zarodni (brak przestworów powietrznych)[5].

Ekologia

Występują na skałach bezwapiennych, w miejscach wilgotnych[7]. Zwykle w górach[8]. W Polsce rośliny te spotykane są górach i bardzo rzadko na głazach narzutowych w północnej części kraju[3].

Systematyka

Na ogół wyróżnia się tu jeden rodzaj – naleźlinę Andreaea Hedw. klasyfikowany do rodziny naleźlinowatych Andreaeaceae Dumort. i rzędu naleźlinowców Andreaeales Limpr.[2][3]. W niektórych ujęciach włączane są tu rośliny z rodzaju Andreaeobryum (w randze odrębnego rzędu Andreaeobryales B.M.Murray), a z rodzaju Andreaea wyłącza się jeden lub dwa inne rodzaje[9].

Pozycja systematyczna naleźlin na drzewie filogenetycznym mchów[10]
mchy

Takakiopsida takakiowe




Sphagnopsida torfowce





Andreaeobryopsida



Andreaeopsida naleźliny






Oedipodiopsida




Tetraphidopsida



Polytrichopsida płonniki





Bryopsida prątniki






Wykaz gatunków z rodzaju naleźlina Andreaea[4][11]
  • Andreaea acuminata Mitt.
  • Andreaea acutifolia Hook. f. & Wilson
  • Andreaea alpina Hedw.
  • Andreaea amblyophylla Müll. Hal. ex Broth.
  • Andreaea angustata S.O. Lindberg ex Limpr. (syn. A. crassifolia Luisier) – naleźlina grubożebrowa
  • Andreaea angustifolia Broth.
  • Andreaea apiculata R. Br. bis
  • Andreaea appendiculata Schimp.
  • Andreaea arachnoidea Müll. Hal.
  • Andreaea aterrima Müll. Hal.
  • Andreaea atlantica Dixon
  • Andreaea australis F. Muell. ex Mitt.
  • Andreaea barbuloides Broth.
  • Andreaea bistratosa Magill
  • Andreaea blyttii Schimp. – naleźlina Blytta
  • Andreaea borbonica Besch.
  • Andreaea brevifolia Dusén
  • Andreaea brevipes Spruce
  • Andreaea camerunensis P.W. Richards
  • Andreaea clavata Broth.
  • Andreaea cockaynei R. Br.
  • Andreaea cucullata Dixon
  • Andreaea densifolia Mitt.
  • Andreaea depressinervis Cardot
  • Andreaea dissitifolia Broth.
  • Andreaea erythrodictyon Herzog
  • Andreaea eximia Müll. Hal.
  • Andreaea filiformis Müll. Hal.
  • Andreaea firma Müll. Hal.
  • Andreaea flabellata Müll. Hal.
  • Andreaea flexuosa R. Br.
  • Andreaea fragilis Müll. Hal.
  • Andreaea frigida Huebener – naleźlina zimna
  • Andreaea fuegiana (Cardot) S.W. Greene
  • Andreaea gainii Cardot
  • Andreaea gibbosa R. Br.
  • Andreaea grimmioides Dusén
  • Andreaea grimsulana Bruch
  • Andreaea hamulata Herzog
  • Andreaea hartmanii Thed.
  • Andreaea heinemannii Hampe & Müll. Hal.
  • Andreaea huttonii R. Br.
  • Andreaea indica Mitt.
  • Andreaea javanica J. Froehl.
  • Andreaea karsteniana Müll. Hal.
  • Andreaea kilimandscharica Paris
  • Andreaea kinabaluensis Dixon
  • Andreaea laticuspis Broth.
  • Andreaea latinervis E.B. Bartram
  • Andreaea laxifolia Hook. f. & Wilson
  • Andreaea leiophylla Cardot ex G. Roth
  • Andreaea lorentziana Müll. Hal.
  • Andreaea marginata Hook. f. & Wilson
  • Andreaea megistospora B.M. Murray
  • Andreaea microphylla Müll. Hal.
  • Andreaea microvaginata Müll. Hal.
  • Andreaea mildbraedii Broth.
  • Andreaea mitchellii Broth. & Dixon
  • Andreaea morrisonensis Nog.
  • Andreaea mutabilis Hook. f. & Wilson
  • Andreaea nana Müll. Hal.
  • Andreaea naumannii Müll. Hal.
  • Andreaea nitida Hook. f. & Wilson
  • Andreaea nivalis Hook. – naleźlina śnieżna
  • Andreaea novae-zealandiae R. Br.
  • Andreaea novoguinensis E.B. Bartram
  • Andreaea obovata Thed.2
  • Andreaea obtusissima Müll. Hal.
  • Andreaea opaca Cardot ex G. Roth
  • Andreaea pachyphylla (Müll. Hal.) Broth.
  • Andreaea parallela Müll. Hal.
  • Andreaea patagonica Dusén
  • Andreaea peruviana Broth.
  • Andreaea pilifera Herzog ex Thér.
  • Andreaea planinervia Lindb. ex G. Roth
  • Andreaea pseudomutabilis Dusén
  • Andreaea purpurascens (Dusén) G. Roth
  • Andreaea regularis Müll. Hal.
  • Andreaea remotifolia Dusén
  • Andreaea rigida Wilson
  • Andreaea robusta Broth.
  • Andreaea rothii F. Weber & D. Mohr – naleźlina Rotha
  • Andreaea rupestris Hedw.10 – naleźlina skalna
  • Andreaea schofieldiana B.M. Murray
  • Andreaea semisquarrosa Müll. Hal.
  • Andreaea seriata G. Roth
  • Andreaea sinuosa B.M. Murray
  • Andreaea sparsifolia J.E. Zetterst.
  • Andreaea spurioalpina Müll. Hal.
  • Andreaea squamata Müll. Hal.
  • Andreaea squarrifolia Dixon
  • Andreaea squarrosa Mitt.
  • Andreaea squarrosofiliform is Müll. Hal.
  • Andreaea striata Mitt.
  • Andreaea subappendiculata Müll. Hal.
  • Andreaea subremotifolia Dixon
  • Andreaea subulata Harv.
  • Andreaea taiwanensis T.Y. Chiang
  • Andreaea tsaratananae Thér.
  • Andreaea tunariensis Broth.
  • Andreaea turgescens Schimp. ex Müll. Hal.
  • Andreaea urophylla H. Rob.
  • Andreaea vaginalis Herzog
  • Andreaea vilocensis Broth.
  • Andreaea viridis Müll. Hal.
  • Andreaea vulcanica Lorentz
  • Andreaea wangiana P.C. Chen
  • Andreaea willii Müll. Hal.
  • Andreaea wilsonii Hook. f.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-16] (ang.).
  2. ↑ a b c B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2021-03-16] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
  4. ↑ a b Andreaea. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-03].
  5. ↑ a b c d e f g h A.J.E. Smith: The Moss Flora of Britain and Ireland. Cambridge i in.: Cambridge University Press, 2004, s. 103. ISBN 978-0-521-54672-0.
  6. ↑ Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra: Census catalogue of Polish mossees. Kraków: Institute of Botany of the Polish Academy of Sciences, 2003, s. 16, seria: Biodiversity of Poland. ISBN 83-85444-84-X.
  7. ↑ a b c d e f Jadwiga Mickiewicz, Dygna Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 132-133.
  8. ↑ Edward Pojnar i in.: Botanika. Teoria i ćwiczenia. Cz. II. Systematyka roślin. Kraków: Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Krakowie, 1999, s. 97. ISBN 83-86524-35-9.
  9. ↑ Wolfgang Frey, Eberhard Fischer, Michael Stech: Bryophytes and seedless Vascular Plants. W: Wolfgang Frey (red.): Syllabus of Plant Families - A. Engler's Syllabus der Pflanzenfamilien. 13. wydanie, T. 3, Borntraeger, Berlin/Stuttgart 2009, ISBN 978-3-443-01063-8
  10. ↑ Yang Liu i inni, Resolution of the ordinal phylogeny of mosses using targeted exons from organellar and nuclear genomes, „Nature Communications”, 10 (1), 2019, s. 1485, DOI: 10.1038/s41467-019-09454-w, PMID: 30940807, PMCID: PMC6445109 [dostęp 2021-04-01] (ang.).
  11. ↑ Nazwy zwyczajowe według: Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra: Census Catalogue of Polish Mosses. Kraków: Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, 2003, s. 19. ISBN 83-85444-84-X.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Andreaea nivalis 49018498.jpg
Autor: Randal, Licencja: CC0
Snow Rock Moss (Andreaea nivalis)
Andreaea heinemannii (Heinemann's andreaea moss) (7037576545).jpg
(c) John Game, CC BY 2.0
Andreaea heinemannii (Heinemann's andreaea moss). An overview of the "granite moss" growing on loose rocks on a slope in forest shows the characteristic dark color. The plants were very wet from recent heavy rain. Boggs Mountain State Forest, Lake County, California.
Andreaea rothii imported from iNaturalist photo 44105447 on 4 August 2019.jpg
Autor: no rights reserved, Licencja: CC0
Photo of Andreaea rothii uploaded from iNaturalist.