Narodowe Centrum Nauki

Narodowe Centrum Nauki
Państwo

 Polska

Siedziba

Kraków ul. Twardowskiego 16

Data założenia

1 października 2010

Dyrektor

prof. Zbigniew Błocki

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Narodowe Centrum Nauki”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Narodowe Centrum Nauki”
Ziemia50°02′48″N 19°55′51″E/50,046583 19,930750
Strona internetowa

Narodowe Centrum Nauki – agencja grantowa z siedzibą w Krakowie, która powstała na podstawie ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Nauki[1]. NCN finansuje badania podstawowe, czyli prace eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobycia nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów, bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne[2][3]. Centrum oficjalnie rozpoczęło działalność 4 marca 2011 r.[4][5].

Budżet

Do końca 2021 r. NCN przyznało ponad 25 tysięcy grantów na łączną kwotę blisko 12 miliardów złotych[6]. Ponad połowa kwoty przyznanej przez NCN w 2021 r. wsparła rozwój młodych naukowców[7]. Granty NCN to dla nich szansa na szybsze uzyskanie samodzielności naukowej.

Budżet NCN
RokKwota
[mld zł]
20161,03[8]
20171,19[9]
20181,35[10]
20191,28[11]
20201,29[12]
20211,30[13]

Zadania

Do zadań Centrum należy:

  • finansowanie badań podstawowych realizowanych w formie:
    • projektów badawczych, w tym finansowanie zakupu lub wytworzenia aparatury naukowo-badawczej niezbędnej do realizacji tych projektów,
    • niepodlegających współfinansowaniu z zagranicznych środków finansowych projektów badawczych realizowanych w ramach programów lub inicjatyw międzynarodowych ogłaszanych we współpracy dwu- lub wielostronnej albo projektów badawczych realizowanych przy wykorzystaniu przez polskie zespoły badawcze wielkich międzynarodowych urządzeń badawczych,
    • projektów badawczych realizowanych przez młodych naukowców w rozumieniu art. 360 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r.[14] – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w tym mających na celu stworzenie unikatowego warsztatu naukowego lub powołanie nowego zespołu naukowego,
    • stypendiów doktorskich i staży po uzyskaniu stopnia naukowego doktora,
    • projektów badawczych dla doświadczonych naukowców mających na celu realizację pionierskich badań naukowych, w tym interdyscyplinarnych, ważnych dla rozwoju nauki, wykraczających poza dotychczasowy stan wiedzy, i których efektem mogą być odkrycia naukowe;
    • badań naukowych nienależących do zakresu badań finansowanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju;
  • nadzór nad realizacją wyżej wymienionych badań naukowych;
  • współpraca międzynarodowa w ramach finansowania działalności w zakresie badań podstawowych;
  • upowszechnianie w środowisku naukowym informacji o ogłaszanych przez NCN konkursach;
  • inspirowanie i monitorowanie finansowania badań podstawowych ze środków pochodzących spoza budżetu państwa;
  • inne zadania zlecone przez ministra właściwego do spraw nauki, ważne dla rozwoju badań podstawowych, w tym opracowywanie programów badawczych ważnych dla kultury narodowej;
  • finansowanie nagrody Narodowego Centrum Nauki przyznawanej zgodnie z regulaminem określonym przez Radę i zatwierdzonym przez Ministra.

Organizacja

Dyrektora NCN powołuje Minister właściwy do spraw nauki, po przeprowadzeniu otwartego konkursu.

Pierwszym dyrektorem powołanym na czteroletnią kadencję (od 4 marca 2011 do 3 marca 2015) został prof. Andrzej Jajszczyk[4][5]. Od 4 marca 2015 funkcję tę pełni prof. Zbigniew Błocki[15].

Rada NCN składa się z dwudziestu czterech członków, powoływanych przez Ministra właściwego do spraw nauki spośród kandydatów wskazanych przez Zespół Identyfikujący. Rada rozpoczęła działalność 15 grudnia 2010.

