Nekla

Nekla

— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0 Kościół św. Andrzeja Apostoła w Nekli
Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	wrzesiński
Gmina	Nekla
Prawa miejskie	1727-93 1 stycznia 2000[1]
Burmistrz	Karol Balicki
Powierzchnia	9,79 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	3712[2] 187,6 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 61
Kod pocztowy	62-330
Tablice rejestracyjne	PWR
Położenie na mapie gminy Nekla Nekla
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Nekla
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Nekla
Położenie na mapie powiatu wrzesińskiego Nekla
52°21′53,6″N 17°24′47,9″E/52,364889 17,413306
TERC (TERYT)	3030034
SIMC	0590310
Urząd miejski ul. Dworcowa 10 62-330 Nekla
Strona internetowa

Pomnik poległych mieszkańców Nekli na cmentarzu parafialnym

Nekla – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie wrzesińskim, położone przy drodze krajowej nr 92 z Poznania do Wrześni. Prawa miejskie ponownie od 2000. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nekla. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do woj. poznańskiego.

Według danych z 2017 Nekla liczyła 3719 mieszkańców.[1]

Przez miasto przepływa Moskawa, niewielka rzeka dorzecza Warty.

Historia

Pierwsze wzmianki o Nekli pochodzą z 1405. Była to wówczas osada zwana Nieklą, co w języku staropolskim oznaczało nadbrzeżne ławice piachu, zarośla lub przystań. O początkach miasta opowiada także jedna z legend. Głosi ona, że w tym miejscu stała kiedyś karczma "Wygoda". Zatrzymał się w niej czarnoksiężnik Twardowski. Na jego rozkaz diabli usypali groblę przez bagna^[3].

Właścicielami miejscowości przez wiele wieków były możne, znane wielkopolskie rody: Starczanowskich, Prażmowskich, Skałowskich, Wilkońskich, Skórzewskich i Żółtowskich. W latach 1725-1793 posiadała prawa miejskie. W tym okresie zostały wybudowane nowe kościoły w Nekli, w pobliskich Targowej Górce i Opatówku. W 1777 ksiądz Aleksy Błachowicz urządził w Nekli szpital czyli dom ubogich. W połowie XVIII w. parafia nekielska liczyła 926 mieszkańców, w tym: 490 katolików, 426 innowierców i 10 Żydów. Ziemia nekielska była gościnna dla prześladowanych obcokrajowców. W połowie XVIII w. w pobliżu Nekli osiedleni zostali na prawie olęderskim staroluteranie, chłopi niemieccy, którzy przybyli w te strony z pogranicza wielkopolsko-brandenburskiego i pomorskiego. Wykorzystując swoje umiejętności oraz wiedzę osuszyli tutejsze bagna i mokradła, wykarczowali las i założyli osadę zwaną kiedyś Nekielskimi Olędrami, a obecnie Nekielką^[4].

Kres świetności dla Nekli nadszedł wraz z II rozbiorem Polski w 1793. Gmina została włączona do zaboru pruskiego, a Nekla straciła prawa miejskie. W 1831 wieś i okolice nawiedziła epidemia cholery. Śmierć zebrała obfity plon. Pozostali przy życiu mieszkańcy ślubowali wówczas coroczne pielgrzymki do Grodziszczka. Tradycja ta zachowała się do dzisiaj.

W 1845 zbudowano szosę z Poznania do Strzałkowa przez Neklę, a pod koniec wieku wieś znalazła się na trasie linii kolejowej z Poznania do Strzałkowa. Jedno z podań głosi, że stacja kolejowa jest tak daleko od Nekli, gdyż hrabina Żółtowska, właścicielka wsi nie chciała, aby budził ją głos przejeżdżających pociągów.

W dziejach gminy Nekla zapisało się wielu wybitnych Wielkopolan. Z wsią Mystki związany był Karol Karśnicki (1806-1870), uczestnik spisku podchorążych w powstaniu listopadowym, prezes Wydziału Przyrodniczego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1860-1862). W Targowej Górce mieszkał Antoni Amilkar Kosiński.

