Narcyz Łopianowski

Narcyz Łopianowski

Sarna

major kawalerii
Data i miejsce urodzenia	29 października 1898 Stoki, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	21 czerwca 1984 Vancouver, Kanada
Przebieg służby
Lata służby	1919–1947
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne w ZSRR Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	1 Pułk Ułanów Krechowieckich; 101 Pułk Ułanów 5 Dywizjon Kawalerii; 8 Dywizja Piechoty 1 Dywizja Pancerna; Okręg Warszawa AK
Stanowiska	oficer mobilizacyjny; dowódca plutonu zastępca dowódcy Ośrodka Pancernego Komendy Obszaru Warszawa AK
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa kampania wrześniowa powstanie warszawskie
Odznaczenia

Narcyz Łopianowski ps. Sarna (ur. 29 października 1898 w Stokach, zm. 21 czerwca 1984 w Vancouver) – rotmistrz Wojska Polskiego i major kawalerii Polskich Sił Zbrojnych, medalista międzynarodowych konkursów hippicznych.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Ignacego i Marii z domu Woronkow. W 1919 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Do 1 września 1939 roku służył w 1 pułku Ułanów Krechowieckich. Na stopień rotmistrza został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 74. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[1].

W ciągu ok. 10 dni dostał następnie przydziały do: augustowskiej komendy garnizonu miasta i Ośrodka Zapasowego Kawalerii „Białystok” w Białymstoku, aby ostatecznie trafić do 101 pułku ułanów w składzie Brygady Rezerwowej Kawalerii Wołkowysk. Objął w nim stanowisko dowódcy szwadronu. Po agresji ZSRR na Polskę wziął udział w obronie Grodna przed Armią Czerwoną, w walce uszkodził sowiecki czołg. Następnego dnia, okrążony przez nieprzyjaciela, 101 pułk dokonał pomyślnej próby przebicia się w kierunku Litwy, walcząc pod Kodziowcami. Biorący udział w walce szwadron Łopianowskiego odparł znacznie silniejszy oddział Armii Czerwonej, walnie przyczyniając się do sukcesu całego pułku, jakim było zniszczenie ponad 20 czołgów. Sam rotmistrz został jednak ranny w nogę. W nocy z 23/24 września 101 pułk przekroczył granicę polsko-litewską i został internowany. Łopianowski wraz z innymi oficerami trafił do obozów w Kalwarii i Rakiszkach. Internowanie trwało do lipca 1940 roku, kiedy to – po okupacji Litwy przez Armię Czerwoną – 11 lipca został przewieziony wraz z innymi oficerami do obozu w Kozielsku, a następnie obozu jenieckiego NKWD w Griazowcu. 11 października 1940 z grupą oficerów został przeniesiony na Łubiankę. Po wstępnej selekcji przeprowadzonej przez NKWD rtm. Łopianowski znalazł się na liście oficerów, którzy zostali zakwalifikowani jako rokujący nadzieję na współpracę. Po spotkaniu z przywiezionymi 24 grudnia 1940 na Łubiankę płk. Zygmuntem Berlingiem i Eustachym Gorczyńskim został następnego dnia przeniesiony z kilkoma oficerami do tzw. willi szczęścia (lub willi rozkoszy) w Małachówce – gdzie, mieszkając w dość luksusowych warunkach, mieli zostać zindoktrynowani i rozpocząć współpracę z ZSRR w postaci przygotowania polskiej formacji zbrojnej do „przyszłej wojny z Niemcami”.

Pobyt w willi szczęścia Łopianowski zakończył 26 marca 1941, kiedy to został osadzony kolejno w więzieniach na Butyrkach i w Putywlu, gdzie przebywał do lipca 1941. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej zwolniony w konsekwencji układu Sikorski-Majski. Po zwolnieniu z więzienia, w sierpniu wstąpił do Armii Polskiej w ZSRR, formowanej przez gen. Władysława Andersa. Czynną służbę pełnił w dywizjonach rozpoznawczych, najpierw jako dowódca 2 szwadronu 5 dywizjonu kawalerii, a potem w 8 Dywizji Piechoty. Wiosną 1942 wraz z całą 8 Dywizją Łopianowski został ewakuowany do Iranu i Palestyny, skąd przeniesiono go do Wielkiej Brytanii.

