Nautilus (1930)
 Bliźniacza jednostka „Nautilusa” – „Diamant” | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Projekt | Q6 |
| Historia | |
| Stocznia | Arsenal de Toulon, Tulon |
| Położenie stępki | 8 sierpnia 1927 |
| Wodowanie | 21 marca 1930 |
 Marine nationale | |
| Wejście do służby | 15 lipca 1931 |
| Wycofanie ze służby | 8 grudnia 1942 |
| Zatopiony | 31 stycznia 1943 |
| Los okrętu | zezłomowany w 1947 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość | 65,9 m |
| Szerokość | 7,2 m |
| Zanurzenie | 4,3 m |
| Zanurzenie testowe | 80 m |
| Rodzaj kadłuba | |
| Napęd | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1300 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg | powierzchnia: 7000 Mm przy 7,5 w. |
| Uzbrojenie | |
| 32 miny, 7 torped 1 działo kal. 75 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm | |
| Wyrzutnie torpedowe | 3 × 550 mm |
| Załoga | 42 |
Nautilus (Q152) – francuski podwodny stawiacz min z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z sześciu jednostek typu Saphir. Okręt został zwodowany 21 marca 1930 roku w stoczni Arsenal de Toulon w Tulonie, a w skład Marine nationale wszedł 15 lipca 1931 roku. Jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. W grudniu 1942 roku okręt został przejęty przez Niemców w Bizercie i przekazany Włochom, lecz 31 stycznia 1943 roku został zatopiony w Bizercie przez alianckie samoloty. Podniesiony, ostatecznie został zezłomowany w sierpniu 1947 roku.
Projekt i budowa
„Nautilus” zamówiony został w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1926 roku[1][2]. Projekt otrzymał sygnaturę Q6[3]. Okręty otrzymały prosty i bezpieczny system przechowywania min, zwany Normand-Fenaux, w którym miny były przechowywane w szybach umieszczonych w zewnętrznych zbiornikach balastowych, z bezpośrednim mechanizmem zwalniającym[1][2]. Powiększoną wersją okrętów typu Saphir były zbudowane na zamówienie Polski stawiacze min typu Wilk[4].
„Nautilus” zbudowany został w Arsenale w Tulonie[1][3]. Stępkę okrętu położono 8 sierpnia 1927 roku[5][a], a zwodowany został 21 marca 1930 roku[1][6].
Dane taktyczno–techniczne
„Nautilus” był średniej wielkości dwukadłubowym podwodnym stawiaczem min[1][6]. Długość całkowita wynosiła 65,9 metra (64,9 metra między pionami), szerokość 7,2 metra i zanurzenie 4,3 metra[1][7][b]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 761 ton, a w zanurzeniu 925 ton[1][6][c]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa czterosuwowe silniki wysokoprężne Normand-Vickers o łącznej mocy 1300 KM[1][8]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM[1][6][d]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 12 węzłów na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu[1][7]. Zasięg wynosił 7000 Mm przy prędkości 7,5 węzła w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 12 węzłów) oraz 80 Mm przy prędkości 4 węzłów w zanurzeniu[1][9]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego[1][e]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów[3].
Głównym uzbrojeniem okrętu były 32 miny kotwiczne Sautier-Harlé O-6 o masie 1090 kg każda (w tym 220 kg materiału wybuchowego), które były przechowywane w 16 pionowych szybach umieszczonych w zewnętrznych zbiornikach balastowych, po dwie w szybie (system Normand-Fenaux)[10]. Okręt wyposażony był też w pięć wyrzutni torped: dwie stałe kalibru 550 mm na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny dwukalibrowy obracalny aparat torpedowy, mieszczący jedną torpedę kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm, usytuowany na rufie[3][10]. Łącznie okręt przenosił siedem torped, w tym pięć kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][6][f]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][6].
Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 39 podoficerów i marynarzy[1][9][g].
Służba
„Nautilus” wszedł do służby w Marine nationale 15 lipca 1931 roku[5][11][h]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q152[3]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład 20. dywizjonu 6. eskadry 4. Flotylli okrętów podwodnych w Bizercie (wraz z siostrzanymi okrętami „Rubis”, „Saphir” i „Turquoise”)[11]. Dowódcą okrętu był w tym okresie kpt. mar. E. Briand[11]. 7 lutego 1940 roku „Nautilus”, „Rubis” i „Saphir” w eskorcie awiza „Commandant Rivière” wyszły z Oranu i po przebyciu Cieśniny Gibraltarskiej dołączyły do konwojów 9-R i 63-KS, docierając następnie do Brestu (okręty podwodne zostały skierowane na remont stoczniowy)[12]. Po zakończonym remoncie „Nautilus” i „Saphir” w eskorcie awiza „Yser” wyruszyły z Brestu na Morze Śródziemne, docierając 28 kwietnia do Gibraltaru i 1 maja do Bizerty[13].
