Narol

Narol
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Pałac w Narolu
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	lubaczowski
Gmina	Narol
Prawa miejskie	1592
Burmistrz	Grzegorz Oscar Dominik
Powierzchnia	12,42 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 2112; 170 os./km²
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-610
Tablice rejestracyjne	RLU
	Położenie na mapie gminy Narol Narol
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Narol
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Narol
	Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego Narol
	50°21′01″N 23°19′38″E/50,350278 23,327222
TERC (TERYT)	1809054
SIMC	0606984
	Urząd miejskiRynek 1; 37-610 Narol
	Strona internetowa
	BIP

Narol – miasto w woj. podkarpackim, w powiecie lubaczowskim; siedziba gminy miejsko-wiejskiej Narol. Miasto położone jest na Roztoczu Wschodnim, nad rzeką Tanwią, w historycznej ziemi bełskiej^[3].

Narol uzyskał lokację miejską w 1592 roku, zdegradowany w 1896 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1996 roku^[4].

Historia

Park z alejami dojazdowymi i widokowymi w zespole pałacowym Narolu

Cerkiew greckokatolicka

Początkowo była to osada zwana Florianów. Nazwa pochodziła od założyciela Floriana Łaszcza Nieledowskiego i jego małżonki Katarzyny z Trzcieńskich. Florianów został założony w 1596, następnie w 1648 doszczętnie zniszczony przez Kozaków, a ludność wymordowana. Po miasteczku zostało niewiele śladów. Mieszkańcy okolicznych wsi oraz inni nowo nasiedleni stworzyli nieco na zachód nową osadę, zakładając osiedle pod nazwą Narol. Swoją nazwę zawdzięcza nowej lokalizacji „na roli”, stąd też późniejsza nazwa Narol.

W XVII wieku Narol był własnością Silnickich, następnie Potockich, w połowie XVIII wieku Antoniego Dziewałtowskiego, od roku 1753 do 1876 Łosiów, następnie Puzynów i w XX wieku Korytowskich. Tuż przed trzecim rozbiorem Rzeczypospolitej Obojga Narodów właściciele ziemscy zdecydowali na budowę pałacu na wzgórzu pomiędzy Narolem i Kadłubiskami a zaraz potem kościoła murowanego obok kaplicy św. Anny.

W 1914 miasto zostało zniszczone przez Austriaków.

Po reformie administracyjnej dwudziestolecia międzywojennego Narol najpierw uzyskał prawa miejskie w 1930 r. (Dz.U. z 1930 r. nr 38, poz. 333), po czym szybko je utracił ^[5]. Podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku pod Narolem toczyła walki 6 Dywizja Piechoty, przejściowo wypierając Niemców 18 września z miejscowości^[6].

Po II wojnie światowej ogrom zniszczeń i mała liczebność populacji nie pozwalały również na używanie statusu miasta. Stopniowo odbudowywano Narol, który wchłonął w latach 50. miejscowość Krupiec leżącą po drugiej stronie rzeki Tanew, którą do chwili akcji „Wisła” zamieszkiwali Ukraińcy, którzy pozostawili po sobie cerkiew unicką. Po ludności żydowskiej nie pozostała natomiast bożnica, a jedynie cmentarz bez nagrobków – ponieważ Niemcy w czasie ostatniej wojny utwardzali nimi drogi w pochodzie na wschód, dzisiejsze położenie to tzw. „okopisko” pomiędzy ul. Polną a ul. Józefowską.

Od 1975 r. gmina Narol znajdowała się w województwie przemyskim^[7].

