Necker

Necker Island

Hā‘ena; Mokumanamana

Zdjęcie wyspy z morza
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Hawaje
Akwen	Ocean Spokojny
Archipelag	Północno-Zachodnie Wyspy Hawajskie
Powierzchnia	0,18[1] km²
Najwyższy punkt	84,1[2] m n.p.m.
Populacja  • liczba ludności	0
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego Necker Island
23°35′N 164°42′W/23,583333 -164,700000

Necker Island (haw. Mokumanamana, także Hā‘ena) – skalista wyspa leżąca w archipelagu Hawajów, w grupie Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Administracyjnie należy do stanu Hawaje w Stanach Zjednoczonych. Jest bezludna.

Geografia

Wyspa widziana z Summit Hill

Necker Island to skalista wyspa o stromych brzegach, o długości ok. 1200 m i kształcie przypominającym rybacki haczyk^[3][1]. Główny grzbiet wyspy wieńczy pięć szczytów, od zachodu: Annexation Peak (75 m n.p.m.), Flagpole Hill (56,4 m), Summit Hill (84,1 m), Bowl Hill (79 m) i dalej wąska grań zwieńczona Sievers Peak (61 m)^[3]. Przy wschodnim krańcu wyspy znajduje się wąska, skalista wysepka. Po zachodniej stronie znajduje się półwysep sięgający 47,5 m n.p.m., który otacza płytką zatokę o nazwie Shark Bay^[3]. Na szelfie wokół wyspy znajduje się 1538 km² raf koralowych^[4].

Bazaltowy grzbiet Necker Island jest pozostałością dawnego wulkanu tarczowego, który wygasł i uległ erozji. Datowanie metodą potasowo-argonową pozwoliło stwierdzić, że wulkan był aktywny 10,6 miliona lat temu (miocen). Geolodzy oceniają, że pierwotnie ta wyspa wulkaniczna miała powierzchnię taką jak obecnie Oʻahu, a jej najwyższy szczyt sięgał powyżej 1000 m n.p.m.^[1]

Necker Island jest objęta ochroną prawną jako część Papahānaumokuākea Marine National Monument^[4].

Znaczenie kulturowe

Stojące kamienie na grani wyspy Mokumanamana

Mokumanamana to najdalsza na północny zachód wyspa archipelagu, na której znajdują się ślady obecności rdzennych mieszkańców Hawajów. Hawajczycy przybywali tu z Nihoa i innych wysp archipelagu głównie w celach kultowych. Na wyspie znajduje się 55 miejsc o znaczeniu kulturowym, z czego 33 mają znaczenie religijne (stojące kamienie zwane heiau, które wieńczą grań wyspy), 17 to schronienia w grotach i jaskiniach, a funkcja dwóch jest nieznana. Miejsca te były wykorzystywane głównie w czasach poprzedzających opuszczenie Nihoa w XVIII wieku^[4][2].

W wierzeniach Hawajczyków kierunek wschodni był wiązany z narodzinami, a zachodni, gdzie względem zamieszkanych wysp leży Mokumanamana, wiązał się ze śmiercią i przemijaniem. Hawajczycy zauważyli, że wyspy zmieniają swój charakter geologiczny ku północnemu zachodowi, na podobieństwo starzenia się ludzi, ich umierania i łączenia się z boskimi przodkami. Mokumanamana leży prawie dokładnie na zwrotniku Raka, który dzieli archipelag na część południową i północną. Hawajczycy wiedzieli, że na głównych wyspach Hawajów i Nihoa, leżących w południowo-wschodniej części archipelagu, w pewne dni roku Słońce staje w zenicie; kulturowo były to „krainy światła” (ao). Mokumanamana i leżące dalej Północno-Zachodnie Wyspy Hawajskie, w których nigdy nie widziało się Słońca w zenicie, były „krainami ciemności” (pō), a zarazem ‘āina akua, krainami przodków, gdzie ich dusze podróżują po śmierci^[5].

Hawajska nazwa Mokumanamana tłumaczy się jako „rozgałęziona” lub „zwieńczona szczytami wyspa”, co odpowiada jej ukształtowaniu. W nazwie powtarza się człon mana, oznaczający duchową moc, co odnosi się do wyjątkowego duchowego znaczenia tej wyspy^[1][6]. Badacze kultury hawajskiej powiązali także Necker Island z nazwą Hā‘ena, oznaczającą dosłownie „czerwony żar”, co odnosi się do intensywności i co można interpretować jako specyficzne kapu (tabu) związane z dostojnością bądź świętością tego miejsca^[5][6].

Historia

Zdjęcie z 27 maja 1894 roku ukazujące aneksję wyspy

4 listopada 1786 roku do wyspy dopłynęła wyprawa Jean-François de La Pérouse’a. Obserwując jej strome klify, brak drzew i wzburzone morze żeglarze zrezygnowali z lądowania, ale nanieśli wyspę na mapy i nazwali nazwiskiem Jacques’a Neckera, ministra finansów króla Ludwika XVI. W tym czasie wyspa najprawdopodobniej nie była już odwiedzana przez Hawajczyków. 27 maja 1894 roku kapitan J.A. King anektował wyspę w imieniu rządu tymczasowego Republiki Hawajów^[3]. W latach 1923 i 1924 odwiedziła ją ekspedycja USS Tanager, prowadząca badania biologiczne i etnologiczne^[3][4]. W 1997 roku rdzenni Hawajczycy ponownie pogrzebali na wyspie kości przodków, które wykopano w latach 20. XX wieku^[4].

Obecnie odwiedziny na wyspie są dozwolone tylko w celach naukowych, edukacyjnych i kulturowych. Zezwolenia wydaje United States Fish and Wildlife Service^[4].

Przyroda

Rafy wokół Necker Island są miejscem życia 125 gatunków ryb, a także 18 gatunków koralowców, przy czym intensywne falowanie i prądy morskie ogranicza ich wzrost^[2]. Znajdują się tu optymalne siedliska dla skorupiaków z gatunków Panulirus marginatus i Scyllarides squammosus^[2]. Żyją tu także żarłacz rafowy i mantowate; w Shark Bay występuje wielka różnorodność strzykw, jeżowców i skorupiaków. Na skalistych brzegach spotykane są mniszki hawajskie^[4].

Mały rozmiar wyspy sprawia, że rośnie tu tylko pięć gatunków roślin: Chenopodium oahuense, Panicum torridum, Portulaca lutea, Sesuvium portulacastrum i kilka osobników gatunku Sesbania tomentosa; w czerwcu 1923 roku ludzie posadzili tu sześć innych gatunków roślin, które jednak nie przetrwały^[3]. Żyją tu także trzy gatunki roztoczy, dwa gatunki pająków i 70 gatunków owadów, z których 11 to endemity^[2]. Rozmnaża się tu 16 gatunków ptaków morskich, w tym rybołówka atolowa^[2].

Przypisy

Bibliografia

• N.N. AL N.N., O.O. CE O.O., Papahānaumokuākea Marine National Monument Management Plan, 2008 [dostęp 2022-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-31]  (ang.).