Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”

Narodowy Dzień Pamięci
„Żołnierzy Wyklętych”
Ilustracja
Obchody święta w 2011 roku
Dzień

1 marca

Państwa

 Polska

Typ święta

państwowe

Upamiętnia

żołnierzy antykomunistycznego podziemia w Polsce

Podobne święta

Święto Wojska Polskiego, Narodowe Święto Niepodległości, Dzień Weterana

Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” – polskie święto państwowe obchodzone corocznie 1 marca, poświęcone upamiętnieniu żołnierzy antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia[1]. Święto nie jest dniem wolnym od pracy[2].

Historia inicjatywy

W 2001 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę, w której uznał zasługi organizacji i grup niepodległościowych, które po zakończeniu II wojny światowej zdecydowały się na podjęcie nierównej walki o suwerenność i niepodległość Polski, oddając w ten sposób hołd poległym i pomordowanym oraz wszystkim więzionym i prześladowanym członkom organizacji Wolność i Niezawisłość[3]. Było to pierwsze tej rangi uhonorowanie żołnierzy zbrojnego podziemia antykomunistycznego.

W 2009 roku opolskie organizacje kombatanckie skupione wokół Porozumienia Organizacji Kombatanckich i Niepodległościowych w Krakowie, reprezentującego takie organizacje jak: Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”, Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, wsparte przez opolskie władze samorządowe, zwróciły się o ustalenie dnia 1 marca Dniem Żołnierzy Antykomunistycznego Podziemia[4][5]. Od początku poparcia dla inicjatywy zadeklarowały kluby parlamentarne Platformy Obywatelskiej i Prawa i Sprawiedliwości[5].

Inicjatywę ustawodawczą w zakresie uchwalenia nowego święta podjął w 2010 roku prezydent Lech Kaczyński[2]. Uzasadnienie dołączone do projektu ustawy głosiło, że ustanowienie święta

jest wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji patriotycznych, za krew przelaną w obronie Ojczyzny (…). Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” to także wyraz hołdu licznym społecznościom lokalnym, których patriotyzm i stała gotowość ofiar na rzecz idei niepodległościowej pozwoliły na kontynuację oporu na długie lata[6].

Po śmierci prezydenta Lecha Kaczyńskiego prezydent Bronisław Komorowski podtrzymał projekt[7], ale uchwalenie nowego święta się przedłużyło. O uchwalenie ustawy apelowała w grudniu 2010 roku Fundacja „Polska się Upomni”[8]. Na początku 2011 roku fundacja ta, organizacje kombatanckie i Jan Żaryn sygnowały Porozumienie na rzecz obchodów dnia i roku Żołnierzy Wyklętych, stanowiące sobie za główny cel wspieranie ustanowienia Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych świętem państwowym[9]. Działania porozumienia zostały przedstawione na konferencji prasowej w lutym 2011 roku[10].

W hołdzie „Żołnierzom Wyklętym” – bohaterom antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienie dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu…[11]

Legislacja

Prezydencki projekt ustawy z dnia 26 lutego 2010 roku[6] wpłynął do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 1 marca 2010 roku[12]. W dniu 5 marca 2010 roku projekt skierowano do Sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu[12]. Do reprezentowania stanowiska wnioskodawcy upoważnieni byli: zastępca szefa Kancelarii Prezydenta Jacek Sasin i podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Andrzej Duda[6], lecz obaj zostali zdymisjonowani w kwietniu 2010 roku. 31 stycznia 2011 roku prezydent Bronisław Komorowski upoważnił do reprezentowania swojego stanowiska sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta Krzysztofa Łaszkiewicza[13].

