Nawałniki

Nawałniki
Hydrobatidae[1]
Mathews, 1912
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – nawałnik popielaty (H. furcata)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

rurkonose

Rodzina

nawałniki

Typ nomenklatoryczny

Procellaria pelagica Linnaeus, 1758

Rodzaje

Nawałniki[16], nawałnikowate[17] (Hydrobatidae) – monotypowa rodzina ptaków z rzędu rurkonosych (Procellariiformes).

Zasięg występowania

Rodzina obejmuje gatunki występujące na otwartych wodach oceanów, głównie północnej półkuli[18][19].

Charakterystyka

Długość ciała 13–27 cm; masa ciała 14–112 g; rozpiętość skrzydeł 32–57 cm[20][21][22].

Są ptakami ściśle pelagicznymi, na ląd przybywają jedynie w celu złożenia jaj i odchowu piskląt.

Nawałniki gniazdują kolonijnie na trudno dostępnych wyspach. Tak jak pozostałe rurkonose składają jedno jajo, zazwyczaj w norze lub w szczelinach skalnych. Pisklę wykluwa się po około 40–50 dniach wysiadywania i pozostaje w gnieździe pod opieką rodziców przez 50 do 70 dni.

Nawałniki są ptakami monogamicznymi, tworzą stałe pary trwające wiele lat. Badania genetyczne, pokazały, że w odróżnieniu od innych monogamicznych ptaków, niewierność małżeńska jest bardzo rzadka[23].

Systematyka

Etymologia

  • Hydrobates: gr. ὑδρο- hudro- „wodny”, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos „woda”; βατης batēs „piechur”, od βατεω bateō „spacerować, chodzić”, od βαινω bainō „iść”[24].
  • Thalassidroma: gr. θαλασσα thalassa, θαλασσης thalassēs „morze”; -δρομος -dromos „biegacz”, od τρεχω trekhō „biegać”[24]. Gatunek typowy: Procellaria pelagica Linnaeus, 1758.
  • Zalochelidon: gr. ζαλη zalē „burza, sztorm”; χελιδων khelidōn, χελιδονος khelidonos „jaskółka”[24]. Gatunek typowy: Procellaria pelagica Linnaeus, 1758.
  • Halobates: gr. ἁλς hals, ἁλος halos „morze”; βατης batēs „piechur”, od βατεω bateō „spacerować, chodzić”, od βαινω bainō „iść”[24]. Nowa nazwa dla Hydrobates F. Boie, 1822.
  • Oceanodroma: gr. ωκεανος ōkeanos „ocean”; -δρομος -dromos „biegacz”, od τρεχω trekhō „biegać”[24]. Gatunek typowy: Procellaria futcata J.F. Gmelin, 1789.
  • Cymochorea: gr. κυμα kuma, κυματος kumatos „fala”; χορεια khoreia „taniec”, od χορος khoros „tańczyć”[24]. Gatunek typowy: Procellaria leucorhoa Vieillot, 1818.
  • Halocyptena: gr. ἁλς hals, ἁλος halos „morze”; ωκυς ōkus „szybki”; πτηνος ptēnos „skrzydlaty”, od πετομαι petomai „latać”[24]. Gatunek typowy: Halocyptena microsoma 1864.
  • Pacificodroma: Pacyfik; gr. -δρομος -dromos „biegacz”, od τρεχω trekhō „biegać”[24]. Gatunek typowy: Thalassidroma monorhis Swinhoe, 1867.
  • Bannermania: dr David Armitage Bannerman (1886–1979), szkocki ornitolog[24]. Gatunek typowy: Thalassidroma hornbyi G.R. Gray, 1854.
  • Tethysia: epitet gatunkowy Thalassidroma tethys Bonaparte, 1852; w mitologii greckiej Tetyda (gr. Τηθυς Tēthus, łac. Tethys) była najwyższą boginią morza, córką Uranosa i Gai, żoną Okeanosa, matką Okeanid[24]. Gatunek typowy: Thalassidroma tethys Bonaparte, 1852.
  • Loomelania: zbitka wyrazowa nazwiska Loomis (Leverett Mills Loomis (1857–1928), amerykański ornitolog) i epitetu gatunkowego Procellaria melania Bonaparte, 1854[24]. Gatunek typowy: Procellaria melania Bonaparte, 1854.
  • Bianchoma: zbitka wyrazowa nazwiska Bianchi (Walentin Lwowicz Bianchi (lub Bianki) (1857–1920), rosyjski ornitolog) oraz nazwy rodzaju Oceanodroma Reichenbach, 1853[24]. Gatunek typowy: Oceanodroma melania matsudariae Kuroda, 1922.
  • Stonowa: anagram inicjału i nazwiska Alana Owstona (1853–1915), angielskiego kupca, żeglarza, przyrodnika, kolekcjonera zamieszkałego w Japonii w latach 1871–1915[24]. Gatunek typowy: Cymochorea owstoni Mathews & Iredale, 1915 (= Oceanodroma tristrami Salvin, 1896).
  • Thalobata: gr. θαλασσα thalassa, θαλασσης thalassēs „morze”; βατης batēs „piechur”, od βατεω bateō „spacerować, chodzić”, od βαινω bainō „iść”[24]. Gatunek typowy: Thalassidroma castro Harcourt, 1851.

