Nawra (województwo kujawsko-pomorskie)

Nawra
wieś
Ilustracja
Pałac w Nawrze
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

toruński

Gmina

Chełmża

Liczba ludności (III 2011)

477[1]

Strefa numeracyjna

56

Kod pocztowy

87-140[2]

Tablice rejestracyjne

CTR

SIMC

0842093

Położenie na mapie gminy wiejskiej Chełmża
Mapa konturowa gminy wiejskiej Chełmża, po lewej znajduje się punkt z opisem „Nawra”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Położenie na mapie powiatu toruńskiego
Mapa konturowa powiatu toruńskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Nawra”
Ziemia53°11′29″N 18°30′07″E/53,191389 18,501944

Nawrawieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie toruńskim, w gminie Chełmża.

Podział i demografia

Kościół w Nawrze

Miejscowość w średniowieczu (XIV wiek) przeszła na własność prokuratora papowskiego (z Papowa Biskupiego)[3]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie toruńskim. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 477 mieszkańców[1]. Jest siódmą co do wielkości miejscowością gminy Chełmża.

Części wsi

Integralne części wsi Nawra [4][5]
SIMCNazwaRodzaj
0842101Izabelinczęść wsi
0842118Nawra-Koloniaczęść wsi

Nazwa

Nazwę Nawry wywodzi się od słowa mawra, pochodzącego z jęz. staropruskiego, oznaczającego teren podmokły, lub rośliny rosnące w stojącej wodzie. Staropruski rdzeń maur- jest również obecny w nazwach miejscowych takich, jak Nawra – wieś w województwie warmińsko-mazurskim, wieś Mawry (niem. Mawern), czy Jezioro Mamry (niem. Mauer See). Wraz z nazwami takimi jak Łunawy oraz Łyniec, pochodzenie nazwy wsi z języka staropruskiego stanowi przypadek odosobniony na ziemi chełmińskiej i może wskazywać na istnienie w tych okolicach osadnictwa staropruskiego[6]. Najstarsza zapisana w języku łacińskim nazwa wsi to Nebere, przybierająca później również brzmienie Neber, Ever, Never i Nefer. Z tych nazw wywodzi się niemiecka nazwa wsi Eber[7].

Zabytki

  • Zespół pałacowo-parkowy: klasycystyczny pałac zbudowany w latach 17981805 dla Konstantego Kruszyńskiego, przebudowany w latach 18701880 dla rodziny Sczanieckich. Od 1865 roku właścicielem został ród Sczanieckich, po ślubie Bogusławy, córki Władysława Kruszyńskiego, z działaczem narodowym i kolekcjonerem sztuki Michałem Sczanieckim. W czasie II wojny światowej pałac został zdewastowany przez Niemców, którzy już na początku okupacji usunęli całkowicie z majątku ostatnich właścicieli: Jana i Irenę z Cichowskich Sczanieckich. Po bokach pałacu znajdują się dwie symetrycznie rozmieszczone oficyny. Pałac otoczony jest zaprojektowanym przez braci Larassów parkiem krajobrazowym z 1. połowy XIX wieku
  • Klasycystyczna karczma z końca XVIII wieku
  • Gotycko-barokowy kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej z kamieni polnych i cegły, powstał prawdopodobnie w XIV w., przebudowany po roku 1661 i w latach 17781786, wewnątrz wyposażenie barokowe. W rokokowym ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1. połowy XVII wieku, w sukience z roku 1767, według legendy przywieziony z niewoli moskiewskiej przez Bernarda Kruszyńskiego. Wśród pozostałego wyposażenia znajdują się: epitafium Kruszyńskich z roku 1815, fundacji Konstantego Kruszyńskiego, ołtarze boczne z przełomu XVII i XVIII w., późnorenesansowe stalle z 1. połowy XVII w., rokokowa ambona z 3. ćwierci XVIII w.

Zobacz też

  • Nawra

Przypisy

  1. a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 808 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. Waldemar Rozynkowski: Zarys Dziejów Gminy Papowo Biskupie. Papowo Biskupie: Urząd Gminy, 1996.
  4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. Halina Turska, Nazwy miejscowe powiatu chełmińskiego, [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu, red. Marian Biskup, s. 106.
  7. Jerzy Dygdała, Szczepan Wierzchosławski, Nawra Kruszyńskich i Sczanieckich. Studium z dziejów szlachty i ziemiaństwa ziemi chełmińskiej, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1990, s. 8.

Bibliografia

  • F. Stolkowski Nawra z tamtych lat, Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu 2014 r., ISBN 978-83-61891-72-7

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Chełmża (gmina wiejska) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Chełmża, Polska
Nawra pałac.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nawra - pałac, 1798-1805, 1870-1871, 1940-1941
Nawra, Gmina Chełmża, kościół.jpg
Autor: Eder Thorunensis, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nawra, Gmina Chełmża. Church of the Catherine of Alexandria. Was built probably in the XIV century.
POL gmina Chełmża COA.svg
Zgodnie z art. 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1062 z późn. zm.) „nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego akty normatywne, ich projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole”. Powyższa grafika należy do tej grupy. Jednak w niektórych przypadkach wykorzystanie tej grafiki może być w Polsce ograniczone na podstawie innych obowiązujących przepisów.
Toruń County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Toruń County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 53.28 N
  • S: 52.81 N
  • W: 18.12 E
  • E: 19.11 E