Skład Rady[16]

Skład Rady w latach 2020–2022

  • Jacek Kuźnicki – przewodniczący

Nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce

Nauki ścisłe i techniczne

Nauki o życiu

  • Jakub Fichna
  • Robert Hasterok
  • Monika Kaczmarek
  • Barbara Klajnert-Maculewicz
  • Andrzej Sobczak
  • Anetta Undas
  • Aneta Wojdyło

Skład Rady w latach 2018–2020

Skład Rady w latach 2016–2018

Skład Rady w latach 2014–2016

Skład Rady w latach 2012–2014

Skład Rady w latach 2010–2012

Konkursy NCN

Narodowe Centrum Nauki finansuje projekty badawcze z zakresu badań podstawowych, stypendia doktorskie, staże po uzyskaniu stopnia naukowego doktora oraz działania naukowe.

Konkursy krajowe

  • OPUS – konkurs na projekty badawcze otwarty dla wszystkich naukowców. Od września 2020 formuła konkursu umożliwia również prowadzenie projektów badawczych we współpracy międzynarodowej dwustronnej lub wielostronnej, a także przedsięwzięć realizowanych przy wykorzystaniu przez polskie zespoły badawcze wielkich międzynarodowych urządzeń badawczych;
  • PRELUDIUM – konkurs na projekty badawcze realizowane przez osoby nieposiadające stopnia naukowego doktora;
  • PRELUDIUM BIS – konkurs mający na celu wsparcie kształcenia doktorantów w szkołach doktorskich, w tym finansowanie projektów badawczych realizowanych przez doktorantów w ramach przygotowywanych rozpraw doktorskich;
  • SONATINA – na projekty badawcze realizowane przez młodych badaczy, posiadających stopień doktora uzyskany w okresie do 3 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem lub którym zostanie nadany stopień doktora do 30 czerwca tego roku;
  • SONATA – konkurs na projekty badawcze realizowane naukowców, którzy uzyskali stopień doktora w okresie od 2 do 7 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem;
  • SONATA BIS – konkurs na projekty badawcze mające na celu powołanie nowego zespołu naukowego, realizowane przez osoby posiadające stopień naukowy lub tytuł naukowy, które uzyskały stopień naukowy doktora w okresie od 5 do 12 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem;
  • MINIATURA – konkurs na działania naukowe: badania wstępne/pilotażowe, kwerendy, staże naukowe, wyjazdy badawcze albo wyjazdy konsultacyjne dla naukowców, którzy uzyskali stopień doktora w ciągu 12 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem;
  • MAESTRO – konkurs dla doświadczonych naukowców na projekty badawcze mające na celu realizację pionierskich badań naukowych, w tym interdyscyplinarnych, ważnych dla rozwoju nauki, wykraczających poza dotychczasowy stan wiedzy, których efektem mogą być odkrycia naukowe;
  • ARTIQ – konkurs mający na celu zwiększenie potencjału naukowego i B+R Polski w obszarze sztucznej inteligencji (AI) poprzez stworzenie trzech Centrów Doskonałości w obszarze AI;
  • TANGO – konkurs prowadzony w ramach wspólnego przedsięwzięcia z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, umożliwiający dofinansowanie prac koncepcyjnych, badań przemysłowych i prac rozwojowych bazujących na wynikach badań podstawowych sfinansowanych wcześniej przez Narodowe Centrum Nauki;

Konkursy krajowe zawieszone lub zakończone:

  • SYMFONIA – konkurs na międzydziedzinowe projekty badawcze realizowane przez wybitnych naukowców, których badania wyróżniają się najwyższą jakością, odważnym przekraczaniem granic pomiędzy różnymi dziedzinami nauki, przyczyniając się do tworzenia nowych wartości i otwierania nowych perspektyw w nauce. Czasowo zawieszony od 2016 roku;
  • FUGA – konkurs na staże krajowe po uzyskaniu stopnia naukowego doktora. Zawieszony od 2016;
  • ETIUDA – konkurs na stypendia doktorskie;
  • UWERTURA – konkurs na staże w zagranicznych zespołach naukowych realizujących granty ERC;

Konkursy międzynarodowe

Konkursy dwustronne:

  • BEETHOVEN CLASSIC – konkurs na polsko-niemieckie projekty badawcze realizowane przez zespoły polsko-niemieckie;
  • DAINA – konkurs na polsko-litewskie projekty badawcze realizowane we wszystkich dyscyplinach naukowych;
  • DIOSCURI – program, który powstał z inicjatywy Towarzystwa Maxa Plancka (MPG), a jego celem jest utworzenie Centrów Doskonałości Naukowej Dioscuri w Europie Środkowej i Wschodniej;
  • SHENG – konkurs na projekty badawcze realizowane przez zespoły polsko-chińskie;

Konkursy wielostronne: Konkursy wielostronne przeprowadzane są wspólnie z zagranicznymi agencjami finansującymi badania naukowe w ramach międzynarodowych sieci lub konsorcjów wspierających projekty w określonych dziedzinach nauk.

