Narodowa Organizacja Kobiet (Polska)

Narodowa Organizacja Kobiet (NOK) – polska społeczno-polityczna organizacja kobieca o profilu katolickim, związana z Narodową Demokracją, istniejąca w latach 1919-1939.

Powstanie organizacji

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i równouprawnieniu wyborczym kobiet z mężczyznami pod koniec 1918 roku zawiązała się Narodowa Organizacja Wyborcza Kobiet (NOWK), która weszła w skład Centralnego Narodowego Komitetu Wyborczego, stworzonego przez Narodową Demokrację. NOWK prowadziła intensywną agitację wśród kobiet na rzecz udziału w wyborach do Sejmu Ustawodawczego i głosowania na endecję: Każda kobieta leniwa, która w dniu 26 stycznia nie da do urny wyborczej swego głosu służy Żydom i szerzy anarchię. Wkrótce NOWK przekształciła się w Narodową Organizację Kobiet (NOK) - statut NOK został zatwierdzony 7 maja 1919 roku przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych[1].

Władze i struktura

Władzami NOK były Zarząd Główny i Rada Naczelna, liczące odpowiednio 15 i 18 osób. Ich kadencja trwała 3 lata. W 1931 roku NOK zrzeszała 78 tys. kobiet w niemal 200 oddziałach. Warunkiem ubiegania się o członkostwo było posiadanie przez kobietę polskiego obywatelstwa i pełni praw politycznych.

Idee

Naczelnym hasłem NOK było Bóg i Ojczyzna. Narodowczynie dążyły do uświadomienia politycznego kobiet i pobudzenia ich do aktywności na gruncie zasad chrześcijańskich, narodowych i demokratycznych, wysuwając zawsze na plan pierwszy dobro Rzeczypospolitej jako całości, ponad wszelkie interesy stronnictw, dzielnic i stanów[2]. Wzywały do stosowania segregacji narodowej pod hasłem swój do swego. Broniły wiary i moralności przeciwko wpływom antyreligijnym, wywrotowym, antynarodowym, antyspołecznym i antypaństwowym. Domagały się nadania polskiej oświacie charakteru katolickiego i przeciwstawiały się planowanej przez Komisję Kodyfikacyjną reformie prawa małżeńskiego, która miała wprowadzić do polskiego prawa instytucję cywilnego (świeckiego) ślubu i rozwodu.

Promowały uczestnictwo kobiet w życiu publicznym zastrzegając, że ich organizacja nie jest partią polityczną i nie zamierza tworzyć odrębnego ugrupowania. Uznawały się za niezależną organizację kobiecą[3]. Narodowczynie opowiadały się za patriarchalnym modelem rodziny i pielęgnowaniem zasad etyki chrześcijańskiej. Wśród swoich zadań wymieniały również obronę praw Kościoła katolickiego, propagowanie oszczędności i gospodarności.

Narodowczynie ceniły karność, którą stosowały zarówno wobec członkiń NOK jak i propagowały jako cechę wartą wyrobienia w narodzie polskim. Członkinie NOK miały być bojowniczkami jasnej i czystej ideologii katolicko-narodowej [...] uzbrojonymi w różaniec, opancerzonymi szkaplerzami Królowej Korony Polskiej[4].

Działalność

NOK organizowała wiece polityczne, promowała czytelnictwo, prowadziła bursy i przedszkola. Ważną częścią jej aktywności była działalność edukacyjna i charytatywna. Członkinie NOK opowiadały się za równouprawnieniem kobiet w dziedzinie rozwiązań prawnych jak i w praktyce życia codziennego[5].

Członkinie

Członkinie NOK rekrutowały się najczęściej z warstwy ziemiańskiej i inteligenckiej. Głównymi działaczkami były posłanki Ewelina Pepłowska, Gabriela Balicka-Iwanowska, Irena Puzynianka, Maria Holder-Eggerowa, Wanda Ładzina, Zofia Sokolnicka oraz senatorka Józefa Szebeko (pierwsza przewodnicząca NOK), Aleksandra Zarzycka, Aniela Zdanowska, Izabela Dobrzyńska-Rybicka, Maria Buyno-Arctowa, Maria Demelówna, Maria Sobańska, Zofia Kirkor-Kiedroniowa, Irena Pannenkowa. W 1929 roku Puzynianka ustąpiła ze stanowiska przewodniczącej z powodu uzależnienia NOK od endecji, czemu się ostro sprzeciwiała.

Współpraca z innymi organizacjami

NOK dołączyła do Polskiej Ligi Przeciwalkoholowej, w której zrzeszone były również Katolicki Związek Polek i Związek Kobiet Pracujących. Organizacja miała liczne koneksje ze Stowarzyszeniem Zjednoczonych Ziemianek[6]. Wraz z 215 innymi organizacjami NOK była członkinią Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa podczas wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919-1921. NOK współtworzyła z innymi organizacjami kobiecymi powstały w 1922 roku Komitet Pomocy Kobiety Polskiej Powracającym Rodakom.

Przypisy

  1. ↑ Statut w formie zeskanowanej w e-bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego.
  2. ↑ Kobieta w Sejmie. Działalność posłanek Narodowej Organizacji Kobiet. Zarys sprawozdania za lata 1919-1927, BUW, k. 4.
  3. ↑ Marek J. Chodawiewicz, Polska dla Polaków! Kim byli i są polscy narodowcy, Poznań 2015, s.191-192.
  4. ↑ Wanda Drużbacka. Przemówienie na obchodzie dziesięciolecia Narodowej Organizacji Kobiet w Przemyślu, 03.10.1929. „Ziemia Przemyska”, 23.11.1929. Przemyśl. 
  5. ↑ Marek J. Chodakiewicz, Jolanta Mysiakowa-Muszyńska, Wojciech J. Muszyński Polska dla Polaków. Kim byli i są polscy narodowcy, Poznań 2015, s.192.
  6. ↑ W parlamencie i poza nim. W: Jerzy Janusz Terej: Idee, mity, realia. Szkic do dziejów Narodowej Demokracji. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971.

Bibliografia

  • Robert Kotowski: Między polityką a działalnością społeczną - Narodowa Organizacja Kobiet w dwudziestoleciu międzywojennym. W: Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc: Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet po 1918 roku (na tle porównawczym). T. II. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009, s. 275-286. ISBN 978-83-7543-101-8. (pol.)