Niasa (jezioro)
 Jezioro Niasa na zdjęciu satelitarnym | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Wysokość lustra | 468[1] m n.p.m. |
| Wyspy | Likoma, Chizumulu |
| Morfometria | |
| Powierzchnia | 29 600 km²[2] |
| Wymiary • max długość • max szerokość | |
| Głębokość • średnia • maksymalna | |
| Objętość | ok. 8400 km³[4] |
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające | Ruhuhu[2] |
| Rzeki wypływające | |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie Malawi  | |
 12°11′S 34°22′E/-12,183333 34,366667 | |
 | |
Niasa (też: Malawi) – jezioro pochodzenia tektonicznego, należące do grupy Wielkich Jezior Afrykańskich, położone w południowo-wschodniej Afryce. Jego wody podzielone są pomiędzy trzy państwa: Malawi, Tanzanię i Mozambik. Położone jest najbardziej na południe spośród jezior Wielkich Rowów Afrykańskich. Jezioro otoczone jest przez wysokie góry dochodzące do 3000 m. Odpływ wód z jeziora następuje poprzez rzekę Shire będącą dopływem rzeki Zambezi[2]. Na jeziorze znajduje się wiele wysp, a największymi są Likoma i Chizumulu.
Jezioro jest sklasyfikowane jako piąte na świecie pod względem objętości oraz jako dziewiąte na świecie pod względem powierzchni. Niasa ma wydłużony południkowo kształt i jest domem dla większej ilości gatunków ryb niż jakiekolwiek inne jezioro[5], w tym co najmniej dla 700 gatunków pielęgnic[a][6]. 10 czerwca 2011 roku rząd Mozambiku wpisał jezioro na listę rezerwatów[7], natomiast w Malawi jezioro w części stanowi Park Narodowy Jeziora Malawi[5].
Jezioro Niasa jest jeziorem typu meromiktycznego co oznacza, że warstwy wody nie mieszają się ze sobą.
Położenie
Jezioro Malawi ma od 550[2] do 580 km[3] długości i około 75 km szerokości w najszerszym miejscu. Całkowita powierzchnia jeziora wynosi 29600 km²[2]. Największa występująca głębokość to 706 m i znajduje się w północnej części w miejscu głównej depresji jeziora[8]. Południowa część jeziora jest płytsza, odpowiednio 400 m w części środkowej i poniżej 200 m w części południowej[8]. Linia brzegowa jeziora przebiega przez wschodnie Malawi, zachodni Mozambik i południową Tanzanię. Największa rzeka wpływająca do Niasy, to rzeka Ruhuhu, a ujście jeziora stanowi rzeka Shire, która jednocześnie jest dorzeczem Zambezi w Mozambiku[3]. Utrata wód z jeziora w 80% jest wynikiem parowania, a jedynie 20% wody odprowadzane jest z jeziora rzeką Shire[9]
Jezioro znajduje się około 350 km na południowy wschód od jeziora Tanganika będącego kolejnym z grupy Wielkich Jezior Afrykańskich.
Park Narodowy Jeziora Malawi (ang. Lake Malawi National Park) zlokalizowany jest na jego południowym brzegu w granicach państwa Malawi[10]. Obszar ten objęty jest ochroną od roku 1980. Żyje tam wiele endemicznych gatunków ryb, będących kluczowym przykładem specjalizacji ewolucyjnej. Z tego względu park ten w 1984 roku wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Powierzchnia parku wynosi 94 km².
Jezioro Niasa (1967)
Plaża Mwaya
(c) Stefan7, CC-BY-SA-3.0Plaża na przylądku Maclear
Historia
Jezioro Malawi jest jednym z głównych Wielkich Jezior Afrykańskich i leży w dolinie powstałej w pęknięciu afrykańskiej płyty tektonicznej. Szacuje się, że jezioro ma 1-2 milionów lat[11][12]. Najnowsze badania wskazują jednak, że basen jeziora zaczął tworzyć się już 8,6 miliona lat temu[13][14]. Stan wody w jeziorze zmieniał się znacznie w czasie, od 600 m poniżej[15] do 10–20 m powyżej obecnego poziomu[13]. Od swojego powstania w niektórych okresach jezioro wysychało prawie całkowicie, pozostawiając jedynie jedno lub dwa stosunkowo małe, silnie zasadowe i solankowe jeziora w miejscach, które obecnie stanowią największą głębię Niasy[13][15]. Skład chemiczny wody przypominający obecne warunki pojawił się dopiero około 60 tysięcy lat temu[15]. Szacuje się, że największe okresy niskiego stanu wody wystąpiły około 1,6 do 1,0-057 miliona lat temu (gdzie mogło dojść do całkowitego wyschnięcia), od 420 do 250-110 tysięcy lat temu[13] oraz od 25 do 18-11 tysięcy lat temu[14]. W latach 1390–1860 również wystąpił stan obniżonego poziomu wody, przy czym było to 120–150 m poniżej obecnego poziomu lustra wody[12].
Uwagi
- ↑ Każde z państw w swoim zakresie terytorialnym.
