Naram-Sin (Asyria)

Odcisk pieczęci cylindrycznej Naram-Sina z Kanesz

Naram-Sin – władca miasta-państwa Aszur, syn i następca Puzur-Aszura II, wymieniony w Asyryjskiej liście królów jako 37. władca Asyrii[1]. Wstąpił na tron w 1872 r. p.n.e.[2] lub 1869 r. p.n.e.[3] Dokładna długość jego panowania nie jest znana, ale wiadomo, iż rządzić on musiał od 34 do 54 lat[3].

Imię

Naram-Sin przyjął imię słynnego Naram-Sina z Akadu (ok. 2254–2218 p.n.e.), jednego z twórców imperium akadyjskiego[4][5]. Wzorował się on najprawdopodobniej na swoim dziadku, Sargonie I, który sam przyjął imię innego ze słynnych królów akadyjskich – Sargona Wielkiego (ok. 2334-2279 p.n.e.)[5][6]. Wybór obu imion na pewno nie był przypadkowy i wskazuje, że już wówczas postacie wielkich królów akadyjskich musiały cieszyć się wielką estymą i poważaniem w Aszur[6]. W inskrypcji umieszczonej na pieczęci cylindrycznej Naram-Sina z Kanesz imię tego władcy – na wzór imienia Naram-Sina z Akadu – poprzedzone jest determinatywem dingir stawianym przed imionami istot boskich[4][7], ale w późniejszych tekstach asyryjskich (np. w Asyryjskiej liście królów) determinatyw ten był już pomijany[1]. W transkrypcji z pisma klinowego imię tego władcy zapisywane jest Narām-Sîn[1][8], co tłumaczyć można jako „wybraniec/ulubieniec boga Sina[9].

Dynastia

Naram-Sin jest ósmym znanym władcą Aszur należącym do tzw. „dynastii Puzur-Aszura I”. W inskrypcji na swej pieczęci cylindrycznej, której gliniany odcisk odnaleziono w asyryjskiej kolonii kupieckiej w Kanesz, nazywa on siebie „synem Pu[zur]-[A]szu[ra]”[7]. Filiację tą potwierdza Asyryjska lista królów, gdzie przedstawiany jest on jako „Naram-Sin, syn Puzur-Aszura”[1]. Według tejże samej Asyryjskiej listy królów następcą Naram-Sina miał być jego syn Eriszum II[1].

władcy z dynastii Puzur-Aszura Ipokrewieństwolata panowania
według Veenhofa[2]
lata panowania
według Barjamovica, Hertela i Larsena[3]
uwagi
Puzur-Aszur Ipoczątek XX w. p.n.e.początek XX w. p.n.e.najprawdopodobniej założyciel dynastii
Szalim-ahumsyn Puzur-Aszura Ipoczątek XX w. p.n.e.początek XX w. p.n.e.we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Puzur-Aszura”[10]
Ilu-szumasyn Szalim-ahuma?-1974 p.n.e.?-1971 p.n.e.we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Szalim-ahuma”[11]
Eriszum Isyn Ilu-szumy1974-1935 p.n.e.1972-1933 p.n.e.we własnych inskrypcjach nazywa siebie „synem Ilu-szumy”[12]
Ikunumsyn Eriszuma I1934-1921 p.n.e.1932-1918 p.n.e.we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Eriszuma”[13]
Sargon Isyn Ikunuma1920-1881 p.n.e.1917-1878 p.n.e.we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Ikunuma”[14]
Puzur-Aszur IIsyn Sargona I1880-1873 p.n.e.1877-1870 p.n.e.nazywany „synem Sargona” w Asyryjskiej liście królów[1]
Naram-Sinsyn Puzur-Aszura II1872-1829/1819 p.n.e.1869-? p.n.e.nazywany „synem Puzur-Aszura” w Asyryjskiej liście królów[1]
Eriszum IIsyn Naram-Sina1828/1818-1809 p.n.e.?-1809 p.n.e.nazywany „synem Naram-Sina” w Asyryjskiej liście królów[1]

Długość i lata panowania

Długość panowania Naram-Sina podana była pierwotnie w Asyryjskiej liście królów, ale zachowane jej kopie B i C są niestety uszkodzone w tym właśnie miejscu, a z liczby podanej w kopii A zachowała się jedynie ostatnia cyfra: 4[1]. Ustalenie przybliżonej długości panowania tego władcy stało się możliwe dzięki odnalezieniu w asyryjskiej kolonii handlowej w Kanesz tekstu Kt 92/k 0193, który okazał się być jedną z kopii tzw. listy eponimów z Kültepe (ang. Kültepe Eponym List, w skrócie KEL)[3][15]. Tekst ten, znany jako KEL A, panowaniu Naram-Sina przyporządkowuje 27 urzędników limmu (eponimów), po czym niestety się urywa[16]. Urzędnicy limmu zmieniali się co roku, tak więc z tekstu wynika, iż Naram-Sin panować musiał przynajmniej 27 lat[2]. W oparciu o informacje pochodzące z listy eponimów z Kültepe (KEL) oraz kroniki eponimów z Mari (ang. Mari Eponym List, w skrócie MEL), w korelacji z informacjami pochodzącymi z Asyryjskiej listy królów Veenhof wyliczył, iż Naram-Sin i jego syn Eriszum II panować musieli łącznie przez 64 lata, od 1872 do 1809 r. p.n.e.[2] W oparciu o kopię A Asyryjskiej listy królów, gdzie podana liczba lat panowania Naram-Sina kończyła się liczbą 4, założył on, iż władca ten najprawdopodobniej panować musiał przez 44 lub 54 lata (1872-1829/1819 p.n.e.), podczas gdy jego następca Eriszum II odpowiednio przez 20 lub 10 lat (1828/1818-1809 p.n.e.)[2]. Z kolei Barjamovic, Hertel i Larsen, w swej poprawionej liście eponimów (ang. Revised Eponym List, w skrócie REL), zaproponowali 61-letni okres panowania Naram-Sina i Eriszuma II, trwający od 1869 do 1809 r. p.n.e.[3]. W okresie tym urząd swój sprawować miało 61 urzędników limmu: pierwszych 34 przyporządkowanych zostało Naram-Sinowi, natomiast ostatnich 7 Eriszumowi II[3]. Co do pozostałych 20 istnieją wątpliwości: mogli oni sprawować swój urząd bądź za panowania Naram-Sina, bądź za panowania Eriszuma II[3]. Tym samym długość panowania Naram-Sina wynosić musiała od 34 do 54 lat (34 + od 0 do 20 lat), natomiast Eriszuma II odpowiednio od 7 do 27 lat (7 + od 0 do 20 lat)[3].

Panowanie

Pomimo długiego okresu rządów Naram-Sin pozostaje bardzo słabo poznanym władcą, gdyż jak dotychczas nie odnaleziono żadnych jego inskrypcji, które mówiłyby o jego działalności budowlanej, politycznej czy też wojskowej[5]. Większość informacji o nim pochodzi z Asyryjskiej listy królów, która przedstawia go jako 37 władcę asyryjskiego, syna i następcę Puzur-Aszura II oraz ojca i poprzednika Eriszuma II[1]. W przeszłości wiarygodność tego przekazu była podważana przez niektórych uczonych, którzy utożsamiali Naram-Sina z Asyryjskiej listy królów z Naram-Sinem z Esznunny, który - jak sądzono - zdobyć miał Aszur i odsunąć od władzy przedstawiciela rodzimej dynastii[7]. Wszystko zmieniło odnalezienie w Kültepe (starożytne Kanesz) odcisku pieczęci cylindrycznej Naram-Sina noszącej następującą inskrypcję: „Naram-Sin, zarządca (énsi), syn Pu[zur]-[A]szu[ra], zarządcy (énsi)”[7]. Znalezisko to potwierdziło przekaz Asyryjskiej listy królów i pozwoliło udowodnić, iż rzeczywiście istniał asyryjski Naram-Sin, który był członkiem „dynastii Puzur-Aszura I”[7][8].

Według Veenhofa to właśnie na panowanie Naram-Sina przypaść miał nagły upadek pierwszej asyryjskiej kolonii handlowej w Kanesz (faza kārum Kanesz II)[2]. Zgodnie z jego wyliczeniami miało do tego dojść w 1837 r. p.n.e., w 35 roku panowania tego władcy[2].

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j A.K. Grayson, Königslisten..., s. 105.
  2. a b c d e f g K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian..., s. 29.
  3. a b c d e f g h Old Assyrian limmu lists (ang.). cdli.ox.ac.uk. [dostęp 2018-08-29].
  4. a b K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian..., s. 123., przypis 559.
  5. a b c K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian..., s. 134.
  6. a b K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian..., s. 123.
  7. a b c d e M.P. Streck, Naräm-Sîn von Ešnunna, w: Reallexikon..., s. 178.
  8. a b M.P. Streck, Naräm-Sîn von Aššur, w: Reallexikon..., s. 177.
  9. Hasło narāmu, The Assyrian Dictionary, tom 11 (N/1), The Oriental Institute, Chicago 1980, s. 344.
  10. A.K. Grayson, Assyrian Rulers..., s. 14.
  11. A.K. Grayson, Assyrian Rulers..., s. 17.
  12. A.K. Grayson, Assyrian Rulers..., s. 19.
  13. A.K. Grayson, Assyrian Rulers..., s. 41.
  14. A.K. Grayson, Assyrian Rulers..., s. 46.
  15. The Old Assyrian Limmu List (Manuscript A) (ang.). cdli.ox.ac.uk. [dostęp 2018-09-05].
  16. Tekst kt 92/k 0193 (KEL A) w bazie danych CDLI (ang.). cdli.ox.ac.uk. [dostęp 2018-09-05].

Bibliografia

  • A.K. Grayson, Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom I z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 1), University of Toronto Press 2002.
  • A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1980-83, s. 86–135.
  • M.P. Streck, Naräm-Sîn von Aššur, w: Reallexikon der Assyriologie, tom IX (Nab-Nuzi), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1998-2000, s. 177.
  • M.P. Streck, Naräm-Sîn von Ešnunna, w: Reallexikon der Assyriologie, tom IX (Nab-Nuzi), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1998-2000, s. 177–178.
  • K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian Period, Academic Press Fribourg 2008.

Media użyte na tej stronie

Der Stier.jpg
Stier in Fassade m, Tür k, Nr. 1 Palast Sargon II in Dur Scharrukin – Zeichnung Flandin Pl 45
Naram-Sin of Assyria.png
Modern line-drawing of ancient Assyrian royal seal, dating to the 18th century BC.