Podział systematyczny

Tradycyjnie nawałniki dzielono na dwie podrodziny: oceanniki i nawałniki. Badania sekwencji genetycznej cytochromu b sugerują, że rodzina nawałników jest parafiletyczna, pozostałe rurkonose wyewoluowały z tej właśnie rodziny[25]. Ponadto ostatnie badania sugerują, że oceanniki i nawałniki nie są ze sobą blisko spokrewnione, dlatego takson ten podnoszony jest do rangi rodziny oceanników (Oceanitidae)[26][27]. Do rodziny nawałników należy jeden rodzaj z następującymi gatunkami[16]:

  • Hydrobates pelagicus (Linnaeus, 1758) – nawałnik burzowy
  • Hydrobates jabejabe (Bocage, 1875) – nawałnik zielonoprzylądkowy
  • Hydrobates castro (Harcourt, 1851) – nawałnik białorzytny
  • Hydrobates monteiroi (Bolton, Smith, Gomez-Diaz, Friesen, Medeiros, Bried, Roscales & Furness, 2008) – nawałnik azorski
  • Hydrobates matsudairae (N. Kuroda, Sr., 1922) – nawałnik wędrowny
  • Hydrobates melania (Bonaparte, 1854) – nawałnik czarny
  • Hydrobates homochroa (Coues, 1864) – nawałnik bury
  • Hydrobates microsoma (Coues, 1864) – nawałnik malutki
  • Hydrobates tethys (Bonaparte, 1852) – nawałnik galapagoski
  • Hydrobates leucorhous (Vieillot, 1818) – nawałnik duży
  • Hydrobates cheimomnestes (Ainley, 1980) – nawałnik zimowy – takson wyodrębniony ostatnio z H. leucorhous[28][29]
  • Hydrobates socorroensis (C.H. Townsend, 1890) – nawałnik meksykański – takson wyodrębniony ostatnio z H. leucorhous[28][29]
  • Hydrobates monorhis (Swinhoe, 1867) – nawałnik brunatny
  • Hydrobates macrodactylus (W.E. Bryant, 1887) – nawałnik reliktowy – takson prawdopodobnie wymarły, ostatni żywy osobnik widziany był w 1912 roku[30]
  • Hydrobates tristrami (Salvin, 1896) – nawałnik żałobny
  • Hydrobates markhami (Salvin, 1883) – nawałnik ciemny
  • Hydrobates furcatus (J.F. Gmelin, 1789) – nawałnik popielaty
  • Hydrobates hornbyi (G.R. Gray, 1854) – nawałnik obrożny