Prawa miejskie odzyskał Narol w 1996 r.^[8] Wcześniej należało zwiększyć niewystarczającą liczbę mieszkańców, dlatego też za zgodą mieszkańców przyłączono trzy miejscowości: Zagrody (obecnie ul. Armii Krajowej i ul. Pałacowa), bloki PGR (część ul. Warszawskiej), a także najbardziej oddaloną i najmniej liczną miejscowość Młynki (dziś ul. Młynki). Zapisano to w rozporządzeniu Rady Ministrów „w skład miasta Narola wchodzi obszar obrębu ewidencyjnego Narol o powierzchni 1232,00 ha, posiadający identyfikator numeryczny 65173001; granicami miasta Narola są granice tego obrębu ewidencyjnego, szczegółowo określone i opisane w ewidencji gruntów”^[9].

W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Narol. W latach 1975–1998 miasto znajdowało się w województwie przemyskim.

Parafia

Kościół parafialny w Narolu

Ołtarz główny kościoła parafialnego pw. Narodzenia NMP

Parafia narolska swoją siedzibę miała początkowo poza samym Narolem niedaleko pałacu właścicieli ziemskich.Pierwszy kościół usytuowany był na „Księżej górce” we włączonej dziś do Narola miejscowości Zagrody, gdzie do dziś znajdują się nagrobki włodarzy i księży z początku XVI wieku (niestety brak właściwej opieki i oznaczeń zaciera stopniowo ślady historyczne). Późniejszy obiekt sakralny zbudowano tuż obok zniszczonego przez czas kościoła modrzewiowego. Następnie, z chwilą oddania w 1807 r. kościoła murowanego w centrum Narola, sprzedano go do Lubaczowa, po czym znalazł się on w miejscowości Łukawiec, gdzie pozostał do dnia dzisiejszego. Według dawnej klasyfikacji był zabytkiem klasy zerowej. Parafia narolska należy do dekanatu Narol. Niegdyś sama parafia zasięgiem obejmowała większy obszar dotykając granic dzisiejszego Tomaszowa Lubelskiego (wcześniej: Jelitkowo). Obecnie parafia obejmuje miejscowości: Narol, Narol-Wieś, Kadłubiska, Młynki, Łozy oraz Podlesinę.

Demografia

30 czerwca 2016 miasto liczyło 2112 mieszkańców.

Piramida wieku mieszkańców Narola w 2014 roku^[2].

Zabytki

Wnętrze cerkwi

Ratusz

Według rejestru zabytków NID^[10] na listę zabytków wpisane są:

zespół kościoła parafialnego, nr rej.: A-207 z 8.06.2007:
- kościół pw. Narodzenia NMP, 1790-1804, 1915-17
- dzwonnica, pocz. XIX w.
- cmentarz kościelny ze starodrzewem
- ogrodzenie murowane z bramami, poł. XIX w.
- stajnia (obecnie garaż) w zespole plebańskim, ul. Józefowska 10, 1930, nr rej.: A-434 z 7.11.2010
cmentarz rzymskokatolicki z końca XIX w., nr rej.: A-743 z 4.11.1986
kaplica grobowa rodziny Puzynów, nr rej.: j.w.
ratusz, Rynek 1, 1932, nr rej.: A-461 z 21.01.2011
zespół pałacowy z XVIII w. (spalony w 1939 i 1944, odbudowany w 1950^[11]), nr rej.: A-256 z 14.10.1959:
- barokowy pałac
- 2 pawilony
- 2 kordegardy
- brama
- park z alejami dojazdowymi i widokowymi, nr rej.: A-705 z 30.10.1971
szkoła, ul. Kościelna, 1907, nr rej.: A-742 z 21.04.1997
dom nr 7, ul. Zamkowa 7, 2 poł. XIX, XIX/XX, nr rej.: A-831 z 10.02.1998
w przysiółku Krupiec – zespół cerkiewny, ul. Krupiecka, nr rej.: A-247 z 12.12.2007:
- cerkiew unicka Ofiarowania Matki Bożej w Świątyni z końca XIX wieku – wyremontowana w 2011
- dzwonnica, 1930
- kapliczka ze studnią, 1 ćw. XIX w.
- cmentarz przy cerkwi, poł. XIX w.