Pismem z dnia 8 czerwca 2010 roku Rada Ministrów pozytywnie zaopiniowała przedstawiony jej projekt, wskazując, że uzupełnia on katalog świąt i dni pamięci, upowszechniających tradycje walk o Wolną Polskę. W opinii zauważono także, że

żołnierze tzw. drugiej konspiracji, którzy jako pierwsi walczyli o Wolną Polskę z okupantem sowieckim i zainstalowanym przez niego reżimem komunistycznym, zapłacili za wierność swoim ideałom niejednokrotnie cenę najwyższą – cenę swego życia. Nawet jeśli udało Im się przeżyć, przez kolejne 45 lat żyli z piętnem – jak to określała komunistyczna propaganda – „bandytów” i „faszystów”[14].

Tym samym pismem do reprezentowania stanowiska Rady Ministrów wyznaczona została minister pracy i polityki społecznej Jolanta Fedak[14].

Pierwsze czytanie projektu ustawy oraz rozpatrzenie projektu odbyło się na posiedzeniu Komisji Kultury i Środków Przekazu w dniu 2 lutego 2011 roku[15]. W trakcie prac komisja – na wnioski posłanki Elżbiety Kruk[12] – wprowadziła poprawki do preambuły oraz zmodyfikowała art. 3, regulujący termin wejścia ustawy w życie, dzięki czemu zaczęła ona obowiązywać z chwilą jej ogłoszenia (prezydencki projekt zakładał 14-dniowy termin wejścia w życie ustawy)[16]. Na posła sprawozdawcę członkowie komisji wybrali Piotra Babinetza[16]. Przyjęta w komisji wersja trafiła pod głosowanie do sejmu w tym samym dniu. Po wysłuchaniu sprawozdania niezwłocznie przystąpiono do III czytania. Ustawę w głosowaniu poparły niemal jednogłośnie wszystkie parlamentarne kluby poselskie. Za przyjęciem ustawy głosowało 406 spośród 417 obecnych posłów, 8 było przeciw, 3 się wstrzymało[12]. Przyjęta przez sejm ustawa trafiła pod obrady senatu 4 lutego 2011 roku. Sprawozdawcą komisji na posiedzeniu został senator Piotr Andrzejewski[17]. Senat przyjął ustawę bez poprawek[18]. Prezydent Bronisław Komorowski podpisał ustawę w dniu 9 lutego 2011 roku[19]. Ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw Nr 32, poz. 160 z 15 lutego 2011 roku[1].

Pomnik Żołnierzy Wyklętych w Rzeszowie, honorujący siedmiu członków IV ZG WiN

Termin

Uzasadnienie projektu ustawy nie wyjaśnia, dlaczego na celebrowanie Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” wybrano dzień 1 marca. Pomysł ustanowienia święta w tym terminie wysunął ówczesny prezes Instytutu Pamięci Narodowej Janusz Kurtyka[4]. Tego dnia w 1951 roku w więzieniu mokotowskim wykonano wyrok śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”: Łukaszu Cieplińskim, Mieczysławie Kawalcu, Józefie Batorym, Adamie Lazarowiczu, Franciszku Błażeju, Karolu Chmielu i Józefie Rzepce – będących ostatnimi ogólnopolskimi koordynatorami „Walki o Wolność i Niezawisłość Polski z nową sowiecką okupacją”[20]. Jak wyjaśnił przedstawiciel wnioskodawcy na posiedzeniu Komisji, wybór daty był nieprzypadkowy także z tego powodu, że w ten sposób nawiązano do uchwały sejmowej z 2001 roku[16][3]. Inicjatorom powstania święta zależało szczególnie na ustanowieniu go przed 1 marca 2011 roku, aby pierwszymi obchodami uczcić 60. rocznicę zamordowania dowództwa WiN[8].

