Nephthytis

Nephthytis
Ilustracja
Nephthytis poissoni var. poissoni
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

obrazkowate

Podrodzina

Aroideae

Rodzaj

Nephthytis

Nazwa systematyczna
Nephthytis Schott
Oesterr. Bot. Wochenbl. 7: 406 (1857)
Typ nomenklatoryczny

Nephthytis afzelii Schott

Synonimy
  • Oligogynium Engl.
Nephthytis swainei

Nephthytis N.E.Br. – rodzaj roślin zielnych, należący do rodziny obrazkowatych, liczący 6 gatunków endemicznych dla zachodniej i środkowo-zachodniej Afryki (tylko gatunek N. bintuluensis jest endemiczny dla Borneo w Azji). Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od mitycznej Nephthys (Neftyda), matki Anubisa, która według mitologii egipskiej nosiła koronę w kształcie hieroglifu przedstawiającego jej imię (dom)[3]. W języku angielskim zwyczajową nazwą nephthytis nadal określa się popularną roślinę pokojową z gatunku Syngonium podophyllum Schott, mimo że gatunek ten został wydzielony do osobnego rodzaju zroślicha już w 1879 roku[4]. Z rodzaju Nephthytis, z uwagi na ozdobne owoce, w ogrodach botanicznych i mieszkaniach uprawiane są odmiany botaniczne gatunków N. afzelii i N. poissonii.

Morfologia

Pokrój
Średniej wielkości rośliny zielne o wysokości około 50 cm.
Łodyga
Krótkie, podziemne kłącze, płożące płytko pod powierzchnią gruntu.
Liście
Rośliny tworzą zwykle kilka skórzastych liści, o blaszce sercowatej, sercowato-strzałkowatej, głęboko strzałkowatej lub trójdzielnej, o wymiarach około 20×30 cm. Ogonki cylindryczne, lekko zwężające się, tworzące bardzo krótką pochwę liściową. Użyłkowanie pierwszorzędowe zbiegające do żyłki marginesowej, dalsze siatkowate.
Kwiaty
Rośliny jednopienne. Z wierzchołka kłącza wyrasta pojedynczy kwiatostan, typu kolbiastego pseudancjum, na relatywnie długiej szypułce, u nasady otoczonej kilkoma łuskowatymi liśćmi. Zielono-szmaragdowa pochwa kwiatostanu o wymiarach około 3×6,5 cm, szeroko otwarta, podłużno-jajowato-eliptyczna, często odgięta w czasie kwitnienia, u nasady oskrzydlająca szypułkę. Kolba wzniesiona na trzonku, krótsza od pochwy. Położona najniżej strefa kwiatów żeńskich sąsiaduje bezpośrednio ze strefą 2-4-pręcikowych kwiatów męskich. Pręciki siedzące, gęsto położone, podłużno-klinowate, ścięte. Zalążnie gęsto położone, 1-komorowe, zawierające 1 anatropowy, podłużno-jajowaty zalążek. Znamiona słupków siedzące, dyskowate lub brodawkowate.
Owoce
Niemal kuliste do eliptycznych, pomarańczowe, relatywnie duże jagody, zawierające 1 nasiono. Nasiona odwrotnie jajowate do niemal kulistych. Łupina bardzo cienka. Bielmo obfite. Zalążek bardzo mały, siedzący u podstawy bielma.
Gatunki podobne
Rośliny z rodzajów: Callopsis, od których różni się kształtem blaszki liściowej, kolorem pochwy kwiatostanu i kolbą nie przyrastającą do pochwy, Cercestis, od których różni się brakiem przezroczystych linijek lub punkcików na blaszce liściowej oraz obecnością żyłki marginesowej, oraz Stylochaeton, od których różni się całkowicie otwartą pochwą kwiatostanu.

Biologia i ekologia

Hemikryptofity lub geofity, wiecznie zielone lub przechodzące okres spoczynku, zasiedlające bogate w próchnicę gleby wilgotnych lasów równikowych, na stanowiskach wilgotnych lub błotnistych, zacienionych. Zapylane przez chrząszcze z rodziny łyszczynkowatych oraz muchówki z rodziny wywilżankowatych[5]. Owoce dojrzewają około pół roku. Liczba chromosomów 2n = 40, 60.

