Niamiha

	Niamiha
	Niamiha
	; Widok na ujście kolektora Niamihy do Świsłoczy w 2011 roku
Kontynent	Europa
Państwo	Białoruś
Lokalizacja	Mińsk
	Ciek
Długość	4,5 km
Średni przepływ	ok. 0,27 m³/s
	Ujście
Recypient	Świsłocz
Współrzędne	53°54′24″N 27°33′17″E/53,906667 27,554722
	Położenie na mapie Mińska ujście
	Położenie na mapie Białorusi ujście

Niamiha (biał. Няміга; ros. Немига, trb. Niemiga) – ciek wodny na Białorusi, płynący na obszarze Mińska. Niamiha jest wzmiankowana w datowanych na XII wiek: w latopisie Powieść minionych lat i w utworze Słowo o wyprawie Igora. Jest dopływem Świsłoczy. W XX wieku Niamiha została zamknięta w podziemnym, betonowym kolektorze.

Nazwa

Nazwa cieku prawdopodobnie pochodzi od bałtyckiego słowa Nemiga, oznaczającego „bezsenność”, „nie spanie”, „czuwanie”. W dawnych czasach mogło się to odnosić do ochrony lub posterunku straży^[3].

Historia

Z Niamihą (Niemiga) związana jest pierwsza wzmianka o Mińsku, obecna zarówno w latopisie Powieść minionych lat jak i w utworze Słowo o wyprawie Igora^[3]^[1]. Zgodnie z wykopaliskami archeologicznymi, samo miasto i zarazem twierdza zostało założone w miejscu ujścia Niamihy do Świsłoczy, zastępując dotychczasową osadę leżącą nad rzeką Mienka (od niej prawdopodobnie pochodziła pierwotna nazwa miasta - Miensk)^[1]^[3]^[2]. W 1067 roku na brzegach Niamihy miała miejsce bitwa między wojskami książąt połockich i kijowskich^[3].

Pierwotnie Niamiha miała nieco ponad 4 m szerokości^[2]. W pierwszej połowie XIX wieku zaczęła wysychać stając się płytkim strumieniem, którego dolną część płynącą rowem wzdłuż nowo wytyczonej ulicy Niamiha wykorzystywano do odprowadzania ścieków i różnych odpadów^[3]^[4]. Strumień ten po ulewnych deszczach wiosną i jesienią regularnie zalewał ulicę oraz pobliski rynek, podtapiając budynki nawet do wysokości pierwszego piętra^[3]^[2]. Wody powodziowe wywoływały również niszczenie przerzuconych nad rzeką mostów, których naprawa wymagała dużych nakładów finansowych. Aby rozwiązać ten problem władze Mińska pod koniec 1912 roku podjęły decyzję o zamknięciu rzeki w podziemnym betonowym kolektorze, na którego budowę dwa lata później zatwierdziły odpowiedni budżet^[2]. Realizację inwestycji uniemożliwił jednak wybuch I wojny światowej^[2].

Ostatecznie kolektor został wybudowany dopiero w 1926 roku, lecz tylko na dolnym odcinku Niamihy^[2]^[4]. Przy okazji zmieniono także przebieg koryta tej części rzeki, tak aby był bardziej prosty, zaś jego ujście zlokalizowano niedaleko mostu drogowego nad Świsłoczą przy ulicy Bahdanowicza - w pobliżu miejsca, w którym pierwotnie rzeka uchodziła do Świsłoczy^[1]. W późniejszych latach również przebieg koryta górnego odcinka rzeki został zmieniony, tak aby był bardziej zgodny z układem pobliskich ulic, a także, podobnie jak ten dolny został zamknięty w betonowym kolektorze, którego budowę ukończono w 1955 roku^[1]^[3]^[2]. Podczas budowy drugiej linii metra przebieg kolektora Niamihy zmieniono, gdyż znajdował się na tej samej głębokości co nowo powstająca stacja o tej samej nazwie co rzeka. Rzekę skierowano wtedy do kolektora wód opadowych Cientr, zbierającego wodę deszczową z Kuncauszczyny, targowiska Żdanowicze i Prospektu Zwycięzców, a następnie odprowadzającego ją do Świsłoczy w pobliżu stadionu Dynama Mińsk^[1]. Pierwotne ujście kolektora Niamihy do Świsłoczy zostało przekształcone w część systemu odwadniającego stacji Niamiha^[3].

Obecnie woda Niamihy jest dość czysta, gdyż nie są do niej spuszczane ścieki z kanalizacji. Jedynie podczas spływów wody deszczowej z okolicznych ulic na krótki czas ulega zanieczyszczeniu^[1]. Pomimo podziemnego biegu rzeka czasem powoduje na powierzchni podtopienia, czego przykładem jest powódź jaka w 2004 roku nawiedziła obszar ówczesnego Prospektu Maszierowa (obecnie Prospektu Zwycięzców), Prospektu Dzierżyńskiego i ulicy Niamiha^[3].