Przypisy
- ↑ Richard L. Scheffel: Natural Wonders of the World. Stany Zjednoczone: Reader’s Digest Association, Inc, 1980, s. 222. ISBN 0-89577-087-3. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h AC Tropical Fish: Malawi Cichlids. Aquaticcommunity.com. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ a b c Lake Nyasa. [w:] Columbia Encyclopedia Online [on-line]. Columbia University Press. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ a b c Lake Malawi. [w:] World Lakes Database [on-line]. International Lake Environment Committee Foundation. [dostęp 2019-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-10)]. (jap.).
- ↑ a b Protected Areas Programme. United Nations Environment Programme, World Conservation Monitoring Centre, UNESCO, October 1995. [dostęp 2019-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-11)]. (ang.).
- ↑ Turner, Seehausen, Knight, Allender, and Robinson (2001). „How many species of cichlid fishes are there in African lakes?” Molecular Ecology 10: 793–806 (ang.).
- ↑ WWF (10 June 2011). „Mozambique’s Lake Niassa declared reserve and Ramsar site” (ang.).
- ↑ a b Ad Konings: Konings’s Book of Cichlids and All the Other Fishes of Lake Malawi. T.F.H. Publications, 1990. ISBN 978-0-86622-527-4. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ Lisa Park, Andrew Cohen. Paleoecological response of ostracods to early Late Pleistocene lake-level changes in Lake Malawi, East Africa. „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”. 303 (1–4), s. 71–80, kwiecień 2011. Elsevier B.V.. ISSN 0031-0182. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ Lake Malawi National Park. UNESCO. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ A Wilson, G Teugels, A Meyer. Marine Incursion: The Freshwater Herring of Lake Tanganyika Are the Product of a Marine Invasion into West Africa. „PLOS ONE”. 3, s. e1979, kwiecień 2008. DOI: 10.1371/journal.pone.0001979. PMID: 18431469. PMCID: PMC2292254. Bibcode: 2008PLoSO...3.1979W. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ a b T.J. Givnish, K.J. Sytsma: Molecular Evolution and Adaptive Radiation. Cambridge: Cambridge University Press, 2000-05-08, s. 598. ISBN 0-521-57329-7. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ a b c d Delvaux, D. (1995). Age of Lake Malawi (Nyasa) and water level fluctuations. Mus. roy. Afr. centr., Tervuren (Belg.), Dept. Geol. Min., Rapp. ann. 1993 & 1994: 99–108. (ang.)
- ↑ a b Sturmbauer; Baric; Salzburger; Rüber; and Verheyen (2001). Lake Level Fluctuations Synchronize Genetic Divergences of Cichlid Fishes in African Lakes. Mol Biol Evol 18(2): 144–154. DOI: 10.1093/oxfordjournals.molbev.a003788 (ang.)
- ↑ a b c Cohen; Stone; Beuning; Park; Reinthal; Dettman; Scholz; Johnson; King; Talbot; Brown; and Ivory (2007). Ecological consequences of early Late Pleistocene megadroughts in tropical Africas. Proc Natl Acad Sci USA 104(42): 16422-16427. DOI: 10.1073/pnas.0703873104 (ang.)
Media użyte na tej stronie
Autor: Tzugaj, Licencja: CC0
znak graficzny do map, ukazujący przykładowe jezioro
Autor: Kimdime69, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Great rift in the region of the greats lakes, Africa
Le rift dans la région des grands lacs
Own image of Lake Malawi 28 December 1967.
Autor: JackyR, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ablutions in Lake Malawi at Mwaya Beach, between Nkhata Bay and Nkhotakota, Malawi. The children were bathing, the women washing clothes or pots - and insisted on posing for me several times as soon as they saw the camera. Dug-out canoes and drying racks (for fishing nets?) are visible on the beach. Taken mid-summer 1997 on film.
Leverkusen in Germany, photographed by astronauts aboard the Space Shuttle.
Original image courtesy of the Image Analysis Laboratory, NASA Johnson Space Center (eol.jsc.nasa.gov). Image ID: STS061-75-48. Image cropped, sharpened and gamma-corrected.
- This low-oblique, southeast-looking photograph shows Lake Malawi, one of many elongated lakes that form part of the Great Rift Valley of east Africa. The lake, bounded by steep mountains on all sides except the southern end, is approximately 360 miles (580 kilometers) long, averages 25 miles (40 kilometers) in width, and has a maximum depth of 2316 feet (706 meters). Lake Malawi is drained at the south end by the Shire River, which eventually empties into the Zambezi River. The lake and its steep-sloped shoreline were created by faulting that caused a thrust upward as the valley floor subsided between the slopes. The darker area along the northwest coast of the lake is the Nyika Plateau, which has several elevations more than 8000 feet (2440 meters) above sea level. Landlocked Malawi extends along the entire west coast of the lake. The large Luangwa River basin is visible as it drains to the southwest. Immediately west of the Luangwa River Valley stand the northeast-southwest-trending Muchinga Mountains with their dark ridgeline and maximum elevations reaching 6000 feet (1830 meters) above sea level. Northwest of this mountain range, drainage is to the north and west into the much larger Zaire (Congo) River watershed.
(c) Stefan7, CC-BY-SA-3.0
Typische Einbaum-Kanus, wie sie am Malawisee häufig verwendet werden. Ort: Monkey Bay am Südufer des Malawisees