Turystyka

Pomnik ku czci Mieszkańców Narolszczyzny Ofiar II wojny światowej i poległym w walce o niepodległość 1939–1945

Narol znajduje się na początku (lub końcu – zależnie skąd zaczniemy wędrować) zielonego szlaku turystycznego Szlaku im. św. Brata Alberta poprzez Werchratę do Horyńca-Zdroju, związanego z działalnością i życiem św. Brata Alberta Chmielowskiego i bł. Bernardyny Marii Jabłońskiej, urodzonej w Pizunach koło Narola^[12]^[13]^[14]^[15].

Zobacz też

cmentarz żydowski w Narolu
gmina Narol Miasto

Przypisy

↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].
↑ ^a ^b Narol w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Maurycy Horn: Walka klasowa i konflikty społeczne w miastach Rusi Czerwonej w latach 1600–1647 na tle stosunków gospodarczych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972, s. 75.
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52–53.
↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 lipca 1934 r. o podziale powiatu lubaczowskiego w województwie lwowskiem na gminy wiejskie Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 596.
↑ JanJ. Pabich JanJ., Niezapomniane karty. Z dziejów 6 Pułku Artylerii Lekkiej, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982, s. 379–388, ISBN 83-08-00402-4, OCLC 830307023 .
↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
↑ Dz.U. z 1995 r. nr 153, poz. 780.
↑ Dz.U. z 1996 r. nr 131, poz. 616.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 63 [dostęp 2016-01-23] .
↑ Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983 ISBN 83-217-2329-2, s. 198.
↑ Szlak im. św. Brata Alberta z Horyńca do Narola. Polska Organizacja Turystyczna polska.travel. [dostęp 2020-10-21]. (pol.).
↑ Przewodnicy w Zamościu. Zwiedzanie Zamościa i okolic. "Miłość trzeba udowodnić!". przewodnicyzamosc.pl, 24 lutego 2017. [dostęp 2020-10-21]. (pol.).
↑ Artur Pawłowski: Moje spotkania z roztoczańskim szlakiem św. Brata Alberta. roztocze24.info. [dostęp 2020-10-21]. (pol.).
↑ Szlak zielony im. św. Brata Alberta (Adama Chmielowskiego). narol.pl. [dostęp 2020-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Narol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 914 .
Serwis Miasta i Gminy Narol
Obiekt wystawienniczo-koncertowy w cerkwi w Narolu. [zarchiwizowane z tego adresu].
Stare zdjęcia Narola. narol.piwko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-30)].

[gus-1] Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].

[populacja2016-2] Narol w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[3] Maurycy Horn: Walka klasowa i konflikty społeczne w miastach Rusi Czerwonej w latach 1600–1647 na tle stosunków gospodarczych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972, s. 75.

[4] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52–53.

[5] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 lipca 1934 r. o podziale powiatu lubaczowskiego w województwie lwowskiem na gminy wiejskie Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 596.

[6] JanJ. Pabich JanJ., Niezapomniane karty. Z dziejów 6 Pułku Artylerii Lekkiej, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982, s. 379–388, ISBN 83-08-00402-4, OCLC 830307023 .

[7] Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.

[8] Dz.U. z 1995 r. nr 153, poz. 780.

[9] Dz.U. z 1996 r. nr 131, poz. 616.

[10] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 63 [dostęp 2016-01-23] .

[11] Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983 ISBN 83-217-2329-2, s. 198.

[12] Szlak im. św. Brata Alberta z Horyńca do Narola. Polska Organizacja Turystyczna polska.travel. [dostęp 2020-10-21]. (pol.).

[13] Przewodnicy w Zamościu. Zwiedzanie Zamościa i okolic. "Miłość trzeba udowodnić!". przewodnicyzamosc.pl, 24 lutego 2017. [dostęp 2020-10-21]. (pol.).