Opis w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego

Niemiha, mała rzeczka w pow. mińskim, wypływa w płd.-zach. str. Mińska, w okolicy Niedźwiedzina (Medwieżyna), płynie w kierunku płn.-wsch. a zbliżając się do Mińska zwraca się na wschód i przebiegłszy między wzgórzami, wpada do rz. Świsłoczy. Poprzednio N. płynęła przez miasto Mińsk i uchodziła do Świsłoczy około zamku, dzieląc się na dwa koryta i oblewając go do koła. Powodem zmiany kierunku była okoliczność, że właściciel ziemski z okolic Mińska Czarnocki, przez którego posiadłość przepływała N., przekopał niewielkie wzgórze i skierował koryto rzeki w inną stronę, w celu zapewnienia dostatecznej ilości wody do poruszania młyna, zbudowanego przy folwarku, i przeciął groblą, stare koryto. Niewielka ta rzeka ma historyczne znaczenie, w 1067 r. bowiem zaszła nad nią krwawa bitwa między kniaziem połockim Wsiesławem Briaczysławiczem, wnukiem Iziasława, syna Rogniedy, a książętami kijowskiemi Jarosławowiczami.
W starożytnym poemacie ruskim Słowo o pułku Igora dwukrotnie wspomnianą jest N.: „Skoczy włkom do Nemihi z Dudutok”, oraz „na Niemizie snopy stielut' hołowami.”. Również wspomina N. kronikarz Nestor, opisując bitwę Wsiesława z Jarosławiczami: „Jarosławiczy trije idosza na Wsesława i pridosza k Mieńsku, wziasza i pojdosza k Niemiezie, Wsesław nie bysza thda w hrade pojde protiwu”.
Dziś, jak wyżej wspomniano, koryto rzeki N. prawie zupełnie wyschło w Mińsku, w miejscu gdzie niegdyś płynęła i gdzie zaszła krwawa bitwa książąt ruskich, ciągnie się ulica, zwana Niemihą, pod którą, przeprowadzono kanał kryty, i tylko na wiosnę, gdy woda zbiera się z topniejących śniegów, przerywa się przez usypaną tamę i płynąc dawnym korytem, zalewa całą ulicę i rynek rybny, a okrążając górę, na której stał niegdyś zamek, przez tak zw. błoto tatarskie wpada do Świsłoczy. Na błocie tem, leżącem między zamkiem, dzielnicą tatarską rzeką Świsłoczą, i ulicą Zamkową stała dawniej, jak niesie podanie, bardzo starożytna cerkiew, dziś zaś znajdują, się na tem miejscu gruzy kamieni. Spotykają, się, choć bardzo rzadko, na tym miejscu, olbrzymie jaszczurki, podobne z powierzchowności do krokodylów. W kwietniu r. z. (1885) dzieci tatarskie dostrzegły podobną jaszczurkę, o czem dowiedziawszy się starsi zabili ją. Ciekawy ten okaz, długi około 1 1/2 stopy, został zachowany przez dyrektora szkoły realnej J. Samojłę^[5].

Źródło i przebieg

Pierwotnie źródło Niamihy znajdowało się na bagnie niegdyś położonym niedaleko dzisiejszego skrzyżowania ulicy Hruszewskiej i Zaułka Razynskiego. Dziś w miejscu tego bagna jest tylko małe, porośnięte trawą zagłębienie^[2]. Obecnie rzeka wypływa na dnie stanowiącej część systemu kanalizacyjnego studni, znajdującej się w pobliżu stacji kolejowej Mińsk-Towarnaja^[2]. Dalej kolektor rzeki skręca na północny wschód i przebiega przez teren leżący między Prospektem Dzierżyńskiego a ulicą Miasnikowa, po czym biegnie wzdłuż ulicy Niamiha i uchodzi do Świsłoczy w pobliżu mostu przy ulicy Bahdanowicza^[3]^[1].

Niedaleko od ujścia do Świsłoczy, w miejscu, w którym znajduje się Sobór Świętych Piotra i Pawła Niamiha dzieliła się kiedyś na dwie odnogi - lewa, obecnie nieistniejąca opływała niegdysiejszy zamek miński od północy, po czym płynęła wzdłuż linii budynków mieszkalnych Prospektu Zwycięzców i w okolicy dzisiejszego Pałacu Sportu wpadała do Świsłoczy. Prawa odnoga z kolei przebiegała po południowej stronie zamku mińskiego^[3]. W ten sposób obie odnogi Niamihy stanowiły fosę zamku, chroniącą go przed wrogami^[3]

Galeria

Pierwotny przebieg Niamihy na starym planie Mińska
Ujście Niamihy do Świsłoczy w 1903 roku
Niamiha w pobliżu ujścia do Świsłoczy w 1920 roku
Budowa kolektora Niamihy w 1926 roku
Budowa kolektora Niamihy w 1926 roku
Teren w pobliżu Zaułka Razynskiego, na którym niegdyś znajdowało się koryto Niamihy (zdjęcie z 2011 roku)