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do plemienia Nephthytideae, podrodziny Aroideae, rodziny obrazkowatych, rzędu żabieńcowców w kladzie jednoliściennych[2][6].
Pozycja rodzaju w systemie Reveala z roku 2007
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist, Takht. & Zimmerm. ex Reveal), podgromada Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa Magnoliopsida (Brongn.), podklasa żabieńcowe (Alismatidae Takht.), nadrząd obrazkopodobne (Aranae Thorne ex Reveal), rząd obrazkowce (Arales Juss. ex Bercht. & J. Presl), rodzina obrazkowate (Araceae Juss.), plemię Nephthytideae Engler[7][8].
Pozycja rodzaju według Crescent Bloom (system Reveala z lat 1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa obrazkowe (Aridae Takht.), nadrząd obrazkopodobne (Aranae Thorne ex Reveal), rząd obrazkowce (Arales Dumort.), rodzina obrazkowate (Araceae Juss.), plemię Nephthytideae Schott[9].
Gatunki[10]
  • Nephthytis afzelii Schott
  • Nephthytis bintuluensis A.Hay, Bogner & P.C.Boyce
  • Nephthytis hallaei (Bogner) Bogner
  • Nephthytis mayombensis de Namur & Bogner
  • Nephthytis poissonii (Engl.) N.E.Br.
  • Nephthytis swainei Bogner

Uprawa

Rośliny wytrzymałe i tolerancyjne. Nadają się do wielorodzajowych kompozycji, a także do paludariów i terrariów. Znoszą kurz, dym i suche powietrze. Wymagają podłoża kwaśnego, torfowo-piaszczystego, z dodatkiem kompostu; stanowisko półcieniste lub całkowicie zacienione; podlewanie umiarkowane. Rozmnażanie z podziału kłącza lub z nasion, pod warunkiem umieszczenia w mieszance piasku i torfu nienaruszonej jagody. Nasiona kiełkują około 4 miesięcy.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-31] (ang.).
  3. ↑ Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of plants names: common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 1999. ISBN 0-8493-2673-7.
  4. ↑ G. Klingaman: Plant of the Week. Arrowhead Philodendron, Nephthytis, 'Trileaf Wonder'. Latin: Syngonium podophyllum. University of Arkansas, Division of Agriculture., 2000.
  5. ↑ M. Gibernau. Pollinators and Visitors of Aroid Inflorescences. „Aroideana”. 26, s. 66-83, 2003 (ang.). 
  6. ↑ L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. 
  7. ↑ James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families (ang.). 2008-03-29. [dostęp 2010-05-29].
  8. ↑ James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium (ang.). 2007-10-01. [dostęp 2010-06-26].
  9. ↑ Crescent Bloom: Hierarchical position of the Genus Nephthytis (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2010-06-27].
  10. ↑ Govaerts R.: World Checklist of Nephthytis (ang.). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2006. [dostęp 2010-06-27].

Bibliografia

  • A. Engler: Das Pflanzenreich. IV.23A Araceae. Leipzig: Wilhelm Engelmann Verlag, 1920. (niem. • łac.)
  • T. Stützel, Klaus Kubitzki: Flowering Plants. Monocotyledons : Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae) (The Families and Genera of Vascular Plants). Springer. ISBN 3-540-64061-4. (ang.)
  • The European garden flora : a manual for the identification of plants cultivated in Europe, both out-of-doors and under glas. Cambridge: Cambridge University Press, 1984. ISBN 0-521-25864-2. (ang.)
  • Jiří Haager: Mieszkanie w kwiatach: moje hobby. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992. ISBN 83-7066-343-5.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Nephthytis pois drawing.png
Nephthytis poissoni var. poissoni drawing by Engler in Das Pflanzenreich
Nephthytis swainei - Berlin Botanical Garden - IMG 8683.JPG
Nephthytis swainei specimen in the Botanischer Garten, Berlin-Dahlem (Berlin Botanical Garden), Berlin, Germany.