Krytyka i kontrowersje

Organizacja obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” spotyka się z krytyką niektórych polityków Lewicy i organizacji pozarządowych. Posłanka Joanna Senyszyn w swoim internetowym wpisie zarzuciła członkom antykomunistycznego podziemia odpowiedzialność za śmierć 5 tysięcy cywili w tym 187 dzieci oraz oskarżyła ich o dokonywanie gwałtów i grabieży. Nazwała ich również „nierobami, frustratami i wyrzutkami”[21]. Podobną opinię wyraził poseł Maciej Gdula[22]. Poseł Krzysztof Śmiszek stwierdził, że „obchodzenie Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych to policzek wymierzony narodowi”[22]. Anna Maria Żukowska powiedziała na antenie TVP Info, że żołnierze wyklęci mordowali mniejszości białoruskie i ukraińskie na Kresach Wschodnich[23]. Robert Biedroń wezwał do przeprowadzenia debaty na temat żołnierzy wyklętych – w jego opinii wielu z nich ma wspaniałe życiorysy, ale znajdowali się też wśród nich zbrodniarze[24].

Kontrowersje dotyczą zwłaszcza organizowanego w Hajnówce, przez środowiska nacjonalistyczne (m.in. ONR) marszu ku czci Romualda Rajsa, na którym ciążą zarzuty zamordowania 79 cywilów[25]. Adrian Zandberg nazwał jego organizację „skandalem i prowokacją”[26]. W 2021 roku Sąd Rejonowy w Hajnówce skazał na rok ograniczenia wolności organizatora Marszu Pamięci Żołnierzy Wyklętych z 2018 roku, w związku propagowaniem w trakcie jego trwania rasizmu i faszystowskiego ustroju państwa[27]. Postępowanie toczyło się również wobec innego uczestnika tego zgromadzenia, który prezentował na nim nazistowską symbolikę[28]. W lutym 2022 r. trasę marszu próbowali zablokować niektórzy mieszkańcy Hajnówki wraz z organizacją Obywatele RP, zostali oni jednak zepchnięci przez policję[29]. Po zakończeniu marszu, dwójce uczestników nacjonalistycznego pochodu zostały przedstawione zarzuty propagowania faszyzmu, a wobec czterdziestu osób z obydwu manifestacji wszczęto postępowania o wykroczenie[30].

