Nawałnik duży

Nawałnik duży
Hydrobates leucorhous[1]
(Vieillot, 1818)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

rurkonose

Rodzina

nawałniki

Rodzaj

Hydrobates

Gatunek

nawałnik duży

Synonimy
  • Oceanodroma leucorhoa (Vieillot, 1818)[1]
  • Procellaria leucorhoa Vieillot, 1818[2]
Podgatunki
  • H. l. leucorhous (Vieillot, 1818)
  • H. l. chapmani von Berlepsch, 1906
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 VU pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania

Nawałnik duży[4], nawałnik Leacha (Hydrobates leucorhous) – gatunek niewielkiego ptaka oceanicznego z rodziny nawałników (Hydrobatidae), zamieszkujący północny Atlantyk i północny Pacyfik. Północne populacje zimą migrują do strefy tropikalnej, na Pacyfiku osiągając równik, a na Atlantyku południową Brazylię i RPA[3]. W Polsce pojawia się sporadycznie – do 2018 odnotowano 21 stwierdzeń na terenie kraju i wód przybrzeżnych (obserwowano łącznie 22 osobniki)[5].

Systematyka

Wielu systematyków umieszcza ten gatunek w rodzaju Oceanodroma[2][6][7]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia dwa podgatunki H. leucorhous[6]:

  • H. l. leucorhous (Vieillot, 1818) – wybrzeża północnego Atlantyku i Pacyfiku
  • H. l. chapmani von Berlepsch, 1906 – wyspy Coronados i San Benito (zachodni Meksyk)

Do niedawna za podgatunki H. leucorhous uznawano też nawałnika meksykańskiego (H. socorroensis) i zimowego (H. cheimomnestes)[2][6]. Wydzielenie tych taksonów do odrębnych gatunków (głównie na podstawie różnic w wokalizacji i morfologii) zostało zaakceptowane przez NACC (North American Classification Committee) w 2016 roku[6][8][7].

Morfologia

Wygląd
Brak dymorfizmu płciowego. Ubarwienie ciemnobrązowe, pokrywy skrzydłowe szare, u nasady ogona sercowata biała plama. Ogon dość głęboko wcięty. Dziób i nogi ciemne.
Wymiary i masa ciała
długość ciała ok. 19–21,6 cm
rozpiętość skrzydeł 45,7–48 cm
masa ciała ok. 42,5–51 g

Ekologia i zachowanie

Jajo z kolekcji muzealnej
Biotop
Otwarte morza i oceany.
Lęgi
Gnieździ się kolonijnie, na obszarze kolonii hałaśliwy, odzywa się pomrukami i wrzaskami. Gniazdo mieści się w norze, szczelinie skalnej lub opuszczonym budynku. W lęgu 1 białe jajo, inkubacja trwa 41–42 dni; wysiadują oba ptaki z pary. Młode stają się lotne po 63–70 dniach.
Zachowanie
Pożywienie stanowią skorupiaki planktonowe, małe ryby, mięczaki, głowonogi oraz niewielkie ilości oleju lub innych tłuszczów. Na obszarach lęgowych, odwiedzanych jedynie w nocy, towarzyski, poza tym przebywa samotnie.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje nawałnika dużego jako gatunek narażony (VU, Vulnerable) od 2018, kiedy to dokonano taksonomicznego podziału gatunku. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[9].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Oceanodroma leucorhoa, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2014-02-22] (ang.).
  2. a b c Leach's Storm-petrel (Oceanodroma leucorhoa). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-02)]. (ang.).
  3. a b c Hydrobates leucorhous, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  4. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Hydrobatidae Mathews, 1912-13 (1865) - nawałniki - Northern storm-petrels (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-19].
  5. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019. 
  6. a b c d F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-19]. (ang.).
  7. a b R. Terry Chesser et al. Fifty-seventh Supplement to the American Ornithologists' Union Check-list of North American Birds. „The Auk”. 133 (3), s. 544–560, 2016. DOI: 10.1642/AUK-16-77.1. (ang.). 
  8. AOU Classification Committee – North and Middle America Proposal Set 2016-C. 2016. s. 74–78. [dostęp 2020-06-22]. (ang.).
  9. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)

Bibliografia

  • D. Chandler, D. Couzens, E. Dunn, J. Elphic, R. Humme: Fakty o zwierzętach świata: Ptaki. Warszawa: MULTICO, 2008, s. 33. ISBN 978-83-7073-583-8.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 VU pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Lesp1.jpg
Leach's Storm-petrel (Oceanodroma leucorhoa)
Oceanodroma leucorhoa map.svg
Autor: Cephas, Licencja: CC BY-SA 4.0
Geographical distribution of Leach's storm petrel.