Neurowie

Mapa „Świat Herodota” z XIX wieku

Neurowie (stgr. Νευροὶ) – starożytny lud wzmiankowany przez Herodota, który lokalizował ich siedziby na północny zachód od Morza Czarnego[1]. Najdawniejszy lud opisany w źródłach klasycznych, który bywa utożsamiany z Prasłowianami[2].

Według Dziejów Herodota, Neurowie na pokolenie przed wyprawą króla perskiego Dariusza Wielkiego przeciw Scytom osiedlili się w kraju Budynów, zmuszeni do opuszczenia swojej ojczyzny z powodu plagi węży[3]. Grecki historyk przekazał także informację o szamańskich praktykach Neurów związanych z wilkołactwem, pisząc że raz do roku na kilka dni każdy z nich staje się wilkiem, a potem znowu przybiera dawną postać[4].

Neurowie mają scytyjskie zwyczaje. (…) Ci Neurowie wydają się być czarodziejami. Opowiadają bowiem Scytowie i zamieszkali w Scytii Hellenowie, że stale raz do roku każdy z Neurów na kilka dni staje się wilkiem, a potem znowu przybiera dawną postać. Ja wprawdzie w te ich baśnie nie wierzę, niemniej tak oni utrzymują i na to przysięgają.

Herodot, Dzieje IV.105[5]

Lokalizacja i identyfikacja etniczna

Polscy językoznawcy Witold Mańczak i Tadeusz Spławiński skłonni byli dopatrywać się owych wspomnianych przez Herodota pierwotnych siedzib Neurów na obszarze położonym mniej więcej między Bugiem i Wielkopolską, na co wskazywać miałyby licznie występujące na tym terenie nazwy rzeczne o rdzeniu *nur / *nyr („mokry, wilgotny”)[6]: Nurzec, Ner, Narew[2]. Neurowie byliby w tym przypadku ludnością, która przemieściła się na wschód z kultury łużyckiej[7].

Według kolejnego lingwisty Zbigniewa Gołąba Νευροί = psł *Nervi = „ludzie” – populacja prasłowiańska (być może również Budynowie), która nawiązała łączność z powrotną falą irańskich koczowników Scytów, którzy pojawili się na stepach pontyjskich. Świadczyć o tym może istnienie całego zestawu wyrazów charakterystycznych tylko dla Słowian i Irańczyków (nie występujących w językach bałtyckich, albo będących późną pożyczką z języków słowiańskich), szczególnie w zakresie życia religijnego, obyczajów, moralności (np. para: bogъ : divъ), które prawdopodobnie pochodzą z pierwszych wieków pierwszego tysiąclecia p.n.e. Łączność ta, która pozostawiła trwały ślad w kulturze i słownictwie Słowian, trwała aż do ok. 300 n.e. i przybycia Gotów na Ukrainę[8].

Inne hipotezy dopatrują się w Neurach związku plemiennego słowiańsko-bałtyckiego lub nawet plemion wyłącznie bałtyckich. Jeszcze inni badacze skłonni są dopatrywać się w nich ludności ugrofińskiej[9]. Neurowie byli kojarzeni też z obszarem kultury miłogradzkiej (Białoruś/Ukraina)[10], jednakże wykopaliska archeologiczne w grodzisku w Chotyńcu na Podkarpaciu pozwalają lokalizować ich na obszarze dzisiejszej Polski[11][12].

Przypisy

  1. ↑ Neurowie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-01-01].
  2. ↑ a b Słowianie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-01-01].
  3. ↑ The History of Herodotus, parallel English/Greek [dostęp 2022-01-01] (ang. • stgr.).
  4. ↑ Leszek Paweł Słupecki, Wojownicy i wilkołaki, Warszawa 2011, s. 47.
  5. ↑ Neurowie mają scytyjskie zwyczaje..., Cytatybaza.pl [dostęp 2022-01-01].
  6. ↑ Witold Mańczak, Początki Słowian, Kraków 1946, s. 41.
  7. ↑ Tadeusz Lehr-Spławiński, Rozprawy i szkice z dziejów Słowian, Warszawa 1954, s. 35
  8. ↑ Zbigniew Gołąb, O pochodzeniu Słowian w świetle faktów językowych, Maria Wojtyła-Świerzowska (tłum.), Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2004, s. 166, ISBN 83-242-0528-4, ISBN 0-89357-231-4, OCLC 830631541.
  9. ↑ Witold Mańczak, Praojczyzna Słowian, Warszawa 1981, s. 18
  10. ↑ David Asheri, Alan B. Lloyd, Aldo Corcella, A commentary on Herodotus Books I-IV, Oxford 2007: University Press, s. 589 (ang.).
  11. ↑ Grodzisko kultury scytyjskiej w gm. Radymno, kolejne sensacyjne odkrycie archeologów na Podkarpaciu, Nowiny24, 7 czerwca 2017 [dostęp 2022-01-01].
  12. ↑ Magdalena Mach, Sensacyjne grodzisko Scytów na Podkarpaciu, „Gazeta Wyborcza”, 12 czerwca 2017 [dostęp 2022-01-01].

Bibliografia

  • Lech Leciejewicz (red.), Mały słownik kultury dawnych Słowian, Warszawa 1988.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Orbis Herodoti.jpg
"Świat Herodota" - oryg. "Orbis Herodoti" staloryt, kolor powierzchniowy, z albumu Longman & Co. ok. 1860, sygnowana S. Hall, Del. et Sculp.