Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego

Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego

Biurowiec Kaskada przy al. Jana Pawła II 12 w Warszawie, siedziba agencji
Państwo	Polska
Data utworzenia	2017
Dyrektor	Wojciech Kaczmarczyk
Adres
al. Jana Pawła II 12 00-124 Warszawa
brak współrzędnych
Strona internetowa

Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego – utworzona w 2017 agencja wykonawcza mająca za zadanie wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, a także działalności pożytku publicznego i wolontariatu. Jej pierwszym dyrektorem został Wojciech Kaczmarczyk.

Geneza

Podmiot został utworzony na podstawie ustawy z dnia 15 września 2017 r. o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1284), która była efektem starań środowiska Prawa i Sprawiedliwości, zwłaszcza zaś wicepremiera Piotra Glińskiego i Wojciecha Kaczmarczyka^[1][2]. Ten ostatni 20 listopada 2017 zajął stanowisko pierwszego dyrektora Instytutu. Utworzenie Instytutu zapowiedziała w 2016 premier Beata Szydło^[1].

Cele

Zgodnie z formułą użytą na oficjalnej witrynie Instytutu, jego zadaniem jest:

„zarządzanie programami wsparcia rozwoju społeczeństwa obywatelskiego oraz gromadzenie i analizowanie danych ze wszystkich obszarów współpracy administracji państwowej z sektorem obywatelskim. Narodowy Instytut Wolności będzie zarządzać programami wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego przyjętymi w drodze uchwały przez Radę Ministrów, po przeprowadzeniu konsultacji z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi [...] w ustaw[ie] z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie”^[3].

Organy

Instytut posiada dwa organy: dyrektora oraz Radę mającą kompetencje opiniodawczo-doradcze^[4]. Dyrektora (i jego zastępców) powołuje i w określonych ustawowo przypadkach odwołuje przewodniczący Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, który sprawuje nadzór nad działalnością NIW-CRSO^[5].

W skład Rady wchodzi członek powoływany i odwoływany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 3 członków powoływanych i odwoływanych przez przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, członek powoływany i odwoływany przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, członek reprezentujący jednostki samorządu terytorialnego oraz 5 innych członków powołanych przez przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego reprezentujących organizacje pozarządowe.

W skład Rady I kadencji weszli^[6][7]:

• Wojciech Jachimowicz – przewodniczący Rady, przedstawiciel organizacji pozarządowych (Dolnośląskie Towarzystwo Regionalne)
• Weronika Czyżewska-Waglowska – przedstawicielka organizacji pozarządowych (Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych)
• Anna Gembicka – przedstawicielka Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
• Ilona Gosiewska – przedstawicielka organizacji pozarządowych (Stowarzyszenie Odra-Niemen, Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej)
• Michał Jędrzejczyk – przedstawiciel Ministra Finansów
• Ewa Leś – przedstawicielka Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
• Piotr Mazurek – przedstawiciel Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
• Urszula Nowogórska – przedstawicielka Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego
• Marek Rymsza – przedstawiciel Prezydenta RP
• Tymoteusz Zych – przedstawiciel organizacji pozarządowych (Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, Fundacja Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego, Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej)
• Sebastian Wijas – przedstawiciel organizacji pozarządowych (Fundacja KGHM Polska Miedź).

W lutym 2021 powołana została II kadencja Rady NIW – CRSO w składzie^[8]:

• Piotr Mazurek – przewodniczący Rady, przedstawiciel Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
• Jarosław Bierecki – przedstawiciel organizacji pozarządowych
• Anna Budzanowska – przedstawicielka organizacji pozarządowych
• Iwona Gibas – przedstawicielka jednostek samorządu terytorialnego
• Eliasz Grubiński – przedstawiciel organizacji pozarządowych
• Wojciech Jachimowicz – przedstawiciel organizacji pozarządowych
• Ewa Leś – przedstawicielka Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
• Bartłomiej Orzeł – przedstawiciel Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
• Piotr Patkowski – przedstawiciel Ministra Finansów
• Marek Rymsza – przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
• Tymoteusz Zych – przedstawiciel organizacji pozarządowych.

Działalność

Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego zarządza programami wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego przygotowywanymi przez Komitet do spraw Pożytku Publicznego, które mają za zadanie wspierać tworzenie się silnego społeczeństwa obywatelskiego. Są to:

• Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO) – rządowy program dotacyjny dla organizacji pozarządowych, w ramach którego dofinansowywane są projekty mające na celu zwiększenie zaangażowania obywateli i organizacji pozarządowych w życie publiczne. Program FIO jest podzielony na 4 priorytety: Małe inicjatywy, Aktywne społeczeństwo, Aktywni obywatele, Silne organizacje pozarządowe^[9].
• Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018–2030 (PROO) – pierwszy w historii program bezpośredniego wsparcia rozwoju polskich organizacji obywatelskich. Dotacje w ramach programu są przydzielane na rozwój instytucjonalny organizacji oraz realizację ich celów statutowych. W ramach PROO wyróżniono następujące obszary wsparcia: Zrównoważony rozwój organizacyjny – wsparcie rozwoju instytucjonalnego, Zrównoważony rozwój organizacyjny – dotacje na wkład własny, Kapitały żelazne – dotacje operacyjne na wsparcie budowania początkowych kapitałów żelaznych, Kapitały żelazne – dofinansowanie początkowych kapitałów żelaznych, Kapitały żelazne – dofinansowanie rozbudowy kapitałów żelaznych, Rozwój instytucjonalny lokalnych mediów obywatelskich i organizacji strażniczych, Rozwój instytucjonalny obywatelskich think tanków, Wsparcie doraźne^[10].
• Program Wsparcia Rozwoju Organizacji Harcerskich i Skautowych (ROHiS) – program jest nową formą wsparcia dla organizacji harcerskich, będących ważnym partnerem państwa w działaniach na rzecz rozwoju i wychowywania młodych ludzi. Jest adresowany przede wszystkim do organizacji objętych Honorowym Protektoratem Prezydenta RP nad Ruchem Harcerskim w Polsce i poza granicami kraju. W jego ramach udzielane są dotacje na rozwój instytucjonalny ściśle powiązany z działalnością programową^[11].
• Korpus Solidarności – program wolontariatu długoterminowego, którego celem jest kompleksowe wsparcie rozwoju długofalowej relacji między wolontariuszem a placówką korzystającą z jego świadczeń. Program ma przyczynić się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego poprzez wypracowanie i wdrożenie rozwiązań, które będą ułatwiać i zachęcać do systematycznego oraz długoterminowego angażowania się obywateli w wolontariat^[12].
• Program Wsparcia Rozwoju Uniwersytetów Ludowych na lata 2019–2030 – w ramach realizacji programu jest udzielane wsparcie na rozwój działalności programowej uniwersytetów ludowych w powiązaniu z rozwojem instytucjonalnym tych organizacji. Program jest realizowany w ramach corocznych konkursów dotacyjnych. Celem Programu jest wzrost poziomu edukacji ustawicznej dorosłych mieszkańców gmin wiejskich i wiejsko-miejskich oraz zwiększenie poziomu kapitału społecznego na obszarach wiejskich i w małych miastach^[13].
• Rządowy Program Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033 – jest odpowiedzią na postulaty środowiska organizacji poradniczych artykułowane podczas Kongresu Poradnictwa, zorganizowanego w 2019 pod patronatem Prezydenta RP oraz Kongresu Profesji i Zawodów Pomocowych, który odbył się w 2020. Celem strategicznym Programu jest wzmocnienie działalności statutowej pożytku publicznego i rozwoju instytucjonalnego organizacji poradniczych jako partnera państwa w procesie upodmiotowienia obywateli. Wsparcie udzielone organizacjom obywatelskim, działającym w systemie poradnictwa oraz poprawa stabilności ich funkcjonowania powinny się przyczynić do zwiększenia efektywności i skuteczności tego systemu^[14].
• Rządowy Program Fundusz Młodzieżowy na lata 2022-2033 – ma na celu wsparcie działań służących aktywizacji społecznej młodzieży. Program został przygotowany z inicjatywy Pełnomocnika Rządu ds. Polityki Młodzieżowej Piotra Mazurka w odpowiedzi na postulaty młodzieży, które pojawiały się w trakcie Konsultacji Strategii RP na rzecz Młodego Pokolenia, w których wzięło udział ok. 30 tys. młodych ludzi. Przedmiotem oddziaływania Programu będą inicjatywy młodzieżowe mające szczególnie istotne znaczenie dla udziału młodzieży w życiu publicznym, takie jak rady młodzieżowe jednostek samorządu terytorialnego, samorządy uczniowskie i studenckie, organizacje młodzieżowe oraz organizacje wspierające młodzież w procesie przygotowania do udziału w życiu publicznym^[15].

Budżet

W 2018 Instytut dysponował budżetem wysokości 130 milionów złotych^[4]. Od 2018 do 2022 w ramach programów Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, których operatorem był Instytut, przekazano organizacjom pozarządowym blisko 800 mln zł^[16].

Kontrowersje

Po ogłoszeniu inicjatywy utworzenia Instytutu podnoszono, że powołanie tego podmiotu nie było postulatem pochodzącym od środowiska pozarządowego. Zaznaczano, że przy tworzeniu ustawy i nowej instytucji nie przeprowadzono odpowiednich konsultacji z organizacjami pozarządowymi. Sygnalizowano także obawy, że wraz z centralizacją w Instytucie agend rządowych rozdzielających środki publiczne dla organizacji pozarządowych, nastąpi ograniczenie swobody działania NGOsów oraz preferowanie podmiotów związanych z partią rządzącą^[2][17][6].

Zobacz też

• Instytut Solidarności i Męstwa
• Polska Fundacja Narodowa

Przypisy