W czerwcu 1940 roku „Nautilus” nadal wchodził w skład 20. dywizjonu okrętów podwodnych w Bizercie, a jego dowódcą był kpt. mar. E. Briand[14][15]. Po wypowiedzeniu wojny przez Włochy jednostka udała się pod włoskie wybrzeże w celu postawienia zagród minowych[16]. 14 czerwca „Nautilus” postawił miny nieopodal Trypolisu[16][17]. 22 czerwca, w dniu zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami, okręt przebywał w Safakis[18]. W wyniku jego postanowień „Nautilus” znalazł się pod kontrolą rządu Vichy i został rozbrojony w Bizercie[5]. Na przełomie 1941 i 1942 roku okręt został wycofany z czynnej służby[7].
Po lądowaniu aliantów w Afryce Północnej, 8 grudnia 1942 roku „Nautilus” został przejęty przez Niemców w Bizercie i przekazany Włochom[19][20]. Okręt nie został wyremontowany i nigdy nie wszedł do służby we włoskiej marynarce[19]. 31 stycznia 1943 roku jednostka została zatopiona podczas nalotu bombowców B-17 12. Armii Powietrznej USAAF na Bizertę[21][22][i]. Okręt został później podniesiony i ostatecznie zezłomowany 12 sierpnia 1947 roku[5].
Uwagi
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 89 i Gogin 2014a ↓ podają, że stępkę okrętu położono we wrześniu 1926 roku.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 88 podaje, że szerokość okrętu wynosiła 7,12 metra.
- ↑ Parkes 1933 ↓, s. 200, Lipiński 1999 ↓, s. 540 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że wyporność okrętu na powierzchni wynosiła 669 ton.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 88 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1100 KM.
- ↑ Gogin 2014a ↓ podaje, że okręt zabierał 75 ton paliwa.
- ↑ Parkes 1933 ↓, s. 200 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że okręt przenosił sześć torped.
- ↑ McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podaje, że załoga okrętu liczyła 40 osób.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 89 i Gogin 2014a ↓ podają, że okręt wcielono do służby w lipcu 1937 roku.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 89 podaje, że okręt został zatopiony 30 stycznia 1943 roku.
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
- ↑ a b Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 89.
- ↑ a b c d e f g Gogin 2014a ↓.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 189.
- ↑ a b c d Helgason 2020 ↓.
- ↑ a b c d e f Fontenoy 2007 ↓, s. 188.
- ↑ a b c Lipiński 1999 ↓, s. 540.
- ↑ Parkes 1933 ↓, s. 200.
- ↑ a b Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 88.
- ↑ a b Dawidowicz 2009 ↓, s. 76.
- ↑ a b c Kindell 1939 ↓.
- ↑ Kindell 1940a ↓.
- ↑ Kindell 1940b ↓.
- ↑ Kindell 1940c ↓.
- ↑ Franz 2016 ↓, s. 226.
- ↑ a b Kindell 1940d ↓.
- ↑ Rohwer 1940 ↓.
- ↑ Kindell 1940e ↓.
- ↑ a b Gogin 2014b ↓.
- ↑ Franz 2017 ↓, s. 81.
- ↑ Rohwer 1943 ↓.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 402.
Bibliografia
- Albert Dawidowicz. Najsławniejszy „klejnot”. „Militaria XX wieku – wydanie specjalne”. Nr 2 (9), 2009. Lublin: KAGERO. ISSN 1896-9208.
- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
- Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Wojna się rozpoczyna. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65495-67-9.
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: FR112 ex-French medium submarine minelayers. Navypedia. [dostęp 2020-02-25]. (ang.).
- Ivan Gogin: SAPHIR submarines (1930-1937). Navypedia. [dostęp 2020-02-25]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: FR Nautilus. Allied Warships. [dostęp 2020-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, FEBRUARY 1940 (Part 1 of 2) Thursday 1st - Wednesday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 4 of 4) Monday 22nd – Tuesday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 2 of 4) Saturday 8th – Friday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-25]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 4 of 4) Saturday 22nd - Sunday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-25]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1933. London: Sampson Low, Marston & Co., 1933. (ang.).
- Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
- Jürgen Rohwer: Seekrieg 1940, Juni. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-02-25]. (niem.).
- Jürgen Rohwer: Seekrieg 1943, Januar. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-02-25]. (niem.).
Media użyte na tej stronie
Marine Nationale and French merchant ensign. Used from 1794 to 1814/1815, and from 1848 to present.
Notice that its proportions differ from those of the French civil flag. (ensign : 30:33:37, civil : 1/3,1/3,1/3)
Postcard of Diamant underway