Przypisy

  1. ↑ a b Dz.U. z 2011 r. nr 32, poz. 160.
  2. ↑ a b PAP: Będziemy mieli nowe święto: Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. gazetaprawna.pl. [dostęp 2011-02-18].
  3. ↑ a b M.P. z 2001 r. nr 10, poz. 157.
  4. ↑ a b Jerzy Bukowski, POKiN: O uczczenie „żołnierzy wyklętych”. salon24.pl. [dostęp 2011-02-18].
  5. ↑ a b Anna Ambroziak: 1 marca dla żołnierzy niepodległości. naszdziennik.pl. [dostęp 2011-02-18].
  6. ↑ a b c Druk sejmowy nr 2854. orka.sejm.gov.pl. [dostęp 2011-02-18].
  7. ↑ PAP: Prezydencki projekt Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. prezydent.pl. [dostęp 2011-02-18].
  8. ↑ a b Fundacja „Polska się Upomni”: Apel w sprawie upamiętnienia „Żołnierzy Wyklętych”. honor.pl. [dostęp 2011-02-18].
  9. ↑ Fundacja „Polska się Upomni”: Porozumienia na rzecz obchodów dnia i roku Żołnierzy Wyklętych. honor.pl. [dostęp 2011-02-18].
  10. ↑ Tadeusz Filipkowski, ZG ŚZŻAK: Porozumienia na Rzecz Obchodów Dnia i Roku Żołnierzy Wyklętych. ksd.media.pl. [dostęp 2011-02-19].
  11. ↑ Początek preambuły Ustawy o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.
  12. ↑ a b c d Sejm RP: Opis przebiegu procesu legislacyjnego dla projektu ustawy. [dostęp 2011-02-18].
  13. ↑ Pismo Prezydenta RP do Marszałka Sejmu RP z dnia 31 stycznia 2011 r.. orka.sejm.gov.pl. [dostęp 2011-02-20].
  14. ↑ a b Pismo Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 czerwca 2010 r. do Marszałka Sejmu RP. orka.sejm.gov.pl. [dostęp 2011-02-20].
  15. ↑ Rozpatrywanie na posiedzeniach komisji i podkomisji. orka.sejm.gov.pl. [dostęp 2011-02-20].
  16. ↑ a b c Biuletyn z posiedzenia Komisji Kultury i Środków Przekazu (nr 147). orka.sejm.gov.pl, 2011-02-02. [dostęp 2011-02-18].
  17. ↑ Senat RP: Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. senat.gov.pl. [dostęp 2011-02-18].
  18. ↑ Senat RP: Uchwała Senatu RzP dnia 4 lutego 2011 roku w sprawie ustawy o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. [dostęp 2011-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-16)].
  19. ↑ PAP: Prezydent podpisał ustawę o Dniu Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. prezydent.pl. [dostęp 2019-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-02)].
  20. ↑ Janusz Kurtyka: „Niezłomni do końca” – prezes IPN Janusz Kurtyka o żołnierzach wiernych Rzeczypospolitej, wyklętych w PRL. ipn.gov.pl. [dostęp 2011-02-18].
  21. ↑ Wirtualna Polska Media S.A, Joanna Senyszyn pozwana. Za obrazę żołnierzy wyklętych, wiadomosci.wp.pl, 19 września 2019 [dostęp 2022-04-02] (pol.).
  22. ↑ a b WPROST.pl, Partner Biedronia o czczeniu pamięci Żołnierzy Wyklętych: Policzek wymierzony narodowi, Wprost, 1 marca 2020 [dostęp 2022-04-02] (pol.).
  23. ↑ Żukowska o Żołnierzach Wyklętych: Mordowali mniejszości na ówczesnych Kresach, Do Rzeczy, 25 kwietnia 2021 [dostęp 2022-04-02] (pol.).
  24. ↑ Biedroń wtrąca swoje trzy grosze na temat historii Polski: „Powinniśmy dokonać debaty na temat tego, co i kogo nazywamy Żołnierzami Wyklętymi”, wpolityce.pl [dostęp 2022-04-02].
  25. ↑ Marsz ku czci „Burego” i kontrmanifestacje w Hajnówce. „Coroczny wstyd”, oko.press [dostęp 2022-04-02].
  26. ↑ Zandberg: Marsz w Hajnówce to skandal i prowokacja narodowców, Polskie Radio Białystok [dostęp 2022-04-02] (pol.).
  27. ↑ Wyrok w sprawie propagowania faszyzmu na Marszu Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Hajnówce, www.gazetaprawna.pl, 3 grudnia 2021 [dostęp 2022-04-02] (pol.).
  28. ↑ Grzywna za propagowanie faszyzmu w trakcie Marszu Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Hajnówce, Polskie Radio Białystok [dostęp 2022-04-02] (pol.).
  29. ↑ Wyborcza.pl, bialystok.wyborcza.pl [dostęp 2022-04-02].
  30. ↑ Po marszu w Hajnówce: Możliwe zarzuty za propagowanie faszyzmu, www.gazetaprawna.pl, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-04-02] (pol.).

Linki zewnętrzne

Polskie święta państwowe i narodowe

Coat of arms of Poland-official3.png

Media użyte na tej stronie

Coat of arms of Poland-official3.png
Godło Rzeczypospolitej Polskiej
Ndzw7.2011.jpg
Autor: Kancelaria Prezydenta RP, Licencja: GFDL 1.2
Obchody Narodowego Dnia Pamięci "Żołnierzy Wyklętych" '2011
Monument to Cursed Soldiers in Rzeszów 0 c.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Żołnierzy Wyklętych w Rzeszowie przy Alei Łukasza Cieplińskiego. Upamiętnieni członkowie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość: Łukasz Ciepliński, Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Józef Batory, Franciszek Błażej, Józef Rzepka, Karol Chmiel.