Przypisy

  1. ↑ Hydrobatidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ N.A. Vigors. Sketches in Ornithology; or, Observations on the leading Affinities of some of the more extensive groups of Birds. „The Zoological Journal”. 2 (7), s. 405, 1825. (ang.). 
  3. ↑ G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. 193. (łac.).
  4. ↑ J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. ix. (niem.).
  5. ↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. iv. (niem.).
  6. ↑ Coues 1864 ↓, s. 75.
  7. ↑ Coues 1864 ↓, s. 78.
  8. ↑ V.L. Bianchi: La faune de la Russie. Les oiseaux. T. 1. Cz. 2. St.-Pétersbourg: 1913, s. 559. (fr.).
  9. ↑ G.M. Mathews & T. Iredale. On some Petrels from the North-East Pacific Ocean. „Ibis”. Tenth series. 3, s. 578, 1915. (ang.). 
  10. ↑ G.M. Mathews. Description of a new genus of Fork-tailed Storm-Petrel (Tethysia). „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 53, s. 154, 1933. (ang.). 
  11. ↑ G.M. Mathews. Description of a new genus of Storm-Petrel, Loomelania. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 54, s. 119, 1934. (ang.). 
  12. ↑ Mathews i Hallstrom 1943 ↓, s. 29.
  13. ↑ a b Mathews i Hallstrom 1943 ↓, s. 27.
  14. ↑ Hydrobates, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2014-02-22] (ang.).
  15. ↑ F. Boie. Ueber Classification infonderheit der europäischen Vögel. „Isis von Oken”. 1822, s. kol. 562, 1822. (niem.). 
  16. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Hydrobatidae Mathews, 1912-13 (1865) - nawałniki - Northern Storm-petrels (wersja: 2021-07-07). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-25].
  17. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 4, 1999. 
  18. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-17]. (ang.).
  19. ↑ Storm-petrels (Hydrobatidae). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-11)]. (ang.).
  20. ↑ C. Carboneras: Family Hydrobatidae (Storm-petrels). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 269–271. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
  21. ↑ J. Fjeldså: Species Accounts of New Species. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J.Sargatal & D.A. Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. Cz. Specjalna: New Species and Global Index. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 192. ISBN 978-84-96553-88-0. (ang.).
  22. ↑ J. del Hoyo, N. Collar & G. Kirwan: HBW and BirdLife International Illustrated Checklist of the Birds of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 372. ISBN 978-84-96553-94-1. (ang.).
  23. ↑ R.A. Mauck, T.A. Waite, P.G. Parker. Monogamy in Leach's Storm Petrel:DNA-fingerprinting evidence. „The Auk”. 112 (2), s. 473–482, 1995. (ang.). 
  24. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  25. ↑ G.B. Nunn, S.E. Stanley. Body Size Effects and Rates of Cytochrome b Evolution in Tube-Nosed Seabirds. „Molecular Biology and Evolution”. 15 (10), s. 1360–1371, 1998. (ang.).  Errata
  26. ↑ S.J. Hackett, R.T. Kimball, S. Reddy, R.C.K. Bowie, E.L. Braun, M.J. Braun, J.L. Chojnowski, W.A. Cox, K.-L. Han, J. Harshman, Ch.J. Huddleston, B.D. Marks, K.J. Miglia, W.S. Moore, F.H. Sheldon, D.W. Steadman, Ch.C. Witt, T. Yuri. A Phylogenomic Study of Birds Reveals Their Evolutionary History. „Science”. 320, s. 1763–1767, 2008. (ang.). 
  27. ↑ E.C. Dickinson (red.) & J.V. Remsen, Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).
  28. ↑ a b D.G. Ainley. Geographic variation in Leach's Storm-Petrel. „The Auk”. 97 (4), s. 837–853, 1980. (ang.). 
  29. ↑ a b S.N.G. Howell: Petrels, albatrosses & storm-petrels of North America. A photographic guide. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2012, s. 1–512. ISBN 978-0-691-14211-1. (ang.).
  30. ↑ BirdLife International, Hydrobates macrodactylus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2016-1 [dostęp 2016-10-24] (ang.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.