Newag 220M/221M

SA137/SA138^[1][2]

SA137-009 na stacji Lublin
Kraj produkcji	Polska
Producent	Newag Nowy Sącz
Lata budowy	2010–2014
Układ osi	220M: B'2'B' 221M: B'2'2'B'
Układ wagonów	220M: s+s 221M: s+d+s
Wymiary
Masa służbowa	220M: 82 t 221M: 105 t
Długość	220M: 41 800 mm 221M: 58 360 mm
Szerokość	2850 mm
Wysokość	3900 mm
Średnica kół	840 mm
Napęd
Typ silników	MTU 6H1800R84
Liczba silników	2×390 kW
Parametry eksploatacyjne
Przyspieszenie rozruchu	0,45 m/s2
Maksymalna prędkość eksploatacyjna	120 km/h
Parametry użytkowe
Wysokość wejścia	600 mm (od główki szyny)
Liczba miejsc siedzących	220M: 127+13 221M: 190
Liczba miejsc ogółem	220M: 284 221M: 390
Portal Transport szynowy

Newag 220M/221M – rodzina dwu- i trójczłonowych spalinowych zespołów trakcyjnych produkowanych przez przedsiębiorstwo Newag z Nowego Sącza. Łącznie w latach 2010–2014 wyprodukowano 9 sztuk dwuczłonowych i 5 egzemplarzy trójczłonowych, które eksploatowane są przez Polregio, a w przeszłości również przez Koleje Śląskie i SKM Trójmiasto.

Historia

Geneza

Po roku 1989 nastąpił intensywny spadek liczby pasażerów kolei^[3], w wyniku czego coraz częściej dochodziło do sytuacji kiedy lokomotywa spalinowa ciągnęła jeden wagon. Takie rozwiązanie, w połączeniu z przestarzałością eksploatowanych w Polsce lokomotyw spalinowych^[4], generowało duże koszty obsługi linii. Z wymienionych powodów powstała nisza dla popularyzacji samobieżnych pasażerskich pojazdów spalinowych (autobusów szynowych, wagonów spalinowych i spalinowych zespołów trakcyjnych)^[5].

Pierwsze lekkie pojazdy spalinowe zaczął produkować Kolzam i ZNTK Poznań na przełomie lat 80. i 90.^[6]. Żaden z modeli nie został jednak wyprodukowany w liczbie większej niż 5 sztuk i w 1996 roku zawieszono produkcję tego typu pojazdów^[6]. Uchwalenie w 2000 roku ustawy o restrukturyzacji PKP zmieniło sposób finansowania przewozów regionalnych, tworząc PKP Przewozy Regionalne oraz obligując samorządy do przeznaczenia części środków na zakup taboru^[7].

Zamówienia dla samorządów realizowały Pesa (od 2001 roku), ZNTK Poznań (od 2002 roku) i Kolzam (od 2003 roku)^[6]. Po roku 2006 jedynym producentem tego typu taboru w Polsce była Pesa^[6], produkująca początkowo pojazdy jednoczłonowe – Pesa 214M, a później dwuczłonowe – Pesa 218M oraz trójczłonowe – Pesa 219M.

Produkcja

We wrześniu 2009 samorząd województwa pomorskiego ogłosił przetarg na dwu- i trójczłonowe spalinowe zespoły trakcyjne^[1]. Newag, chcąc wejść na nowy rynek, we współpracy z krakowską spółką EC Engineering zaprojektował takie pojazdy i rozpoczął ich produkcję w lutym 2010, jeszcze przed podpisaniem umowy z samorządem województwa pomorskiego, która nastąpiła 21 maja^[1].

Pierwszy z wyprodukowanych 221M wyjechał na tory we wrześniu 2010 na targi InnoTrans do Berlina^[8].

Łącznie na SZT z rodziny 220M/221M złożono 5 zamówień:

• 21 maja 2010 – podpisanie umowy na dostawę 2 SZT typu 220M i 4 typu 221M dla UM Województwa Pomorskiego^[1]
• 28 września 2010 – podpisanie umowy na dostawę 2 SZT typu 220M dla UM Województwa Opolskiego^[1]
• 17 kwietnia 2011 – podpisanie umowy na dostawę 1 SZT typu 220M dla UM Województwa Lubuskiego^[9]
• 30 listopada 2012 – podpisanie umowy na dostawę 1 SZT typu 221M dla UM Województwa Śląskiego^[10]
• 17 maja 2013 – podpisanie umowy na dostawę w formie leasingu 4 SZT typu 220M dla Przewozów Regionalnych^[11]

Następca

W przetargu dla Kolei Mazowieckich Newag zaproponował nową konstrukcję – 222M, do podpisania umowy doszło 18 czerwca 2013^[12].

Konstrukcja

Wnętrze

Przestrzeń wielofunkcyjna

220M i 221M to odpowiednio dwu- i trójczłonowe, jednoprzestrzenne składy przeznaczony do obsługi regionalnych przewozów pasażerskich na liniach niezelektryfikowanych.

Wnętrze

Każdy z członów posiada po jednej parze odskokowo-przesuwnych drzwi o prześwicie 1300 mm, które znajdują się w strefie niskiej podłogi o wysokości 600 mm nad PGS^[1]. Dodatkowo pod każdymi drzwiami znajduje się jeden wysuwany schodek ułatwiający wsiadanie z niższych peronów^[1]. Nad wózkami napędowymi znajdującymi się na obu końcach składu znajduje się strefa wysokiej podłogi o wysokości 1200 mm nad PGS^[1].

W jednym z członów w pobliżu drzwi znajduje się strefa dla osób niepełnosprawnych, wyposażona w rampy wjazdowe dla wózków inwalidzkich obok której znajduje się również toaleta przystosowana dla niepełnosprawnych, wyposażona w przewijak dla niemowląt^[1]. Siedzenia w pojeździe ułożone są w układzie grupowym w strefie wysokiej podłogi oraz szeregowym w strefie niskiej^[1]. W pojeździe znajduje się 6 wieszaków na rowery, gniazdka elektryczne, system informacji pasażerskiej, klimatyzacja i monitoring^[1].

Podwozie i napęd

Obydwa skrajne wózki to dwuosiowe wózki napędowe typu 74RSNa o rozstawie osi 2500 mm, a wózki pomiędzy członami to dwuosiowe wózki toczne w systemie Jakobsa typu 72RSTa o rozstawie osi 2900 mm^[1]. Oparcie nadwozia na wózkach odbywa się poprzez sprężyny gazowe (II stopień usprężynowania) oraz sprężyny śrubowe (I stopień usprężynowania)^[1].

Do napędu pojazdów wykorzystano dwa zespoły napędowe w systemie power-pack, składający się z silnika wysokoprężnego o mocy 390 kW, przekładni mocy, sprężarki, generatora oraz układu chłodzenia silnika^[1]. Zasięg pojazdu to 1000 km^[1].

Istnieje możliwość łączenie maksymalnie 3 pojazdów lub 2 pojazdów i wagonu w trakcję ukrotnioną^[2].

Eksploatacja

Pomorskie

SA138 na stacji Żukowo Wsch.

21 maja 2010 podpisano umowę z województwem pomorskim na dostarczenie 2 sztuk dwuczłonowych SZT (typ 220M) oraz 4 sztuk trójczłonowych SZT (typ 221M)^[1]. Oba dwuczłonowe egzemplarze dostarczono 11 listopada, a dwa pierwsze trójczłonowe egzemplarze 30 listopada^[1]. Kolejne pojazdy 221M dostarczono 23 grudnia 2010 i 26 stycznia 2011^[1].

Pojazdy zostały przekazane Przewozom Regionalnym oraz skierowane do obsługi tras pomiędzy Chojnicami, Kościerzyną, Gdynią i Helem^[1]. Dostarczone pojazdy dołączyły do zamówionych we wcześniejszych latach mniejszych pojazdów spalinowych: jednego Kolzam 212M^[13], dwóch Pesa 214M^[14] oraz czterech Pesa 218M^[14][15].

1 września 2015 roku 3 spośród 6 pomorskich zespołów^[16] (2 typu 220M i 1 typu 221M^[17]) zostały skierowane na linię Pomorskiej Kolei Metropolitalnej obsługiwaną przez SKM Trójmiasto^[16]. 9 grudnia 2018 obsługę części połączeń na linii PKM przejęły Przewozy Regionalne i to nim przekazano 3 pojazdy wcześniej użytkowane przez PKP SKM^[18][19].