  • BiodivERsA – badania poświęcone ochronie środowiska naturalnego i zrównoważonemu zarządzaniu bioróżnorodnością;
  • CHIST-ERA – badania z zakresu technologii informacyjnych oraz komunikacyjnych ICST (Information and Communication Science and Technologies);
  • EqUIP – (EU-India Platform for Social Sciences and Humanities) to inicjatywa, której misją jest wspieranie współpracy z Indiami w zakresie humanistyki i nauk społecznych;
  • ERA-CAPS (ERA-Net for Coordinating Action in Plant Sciences) – sieć agencji finansujących badania naukowe w dziedzinie biologii molekularnej roślin;
  • ForestValue – inicjatywa, której misją jest wspieranie innowacyjności i konkurencyjności sektora leśnego w Europie oraz jego przekształcenie w sektor wykorzystujący zasoby leśne w oparciu o zdobycze nauki;
  • HERA (Humanities in the European Research Area) – badania naukowe z dziedziny humanistyki, zwrócenie uwagi na społeczne, kulturowe oraz polityczne wyzwania współczesnej Europy;
  • JPI Urban Europe wspiera naukowców realizujących międzynarodowe, interdyscyplinarne projekty badawcze odpowiadające na wyzwania współczesnych miast i obszarów zurbanizowanych;
  • JPIAMR (Joint Programming Initiative on Antimicrobial Resistance) – badania realizowane przez międzynarodowe konsorcja stosujące podejście One Health w 6 priorytetowych obszarach – terapeutyka, diagnostyka, nadzór, transmisja, środowisko i interwencje;
  • JPND (EU Joint Programme – Neurodegenerative Disease Research) – badania naukowe nad chorobami neurozwyrodnieniowymi;
  • NORFACE – badania w obszarze nauk społecznych;
  • Solar-driven Chemistry – projekty badawcze dotyczące procesów fotochemicznych w świetle słonecznym;
  • Trans-Atlantic Platform (T-AP) for Social Sciences and Humanities – to inicjatywa organizacji finansujących badania naukowe w zakresie nauk humanistycznych i społecznych. Działa jako sieć współpracy dla podmiotów finansujących badania naukowe z krajów obu Ameryk i Europy, finansująca swoje działania ze środków krajowych agencji członkowskich;

Współpraca oparta o procedurę agencji wiodącej LAP:

Centrum angażuje się w programy oparte o procedurę agencji wiodącej (Lead Agency Procedure – LAP) polegającą na wykorzystaniu krajowych konkursów, uruchamianych przez każdą z zaangażowanych instytucji, do oceny projektów międzynarodowych. Wnioski o finansowanie dwu- lub trójstronnych projektów badawczych we wszystkich dyscyplinach nauki są poddawane ocenie merytorycznej tylko w jednej z instytucji – agencji wiodącej. Rolę agencji wiodącej pełni wybrana instytucja, właściwa dla jednego z zespołów uczestniczących w danym projekcie. Wnioski te oceniane są wraz z pozostałymi wnioskami złożonymi konkursie, również tymi, które nie mają międzynarodowego charakteru.

Narodowe Centrum Nauki realizuje współpracę w oparciu o procedurę LAP w ramach programu Weave (konkursy Weave-UNISONO oraz OPUS + LAP). Podwaliny dla tej współpracy zostały stworzone w ramach współpracy między NCN i agencjami finansującymi badania naukowe z Austrii (FWF – Austrian Science Fund – Fonds zur Förderung der wissenschaftlichen Forschung), Czech (GAČR - Czech Science Foundation – Grantová agentura České Republiky) oraz Słowenii (ARRS- Slovenian Research Agency – Javna agencija za raziskovalno dejavnost Republike Slovenije) w ramach programu CEUS-UNISONO.

