Nasięźrzał pospolity

Nasięźrzał pospolity
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadatelomowe
Gromadanaczyniowe
Klasapaprocie
Podklasanasięźrzałowe
Rządnasięźrzałowce
Rodzinanasięźrzałowate
Rodzajnasięźrzał
Gatuneknasięźrzał pospolity
Nazwa systematyczna
Ophioglossum vulgatum L.
Sp. pl. 2:1062. 1753

Nasięźrzał pospolity (Ophioglossum vulgatum L.) – gatunek byliny[3] należący do rodziny nasięźrzałowatych (Ophioglossaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek szeroko rozprzestrzeniony. Występuje w Europie, Azji, Afryce i Ameryce Północnej[4]. Zwarty zasięg gatunku obejmuje w Europie obszar od Wysp Brytyjskich i Francji po południową Skandynawię, Polskę i łuk Karpat, na południu obejmując Bułgarię, Serbię i środkowe Włochy. W rozproszeniu spotykany jest jednak poza tym na całym kontynencie[5]. W Polsce rośnie w rozproszeniu na terenie całego kraju[6].

Morfologia i anatomia

Pokrój
Kłos zarodnionośny
Pokrój
Roślina o wysokości od 5 do 30 cm. Z krótkiego, bezzieleniowego i nierozgałęzionego kłącza wyrasta co roku jeden liść nadziemny, podzielony na część wegetatywną i kłos zarodnionośny. Gametofit żyje pod ziemią, współżyje na zasadzie mikoryzy z grzybami, zachowując zdolności fotoautotroficzne w odsłoniętych częściach zawierających chlorofil[7].
Liść płonny (asymilacyjny)
Pojedynczy, podłużnie jajowaty lub eliptyczny, całobrzegi, tępy, ku nasadzie zwężony, lekko zbiegający w ogonek, obejmujący część zarodnionośną liścia. Osiąga do 10 cm długości, 4 cm szerokości.
Kłos zarodnionośny
Pojedynczy, z dwoma szeregami zarodni[3] ułożonych po 10-35. Ścianka zarodni zbudowana jest z wielu warstw komórek i nie posiada żadnego mechanizmu otwierającego. Zarodniki produkowane są w dużej ilości (nawet do kilkunastu tysięcy). Są one jednakowe co oznacza że roślina jest paprocią jednakozarodnikową[8].

Biologia i ekologia

Pęd nadziemny widoczny jest od czerwca do sierpnia na wilgotnych, śródleśnych polanach, łąkach oraz na glebach wapiennych[3]. Gatunek charakterystyczny łąk trzęślicowych ze związku Molinion caeruleae[9]. Odnotowano występowanie tego gatunku także w lasach grądowych, w miejscach nasłonecznionych (np. po wyrębie drzew, w młodych lasach odradzających się po pożarze oraz lasach w fazie regeneracji)[10].

Liczba chromosomów (w wersji diploidalnej) nasięźrzału pospolitego odnotowana dla roślin występujących w Indiach i Europie wynosi 480, podczas gdy w Ameryce, w rejonie Appalachów, dochodzi ona do 1320[11].

Zagrożenia i ochrona

W Polsce jest to gatunek rzadko spotykany. Umieszczony jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016)[12][13] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia VU). Objęty jest ścisłą ochroną gatunkową od 2004 [7][14][15].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. ↑ a b c Bolesław Broda, Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych, trujących i użytkowych. Warszawa: PZWL, 1973.
  4. ↑ United States Department of Agriculture: Ophioglossum vulgatum. Germplasm Resources Information Network. [dostęp 2013-12-06].
  5. ↑ Ophioglossum vulgatum. W: Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2014-06-01].
  6. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Adam Zając, Maria Zając (red.). Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
  7. ↑ a b Jakubska-Busse A., Śliwiński M.. New locality of Ophioglossum vulgatum L. (Ophioglossaceae) in Lower Silesia. „Acta Botanica Silesiaca”. 5, s. 107–-110, 2010 (pol.). [dostęp 2015-03-25]. 
  8. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. Tom 2. Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 978-83-01-13945-2.
  9. ↑ Matuszkiewicz W.: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13520-4.
  10. ↑ Serge Muller. Assessing occurrence and habitat of Ophioglossum vulgatum L. and other Ophioglossaceae in European forests. Significance for nature conservation. „Biodiversity and Conservation”. 9, s. 673–681, 2000. 
  11. ↑ Ophioglossum vulgatu (ang.). eFloras.org. [dostęp 2013-12-06].
  12. ↑ Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. Władysława Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  13. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  14. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
  15. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1409).

Media użyte na tej stronie