Napadowy ból odbytu

Napadowy ból odbytu (łac., ang. proctalgia fugax) – choroba z grupy zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego objawiająca się napadowym, krótkotrwałym bólem w okolicy odbytu, występującym głównie w nocy, po narażeniu na stres oraz po defekacji.

Historia

Zaburzenie jako pierwszy opisał w roku 1883 Andrew S. Myrtle, który zwrócił uwagę na krótkotrwały intensywny ból w okolicy odbytnicy, pojawiający się z nieregularnymi przerwami i występujący głównie w nocy. Autor tę nieprawidłowość wiązał z ekspozycją na zimno i sugerował, że jest to zaburzenie o "czysto neurotycznej naturze"^[1].

Epidemiologia

Napadowy ból odbytu dotyczy od 8 do 14% populacji, częściej to zaburzenie obserwuje się u młodych mężczyzn – w wieku średnim zaburzenie to samoistnie mija^[2].

Etiologia

Według najnowszej klasyfikacji zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego zwanej kryteriami rzymskimi III, napadowy ból odbytu jest umieszczony w grupie zaburzeń czynności odbytu i odbytnicy^[3].

Dotychczas nie określono przyczyny tego zaburzenia. Prawdopodobnie udział w powstawaniu napadowego bólu odbytu może mieć: nieprawidłowa czynność zwieracza wewnętrznego odbytu, napadowy skurcz tego mięśnia oraz zwieracza zewnętrznego, narażenie na stres^[4][5]. Pacjenci z napadowym bólem odbytu częściej chorują na nerwicę lękową, mają skłonności do hipochondrii albo do drobiazgowości i perfekcjonizmu^[1]. Istnieje rodzinna postać tej choroby, za którą jest odpowiedzialna dziedziczona autosomalnie dominująco miopatia przerostowa zwieracza wewnętrznego odbytu (wrodzona miopatia zwieracza wewnętrznego odbytu), w której przebiegu obserwuje się przerost tego mięśnia, a w badaniu histopatologicznym nieprawidłowo ułożone włókna mięśniowe z obecnością w nich wakuoli^[2][6][7].

Objawy i rozpoznanie

Ból odbytu jest silny, napadowy, nawracający, trwa od kilku sekund do kilku minut. Objawy mają związek ze stresem, częściej pojawiają się w nocy oraz po oddaniu stolca. Zgięcie nóg w stawach biodrowych zmniejsza dolegliwości. Epizody bólu mogą powtarzać się co kilka godzin, ale również co kilka miesięcy. W okresie między incydentami bólu u niektórych chorych może pojawiać się zaparcie. W badaniu przedmiotowym oraz manometrycznym odbytu zwykle nie występują odchylenia. W diagnostyce przydatne może być badanie endosonograficzne, które pozwala wykluczyć choroby organiczne i rozpoznać przerost wewnętrznego zwieracza odbytu^[8].

Rozpoznanie zgodne z Kryteriami Rzymskimi III

Do rozpoznania napadowego bólu odbytu powinny być spełnione przez okres 3 miesięcy wszystkie poniższe warunki^[3]:

1. nawracające epizody bólu zlokalizowanego w odbycie lub dystalnej odbytnicy;
2. czas bólu w zakresie od kilku sekund do kilku minut;
3. między napadami nie występuje ból w okolicy odbytu i odbytnicy.

Leczenie

Pacjentom należy wytłumaczyć, że napadowy ból odbytu jest zaburzeniem niegroźnym. Zaleca się ciepłe kąpiele. W przypadku częstych ataków bólowych stosuje się nifedypinę, nitraty, klonidynę^[6][9]. Stosuje się również salbutamol w postaci wziewnej^[10][11], a także miejscowe wstrzyknięcia toksyny botulinowej^[12][13]. Niekiedy stosuje się blokadę górnego splotu podbrzusznego^[14] albo leczenie chirurgiczne polegające na nacięciu zwieracza wewnętrznego odbytu^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Agata Mulak, Ewa Waszczuk: Zaburzenia czynnościowe odbytu i odbytnicy. W: Leszek Paradowski (red.): Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego. Wrocław: Cornetis sp. z o.o., 2007, s. 155–6. ISBN 83-919540-8-0.