Międzynarodowe sieci koordynowane przez NCN:

  • QuantERA (ERA-NET Cofund in Quantum Technologies) – sieć 38 organizacji finansujących badania z zakresu technologii kwantowych z 31 państw, koordynowana przez Narodowe Centrum Nauki. Głównym celem programu jest organizacja konkursów na międzynarodowe projekty badawcze. Na realizację programu QuantERA NCN pozyskało dwa granty z Komisji Europejskiej w łącznej wysokości 26,5 mln euro. Całościowy budżet programu to 85 mln euro.
  • CHANSE (Collaboration of Humanities and Social Sciences in Europe) – to koordynowany przez NCN program realizowany przez 27 instytucji finansujących badania naukowe z 24 krajów europejskich. W ramach programu ogłoszono konkurs na międzynarodowe projekty badawcze pt. Transformations: Social and cultural dynamics in the digital age.

Polonez BIS:

Program POLONEZ BIS jest współfinansowany przez Komisję Europejską i Narodowe Centrum Nauki w ramach prestiżowego grantu Marie Skłodowska-Curie COFUND. Adresatami konkursu są naukowcy, którzy przyjeżdżają z zagranicy. Program gwarantuje zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy i fundusze na realizację własnych projektów badawczych w dowolnej dyscyplinie naukowej. W ramach programu do Polski przyjedzie 120 doświadczonych naukowców.

Fundusze EOG i Fundusze Norweskie:

NCN jest operatorem programu Badania podstawowe w III edycji funduszy EOG i funduszy norweskich. Na badania podstawowe przeznaczono 40% środków z obu Mechanizmów Finansowych (48.77 mln Euro), w tym badania polarne oraz nauki społeczne. Partnerem programu Badania po stronie darczyńców jest Norweska Rada Badań (Research Council of Norway). W ramach programu zostały ogłoszone następujące konkursy:

  • GRIEG – konkurs na polsko-norweskie projekty badawcze;
  • IdeaLab – innowacyjny interdyscyplinarny konkurs IdeaLab dla wykonawców z Polski, Norwegii, Islandii i Liechtensteinu na projekty badawcze odpowiadające na ważne wyzwania społeczne;
  • POLS – mobilnościowy konkurs w ramach funduszu małych grantów, dla naukowców z zagranicy chcących prowadzić badania w Polsce;

Procedura oceny

NCN stosuje dwuetapowy system środowiskowej oceny wniosków (peer review) uwzględniający zarówno ocenę wartości i jakości samego projektu, jak i dorobku jego wykonawców. Oceny merytorycznej wniosków dokonują zespoły ekspertów i przebiega ona dwuetapowo.

I ETAP Wnioski są najpierw oceniane indywidualnie przez członków zespołów ekspertów, a decyzja o zakwalifikowaniu wniosku do kolejnego etapu jest podejmowana kolegialnie przez zespół podczas posiedzenia (panelu).

II ETAP Wnioski oceniają eksperci zewnętrzni i/lub przeprowadzana jest rozmowa kwalifikacyjna z kierownikiem projektu. Ostateczne decyzje o zakwalifikowaniu projektu do finansowania podejmuje ponownie zespół ekspertów, podczas drugiego posiedzenia panelowego.

Nagroda Narodowego Centrum Nauki

Nagroda Narodowego Centrum Nauki ustanowiona została przez Radę NCN w lutym 2013 r. Wyróżnienie otrzymują młodzi badacze za szczególne osiągnięcia naukowe w zakresie badań podstawowych. Nagroda przyznawana jest przez Kapitułę, w skład której wchodzi Dyrektor i Rada NCN oraz przedstawiciele fundatorów nagrody. Naukowcy otrzymują ją w trzech obszarach badawczych: nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce, nauki o życiu, nauki ścisłe i techniczne. Po raz pierwszy wyróżnienia wręczone zostały dnia 9 maja 2013 r. w Katowicach podczas obchodów Dni Narodowego Centrum Nauki. Kolejne edycje odbywały się co roku w październiku, w Krakowie[17].