[14] Artur Pawłowski: Moje spotkania z roztoczańskim szlakiem św. Brata Alberta. roztocze24.info. [dostęp 2020-10-21]. (pol.).

[15] Szlak zielony im. św. Brata Alberta (Adama Chmielowskiego). narol.pl. [dostęp 2020-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Miasta na prawach powiatu	Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg
Miasta powiatowe	Brzozów Dębica Jarosław Jasło Kolbuszowa Lesko Leżajsk Lubaczów Łańcut Mielec Nisko Przeworsk Ropczyce Sanok Stalowa Wola Strzyżów Ustrzyki Dolne
Miasta gminne	Baranów Sandomierski Błażowa Boguchwała Brzostek Cieszanów Dubiecko Dukla Dynów Głogów Małopolski Iwonicz-Zdrój Jedlicze Kańczuga Kołaczyce Narol Nowa Dęba Nowa Sarzyna Oleszyce Pilzno Pruchnik Przecław Radomyśl Wielki Radymno Rudnik nad Sanem Rymanów Sędziszów Małopolski Sieniawa Sokołów Małopolski Tyczyn Ulanów Zagórz Zaklików

Miasta	Cieszanów Lubaczów Narol Oleszyce
Gminy miejskie	Lubaczów
Gminy miejsko-wiejskie	Cieszanów Narol Oleszyce
Gminy wiejskie	Horyniec-Zdrój Lubaczów Stary Dzików Wielkie Oczy

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1923–39) woj. rzeszowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (← 1923–34 →)	Cieszanów (od 1934) Lubaczów
Miasteczka (← 1923–34)	Cieszanów (→) Lipsko Narol Oleszyce Płazów
Gminy miejskie (← 1923–39 i 1944–75)	Cieszanów Lubaczów
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39, 1944–54 i 1973–75)	Cieszanów Dąbków (1949–54) Dzików Stary (Stary Dzików) Horyniec Lipsko (do 1954) Lisie Jamy* (do 1954) Lubaczów (do 1948 i od 1973) Narol (od 1973) Narol Miasto (do 1954) Oleszyce (do 1954) Oleszyce (od 1973) Oleszyce Stare (1944–54) Płazów (do 1954) Wielkie Oczy (←* od 1944**)
Gromady (1954–72)	Basznia Dolna (1960–72) Bihale (1954–59) Brusno Nowe (1954–59) Cewków (1954–68) Chotylub (1954–59) Dachnów (1954–72) Dąbków (1954–72) Dzików Stary (1954–72) Horyniec (1954–72) Kobylnica Wołoska (1954 → (i~~1961~~)) Krowica Hołodowska (1954–72) Lisie Jamy (1954–72) Lubaczów (1954–60) Lubliniec Nowy (1954–72) Łukawica (1954–72) Łukawiec (1954–68) Młodów (1960–61) Narol (1954–72) Niemstów (1954–59) Oleszyce (1954–72) Oleszyce Stare (1954–61) Płazów (1954–72) Podlesie (1954–60) Ruda Różaniecka (1954–72) Werchrata (1954–72) Wielkie Oczy (1954–72)
Legenda	* do 1939 w powiecie jaworowskim ** częściowo do ZSRR w 1944

Miasta	Narol
Wsie	Chlewiska Dębiny Huta Różaniecka Huta-Złomy Jędrzejówka Kadłubiska Lipie Lipsko Łówcza Łukawica Narol-Wieś Płazów Podlesina Ruda Różaniecka Wola Wielka
Osada	Stara Huta
Integralne części wsi	Biedronie Bienaszówka Brzezinki Dolinki Gajówka Garby Jacków Ogród Jezioro Kijasówka Łozy Majdan Marcówka Maziarnia Michalec Piaski Piła Pizuny Podsigła Samolaki Stara Huta-Gajówka Trzy Kopce Wola Złomy Polskie Złomy Ruskie

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne