Niżny Nowogród

Niżny Nowogród
Нижний Новгород
Herb	Flaga
Państwo	Rosja
Obwód	niżnonowogrodzki
Burmistrz	Jurij Szałabajew (p.o.)
Powierzchnia	410,68 km²
Wysokość	200 m n.p.m.
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 1 244 254; 3029,74 os./km²
Nr kierunkowy	831
Kod pocztowy	603000 – 603999
	Położenie na mapie Rosji Niżny Nowogród
	Położenie na mapie Europy Niżny Nowogród
	56°19′37″N 44°00′27″E/56,326944 44,007500
	Strona internetowa
	Portal Rosja

Plac Minina i Pożarskiego

Niżny Nowogród (ros. Нижний Новгород, Niżnyj Nowgorod; w latach 1932–1990 Gorki) – miasto wydzielone w Rosji, stolica Nadwołżańskiego Okręgu Federalnego i obwodu niżnonowogrodzkiego, położone nad Wołgą, u ujścia Oki; wielki ośrodek przemysłowy w regionie Wołżańsko-Wiackim, port lotniczy.

Ośrodek przemysłowy, głównie samochodowy (GAZ), maszynowy, chemiczny, metalurgiczny, stoczniowy.

Historia

Założony został w 1221 jako gród obronny księstwa włodzimierskiego. Stał się dużym ośrodkiem handlowo-kulturowym. Od 1350 roku stał się stolicą księstwa suzdalsko-niżnonowogrodzkiego, w 1392 roku włączony został do państwa moskiewskiego. Na początku XVII w. stał się jednym z najbogatszych miast Rosji. W latach 1611–1613 był punktem oporu Rosjan w walce z Rzecząpospolitą w wojnie moskiewskiej. W 1777 roku stał się stolicą guberni, a od 1825 roku był siedzibą generała-gubernatora powołżskiego. W 1902 w mieście miała miejsce wielka demonstracja robotników przedstawiona w powieści Matka Maksyma Gorkiego.

W roku 1917 był jednym z ośrodków bolszewików. W 1932 roku miasto zostało nazwane Gorki, dla uczczenia powrotu z Włoch do Moskwy na zaproszenie Józefa Stalina pisarza Maksyma Gorkiego. 1936 roku miasto Gorki zostało stolicą obwodu.

Od 1929 roku zbudowano w mieście wielkie zakłady samochodowe GAZ – Gorkowskij Awtomobilnyj Zawod (po rosyjsku: Горьковский Автомобильный Завод) we współpracy z amerykańskim Fordem. Powstała nowa modelowa dzielnica mieszkaniowa oraz fabryka. Wielu amerykańskich robotników zgłosiło się do pracy w tych zakładach, kierując się swoimi lewicowymi sympatiami. Reakcja na kontrast ich wyobrażeń o ZSRR z rzeczywistością na miejscu oznaczała dla szeregu z nich zesłanie na Syberię.

Obok samochodów terenowych (jak znany w Polsce „gazik”) i ciężarówek, jednym z modeli samochodów wyprodukowanych przez GAZ był GAZ-M20 Pobieda, samochód na którego licencji rozpoczęto produkcję samochodów osobowych w FSO na Żeraniu w Warszawie pod nazwą Warszawa M20.

W 1930 roku w mieście rozpoczęto budowę jednych z największych w ZSRR zakładów lotniczych. W zakładach tych produkowano przede wszystkim samoloty biura konstrukcyjnego MiG. Obecnie zakłady noszą nazwę Zakłady Lotnicze Sokoł.

W czasie II wojny światowej do miasta ewakuowano fabryki z Kijowa i Leningradu, wraz z ich pracownikami. W ten sposób powstała m.in. fabryka motocykli GMZ – Gorkowskij Motocikletnyj Zawod (ros. Горьковский Мотоциклетный Завод).

Tamtejsza stocznia (obecna nazwa: AO Stocznia „Krasnoje Sormowo” – Niżnij Nowgorod) specjalizuje się m.in. w budowie okrętów podwodnych. Jednym z nich był wybudowany w 1954 r. dla marynarki ZSRR okręt podwodny S-265, w późniejszych latach służący w polskiej Marynarce Wojennej jako ORP „Orzeł”^[3]. Stocznia ta budowała także atomowe okręty podwodne, np. okręty podwodne projektu 945^[4].

W 1990 roku przywrócono tradycyjną nazwę miasta – Niżny Nowogród.

Zabytki

Kreml niżnonowogrodzki (budowa 1500–1511) – dzieło ruskiej architektury obronnej, broniony 13 basztami^[5];
Sobór św. Michała Archanioła (połowa XVII w.);
Cerkiew Uspieńska (pw. Zaśnięcia Matki Bożej, XVII w.);
Barokowe zabudowania mieszkalne (XVII w.);
Cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Niżnym Nowogrodzie^[6];
Cerkiew Narodzenia Pańskiego z dzwonnicą (XVII–XVIII w.);