Opolskie

SA137 na stacji Kędzierzyn-Koźle

28 września 2010 podpisano umowę z województwem opolskim na dostarczenie 2 sztuk dwuczłonowych SZT (typ 220M)^[1]. 27 grudnia 2010 dostarczony pierwszy z pojazdów (SA137-003)^[1], a 10 maja 2011 drugi (SA137-004)^[20].

Dostarczone pojazdy dołączyły do zamówionych we wcześniejszych latach mniejszych pojazdów spalinowych: jednego Kolzam 212M^[21], trzech Pesa 214M^[22] oraz pięciu Pesa 218M^[23].

Lubuskie

SA137 na stacji Gorzów Wlkp

17 kwietnia 2011 podpisano umowę z województwem lubuskim na dostarczenie 1 sztuki dwuczłonowego SZT (typ 220M)^[9]. Pojazd rozpoczął służbę 9 grudnia 2012 wraz z wprowadzeniem nowego rozkładu jazdy^[24].

Dostarczony pojazd dołączył do zamówionych we wcześniejszych latach mniejszych pojazdów spalinowych: czterech ZNTK Poznań 213M^[25], jednego ZNTK Poznań 215M^[25] oraz sześciu Pesa 218M^[25].

Koleje Śląskie

SA138 na stacji Gliwice

30 listopada 2012 podpisano umowę z województwem śląskim na dostarczenie 1 sztuki trójczłonowego SZT (typ 221M)^[10]. Pojazd dostarczono 14 grudnia i przekazano w użytkowanie Kolejom Śląskim^[26]. W lutym 2013 pojazd został wniesiony w formie aportu do spółki^[27].

Dostarczony pojazd dołączył do zamówionych we wcześniejszych latach mniejszych pojazdów spalinowych – dwóch SA109, będących własnością województwa^[28] oraz trzech SN82 i pięciu SN83 leasingowanych od grudnia 2012 przez Koleje Śląskie od spółki Sigma Tabor^[29].

W drugiej połowie października 2018 Koleje Śląskie dokonały tymczasowej wymiany taboru z Przewozami Regionalnymi. Wymieniono spalinowy zespół trakcyjny SA138-005 na EN57-1823^[30]. 21 października SA138-005 rozpoczął kursowanie na pomorzu^[31]. W lutym 2020 w zamian za SA138-005 Koleje Śląskie eksploatowały 2 składy EN57^[32]. 6 kwietnia 2022 roku pojazd został wykupiony na własność Polregio.^[33]

Przewozy Regionalne/Polregio

17 maja 2013 podpisano umowę ze spółką Przewozy Regionalne na dostawę w formie leasingu 4 sztuk dwuczłonowych spalinowych zespołów trakcyjnych typu 220M^[11][34]. Pierwsze dwa pojazdy zostały dostarczone 17 stycznia 2014^[35], a kolejne dwa 17 lutego^[36].

2 pojazdy o numerach 006 i 007 zostały zakupione do obsługi tras w województwie pomorskim: Chojnice – Tczew – Malbork – Grudziądz, oraz Chojnice – Szczecinek – Słupsk^[37], a 2 kolejne pojazdy o numerach 008 i 009 przeznaczono do obsługi tras w województwie lubelskim: Lublin – Parczew, Lublin – Stalowa Wola Rozwadów i Lublin – Zamość^[38]. Pojazdy przeznaczone dla Lubelskiego Oddziału Przewozów Regionalnych rozpoczęły służbę 19 lutego 2014^[39][36].

SA137-008 powrócił na Podlasie. 6 marca SZT powrócił z powrotem na Lubelszczyznę.^[40] Natomiast SA137-009 wrócił dopiero 28 marca 2019 roku.^[41]

W 2021 roku spalinowe zespoły trakcyjne SA137-008 przeniesiono do lubuskiego zakładu w Zielonej Górze. Na początku 2022 roku oba pojazdy były wyłączone z eksploatacji w związku z wymianą kół monoblokowych i tarcz hamulcowych^[42].

W 2022 pojazd został zaproponowany w przetargu spółki PolRegio na dostawę jednego używanego spalinowego zespołu trakcyjnego^[43]

Zobacz też

• Lista spalinowych zespołów trakcyjnych i wagonów eksploatowanych w Polsce

Przypisy