W listopadzie 1942 roku został dowódcą plutonu w 1 pułku rozpoznawczym. W 1943 roku pomyślnie przeszedł szkolenie „cichociemnych”. Nocą z 15/16 kwietnia 1944 roku został przerzucony do Warszawy. Do października tegoż roku mieszkał w stolicy pod nazwiskiem Stanisław Wilczek, awansując w maju na majora i sprawując funkcję zastępcy dowódcy Ośrodka Pancernego Komendy Obszaru Warszawa AK, którym był mjr Stanisław Łętowski.

Wziął czynny udział w powstaniu warszawskim. Na początku zajmował się głównie pracą w sztabach, ale mimo tego już 11 sierpnia został ranny. Od 28 sierpnia brał czynny udział w walkach jako dowódca 3 Odcinka (Północnego) w ramach Podobwodu Śródmieście Południowe. Pod jego rozkazami znajdowały się bataliony: „Bełt” (wraz z pozostałymi przy życiu ludźmi z „Dzika”), zastąpiony 11 września przez „Ostoję”, a także bataliony „Sokół” i „Stefan”. 11 września został ponownie ranny, ale nie wycofał się z walki. 22 września został odznaczony przez dowódcę Armii Krajowej, generała dywizji Tadeusza Komorowskiego Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. 1 października 1944 roku generał brygady Antoni Chruściel nadał mu Krzyż Walecznych. 3 października, po kapitulacji powstania, dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał m.in. w Stalagu w Kostrzynie nad Odrą i Oflagu VII A Murnau. Ten ostatni obóz wyzwoliła część amerykańskiej 12. Dywizji Pancernej gen. Rodericka R. Allena w dniu 29 kwietnia 1945. Sam Łopianowski powrócił do Wielkiej Brytanii w czerwcu, gdzie przebywał w służbie do demobilizacji polskich oddziałów w 1947.

Na pewien czas po opuszczeniu wojska Łopianowski spędził w Anglii i Szkocji, a później przeniósł się do Ameryki Północnej, mieszkając w kanadyjskich Montrealu i Vancouver. W kwietniu 1952 złożył raport odnośnie do swojego pobytu w Małachowce przed specjalną Komisją Kongresu ds. Zbrodni Katyńskiej. W 1955 został awansowany do stopnia podpułkownika kawalerii^[2]. Ok. 10 lat później opracował swoje relacje dotyczące jego pobytu w willi szczęścia. W postaci książki zostały one wydane kilka lat po śmierci Łopianowskiego jako Rozmowy z NKWD 1940–1941. W 1980 opublikował też w „Gwieździe Polarnej” artykuł o bitwie pod Kodziowcami.

Miał żonę Irenę.

W 2007 roku Telewizja Polska wyprodukowała w ramach Sceny Faktu spektakl pt. Willa szczęścia, który opierając się na książce podpułkownika przytacza fragment z jego życiorysu, z okresu jego pobytu w Małachowce. W rolę rtm. Narcyza Łopianowskiego wcielił się Marcin Perchuć.

Sukcesy sportowe

Pomimo poświęcenia się karierze wojskowego, Narcyz Łopianowski był także utalentowanym sportowcem. Dosiadał klaczy Sarna, od której przyjął swój pseudonim w AK. W latach 30. brał udział w konkursach jeździeckich rangi ogólnopolskiej i międzynarodowej, zdobywając kilka nagród. Do najważniejszych należały:

• 3. miejsce na Międzynarodowym Konkursie Hippicznym w Warszawie w 1933 w Konkursie Otwarcia;
• 3. miejsce na Międzynarodowym Konkursie Hippicznym w Warszawie w 1936 w Konkursie Armii Zaprzyjaźnionych;
• 6. miejsce podczas Jeździeckich Mistrzostw Polski w 1931.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 11499^[3]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (27 lutego 1962)^[4]
• Krzyż Walecznych
• Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1937)^[5]
• Medal za Odwagę w Sprawie Wolności (Wielka Brytania)

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 103–106. ISBN 83-902499-5-2.
• Kunert Andrzej, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944, T. 3, Warszawa 1987.
• Łopianowski Narcyz [oprac. i wyd. Kunert Andrzej], Rozmowy z NKWD 1940–1941, Warszawa 1991.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.
• Szawłowski Ryszard, Wojna polsko-sowiecka 1939 r., Wrocław 1986.

Linki zewnętrzne

• biogram na stronie elitadywersji.org