Mieszkańcy Nekli i okolicznych miejscowości brali udział we wszystkich walkach o niepodległość Polski. Uczestniczyli na Wiośnie Ludów w bitwie pod Miłosławiem (1848), w powstaniu styczniowym (1863). Znaleźli się także w szeregach armii powstania wielkopolskiego (1918-1919). Walczyli w okolicach Szubina. Polegli powstańcy zostali pochowani w zbiorowej mogile na cmentarzu w Nekli.

W czasie okupacji hitlerowskiej, w latach 1942-1943 w Nekli istniał jeden z obozów pracy przymusowej dla Żydów pracujących przy budowie linii kolejowej ze Swarzędza do Wrześni. Zginęło w nim około 200 więźniów. Na miejscu obozu umieszczono pamiątkową tablicę. Natomiast przed budynkiem byłej szkoły przy ulicy Poznańskiej znajduje się pomnik poświęcony pamięci trzech Polaków, których w tym miejscu rozstrzelali hitlerowcy we Wrześni w 1939.

Po 1945 Nekla przeżyła okres intensywnego rozwoju. W 1948 została przeprowadzona elektryfikacja Nekli, w 1949 Targowej Górki, w 1950 Starczanowa i Zasutowa, a rok później Gierłatowa. W latach pięćdziesiątych w Nekli powstały kino (1951), lecznica dla zwierząt (1955), ośrodek zdrowia (1957). W następnym dziesięcioleciu zainstalowano w Nekli automatyczną centralę telefoniczną (1961), powstały zakłady produkcyjne: przetwórnia owocowo-warzywna w Podstolicach, nowa piekarnia w Nekli (1970). 18 maja 1969 oddano do użytku wybudowaną w czynie społecznym strażnicę Ochotniczej Straży Pożarnej. W latach siedemdziesiątych rozpoczęto zakładanie w gminie sieci wodociągowej. Władze miejsko-gminne stworzyły dobre warunki zachęcające do inwestowania na terenie gminy Nekla. Dbały także o rozwój oświaty i kultury. W 1948 zainicjowano powstanie gminnej biblioteki^[5].

W 1965 w ciągu sześciu miesięcy wybudowano nową szkołę podstawową w Nekli. Ze środków budżetowych gminy wybudowano w 1988 szkołę w Targowej Górce, pięć lat później salę gimnastyczną w tej miejscowości, a w 1997 szkołę podstawową w Zasutowie.

1 stycznia 2000 Nekla odzyskała prawa miejskie.

W 2004 założony został Społeczny Komitet Renowacji Cmentarzy Olęderskich. Na uroczystości otwarcia cmentarza przybyli m.in. potomkowie rodzin Olęderskich, które w 1846 emigrowały do Australii w poszukiwaniu schronienia przed prześladowaniami ze strony władz pruskich.

W 2005 obchodzono hucznie 600 lecie założenia miejscowości.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Nekli w 2014 roku ^[2].

Zabytki

© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0

Dwór w Nekli

Na terenie miasta znajdują się 2 obiekty zabytkowe:^[6]

• zespół kościoła parafialnego z 1899-1901, ul. Poznańska (nr rej.: 2639/A z 29.01.1998):
  • kościół parafialny św. Andrzeja Apostoła
  • kaplica-kostnica
  • cmentarz przykościelny
  • ogrodzenie (murowano-metalowe)
• zespół dworski z połowy XIX w.:
  • dwór (nr rej.: 1445/A z 12.04.1973)
  • park (nr rej.: 83/41/58 z 14.11.1958 oraz 1726/A z 23.04.1975)

Sport, turystyka i rekreacja

W miejscowości działa klub sportowy Płomień Nekla, którego sekcja piłkarska występuje w poznańskiej klasie okręgowej.

W 2021 otwarto w Nekli ekologiczny park rozrywki "Elfland" (15.000 m²), który jako pierwszy w Polsce został wykonany w całości z drewna i nie posiada urządzeń napędzanych silnikami^[7].

W mieście rozpoczyna się i kończy Szlak Osadnictwa Olęderskiego w Gminie Nekla.

Przypisy

Bibliografia

• Sebastian Mazurkiewicz: Nekla. Historia miasta 1405-2005. Monografia na jubileusz 600-lecia. Nekla: Urząd Miasta i Gminy w Nekli, 2005.

Linki zewnętrzne

• Nekla (2), (3) i (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 949 .