Laureaci Nagrody NCN 2013:

  • Anna Matysiak – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
  • Andrzej Dziembowski – nauki o życiu
  • Piotr Garstecki – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2014:

  • Marcin Miłkowski, prof. nadzw. – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
  • Janusz Bujnicki – nauki o życiu
  • Michał Horodecki – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2015:

Laureaci Nagrody NCN 2016:

  • Marcin Szwed – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
  • Katarzyna Starowicz-Bubak – nauki o życiu
  • Mikołaj Bojańczyk – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2017:

  • Anna Brożek – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
  • Szymon Świeżewski – nauki o życiu
  • Adam Rycerz – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2018[18]:

  • Bartosz Brożek – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
  • Joanna Sułkowska – nauki o życiu
  • Piotr Sankowski – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2019[19]:

  • Michał Wierzchoń – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
  • Roman Szczęsny – nauki o życiu
  • Dawid Pinkowicz – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2020[20]:

  • Jakub Growiec – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
  • Wojciech Fendler – nauki o życiu
  • Michał Tomza – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2021[21]:

  • Paweł Polkowski – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
  • Jonatan Gutman – nauki ścisłe i techniczne
  • Sebastian Glatt – nauki o życiu

Laureaci Nagrody NCN 2022[22]:

  • Karolina Safarzyńska – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
  • Piotr Wcisło – nauki ścisłe i techniczne
  • Michał Bogdziewicz – nauki o życiu

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Nauki (Dz.U. z 2019 r. poz. 1384).
  2. ↑ Zadania NCN. ncn.gov.pl. [dostęp 2016-06-03].
  3. ↑ Art. 4 ust. 2 pkt 1 Ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2022 r. poz. 574).
  4. ↑ a b Uroczyste otwarcie Narodowego Centrum Nauki w Krakowie. Narodowe Centrum Nauki, 2011-03-04. [dostęp 2021-09-07].
  5. ↑ a b Andrzej Jajszczyk, Cztery lata NCN. Podsumowanie kadencji, „Forum Akademickie”, 03/2015, 2015 [zarchiwizowane z adresu 2016-02-23].
  6. ↑ Zadania NCN, Narodowe Centrum Nauki [dostęp 2022-10-26].
  7. ↑ Dobry start dla młodych naukowców, Narodowe Centrum Nauki [dostęp 2022-10-26].
  8. ↑ Plan na 2016 rok w części 28 Nauka wg ustawy budżetowej z dnia 25 lutego 2016 roku (Dz. U. z dnia 4 marca 2016 r., poz.278). Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. [dostęp 2020-10-26].
  9. ↑ Plan na 2017 rok w części 28 Nauka wg ustawy budżetowej z dnia 16 grudnia 2016 roku (Dz. U. z dnia 17 stycznia 2017 r., poz.108). Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. [dostęp 2020-10-26].
  10. ↑ Plan na 2018 rok w części 28 Nauka wg ustawy budżetowej z dnia 11 stycznia 2018 roku (Dz. U. z dnia 1 lutego 2018 r., poz.291). Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. [dostęp 2020-10-26].
  11. ↑ Plan na 2019 rok w części 28 Szkolnictwo wyższe i nauka wg ustawy budżetowej z dnia 16 stycznia 2019 roku (Dz. U. z dnia 1 lutego 2019 r., poz.198). Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. [dostęp 2020-10-26].
  12. ↑ Plan działalności Narodowego Centrum Nauki 2020
  13. ↑ Plan działalności Narodowego Centrum Nauki 2021
  14. ↑ http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001668/T/D20181668L.pdf
  15. ↑ Prof. dr hab. Zbigniew Błocki nowym dyrektorem NCN. NCN. [dostęp 2021-09-07].
  16. ↑ Skład Rady NCN w kadencji 2020–2022. NCN. [dostęp 2021-05-08].
  17. ↑ Nagroda Narodowego Centrum Nauki. Narodowe Centrum Nauki. [dostęp 2016-12-21].
  18. ↑ Laureaci Nagrody NCN 2018. Narodowe Centrum Nauki. [dostęp 2019-01-21].
  19. ↑ Laureaci Nagrody NCN 2019 | Narodowe Centrum Nauki. ncn.gov.pl. [dostęp 2021-01-18].
  20. ↑ Laureaci Nagrody NCN 2020 | Narodowe Centrum Nauki. ncn.gov.pl. [dostęp 2021-01-18].
  21. ↑ Laureaci Nagrody NCN 2021 | Narodowe Centrum Nauki, www.ncn.gov.pl [dostęp 2021-11-04].
  22. ↑ Najlepsi młodzi naukowcy 2022, Narodowe Centrum Nauki [dostęp 2022-10-23].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kraków location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.15 N
  • S: 49.95 N
  • W: 19.76 E
  • E: 20.26 E
Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E