Nevoľné

Nevoľné
	; Kościół pw. Przemienienia Pańskiego
Państwo	Słowacja
Kraj	bańskobystrzycki
Powiat	Żar nad Hronem
Starosta	Štefan Henžel
Powierzchnia	3,10 km²
Wysokość	691 m n.p.m.
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 401; 129,76 os./km²
Nr kierunkowy	+421 45
Kod pocztowy	967 01
Tablice rejestracyjne	ZH
	Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego Nevoľné
	Położenie na mapie Słowacji Nevoľné
	48°40′16″N 18°56′38″E/48,671111 18,943889
	Strona internetowa

Nevoľné (węg. Tormáskert , do 1890 r. Nevolno) – wieś (słow. obec) na środkowo-zachodniej Słowacji, w kraju (słow. kraj) bańskobystrzyckim, w powiecie (słow. okres) Żar nad Hronem. Powierzchnia: 3,1 km², 405 mieszkańców (31 grudnia 2016).

Położenie

Nevoľné leży w Górach Kremnickich, tuż pod płaskim działem wodnym Ihráčskiego Potoku i Švábskiego Potoku (słow. Švábsky potok, dopływ Kremnickiego Potoku), ok. 4 km na południowy wschód od Kremnicy. Centrum wsi leży na wysokości ok. 700 m n.p.m.

Przez wieś biegnie lokalna droga z Kremnicy przez Ihráč i Jastrabą do Trnavý Hory w dolinie Hronu.

Historia

Nevoľné jest jedną z najmłodszych wsi w rejonie Kremnicy. Powstała najprawdopodobniej na gruntach znacznie starszej wsi Kremnička, z której wydzielono nową wieś o nazwie Bartošova Lehôtka, osadzoną na nowym prawie i wolną od szeregu danin. Niewielki skrawek, pozostały w północno-wschodnim narożniku gruntów Kremnički, lecz już z nią nie związany, utworzył zapewne z końcem XIV w. nową wieś, nazwaną Niewolne – zapewne dla odróżnienia od „wolnej” Bartošovej Lehôtki. Pierwotnie należała do arcybiskupów ostrzyhomskich, w 1776 r. na mocy decyzji cesarzowej Marii Teresy przeszła na własność nowego biskupstwa bańskobystrzyckiego. Nie posiadała własnej parafii: wraz z Kľačanami i (początkowo) Bartošovą Lehôtką należała do fary w Jastrabej.

Najstarsza wzmianka archiwalna o Nevoľném pochodzi ze spisu majątku biskupstwa ostrzyhomskiego z 1487 r.: jego mieszkańcy płacili tytułem użytkowania gruntów podatek w wysokości 1 złotego. Pierwsze szersze wiadomości o wsi zawiera urbarz z roku 1571, w którym spisano wielkość i terminy składania danin z wszystkich 13 półról wsi.

Nevoľné było małą wsią, nie miało własnych łąk ani lasów. Na słabych glebach udawał się jedynie owies, więc mieszkańcy trudnili się hodowlą, pszczelarstwem i pracą w lesie. Część migrowała okresowo do prac polowych na Nizinę Węgierską. Zimą zajmowano się tkactwem (wyrób sukna i płótna) oraz wyrobem przedmiotów gospodarstwa domowego z drewna. W 1726 r. aż 17 mieszkańców wsi zajmowało się wypalaniem węgla drzewnego. W 1765 r. wieś liczyła 80 mieszkańców i miała młyn wodny na Ihráčskim Potoku z 4 kamieniami młyńskimi. V 1825 r. liczba mieszkańców wzrosła do 230. Nevoľné miało wtedy 22 domy, w których żyły 24 rodziny. W 1910 r. wieś liczyła 310 mieszkańców. Szkoła wybudowana została w 1936 r. W 1940 r. mieszkańcy wsi zbudowali pierwszy wodociąg grawitacyjny.

W okresie słowackiego powstania narodowego 34 mieszkańców wsi trafiło pod broń, wielu innych brało udział w budowie umocnień polowych w rejonie wsi. Po ustąpieniu powstańców w góry wieś zajęli Niemcy. Oswobodziły ją 1 kwietnia 1945 r. wojska rumuńskie pod dowództwem generała Descalescu.

W 1951 r. w miejscowym młynie zainstalowano turbinę z generatorem prądu, który zasilił pierwsze żarówki. W 1959 r. wieś zelektryfikowano. Kościół katolicki pw. Przemienienia Pańskiego został wybudowany w latach 1968-1970 (konsekracja 13 września 1970). Wyróżnia się nowoczesną architekturą oraz dobrymi organami o 1724 piszczałach.

Postacie związane z miejscowością

Z Nevoľnégo pochodził katolicki ksiądz Rudolf Baláž (1940-2011), od 1990 r. biskup diecezji bańskobystrzyckiej, w latach 1994-2000 przewodniczący Konferencji Biskupów Słowacji. Tu także urodził się w 1958 r. Blažej Baláž – artysta malarz, pracownik dydaktyczny Uniwersytetu Trnawskiego w Trnawie.

Przypisy

↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-17]. (słow.).
↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce [om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter)]. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
↑ ^a ^b ^c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).

Bibliografia

Králik Ivan, Školna Peter, Štrba Ján a kolektív: Kremnické vrchy, Vtáčnik. Turistický sprievodca ČSSR č. 35, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1989, ISBN 80-7096-022-1;
Kremnické vrchy, Turistická mapa 1:50 000, wyd. VKÚ Harmanec 2006, ISBN 80-8042-440-3;
Oficjalna strona wsi.

[zarządzający-1] Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-17]. (słow.).

[2] Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce [om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter)]. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).

[base_info-3] Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).

[4] Statistical Office of the Slovak Republic: Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).

[5] Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne