Niełaz plamisty
| Dasyurus viverrinus[1] | |||
| (Shaw, 1800)[2] | |||
Niełaz plamisty (ubarwienie ciemne) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | niełaz plamisty | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
Niełaz plamisty[9][10][11], kuna workowata[10] (Dasyurus viverrinus) – gatunek ssaka z podrodziny niełazów (Dasyurinae) w rodzinie niełazowatych (Dasyuridae), występujący endemicznie w rozproszonych populacjach na Tasmanii i wyspie Bruny[8][12].
Zasięg geograficzny
Historycznie niełaz plamisty zamieszkiwał tereny południowo-wschodniej Australii kontynentalnej (głównie w Australii Południowej, Nowej Południowej Walii i Wiktorii) oraz Tasmanii, jednak zasięg występowania zmniejszył się o 50–90%. Ostatni udokumentowany okaz w Australii kontynentalnej został upolowany 31 stycznia 1963. Od tego czasu pojawiały się niepotwierdzone doniesienia o napotkaniu przedstawicieli gatunku. Ostatecznie D. viverrinus występuje tylko w rozproszonych populacjach w Tasmanii i na wyspie Bruny, na której prawdopodobnie był introdukowany. W Nowej Południowej Walii, Australii Południowej i Wiktorii jest uznawany za gatunek regionalnie wymarły[8].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) samic 28–40 cm, samców 32–45 cm, długość ogona samic 17–24 cm, samców 20–28 cm; masa ciała samic 0,7–1,1 kg, samców 0,9–1,9 kg[13]. Pokryty jest miękką, krótką i gęstą sierścią. Owłosiony ogon osiąga długość 21–30 cm. Niełazy występują w dwóch typach ubarwienia. Częściej spotykane – brunatne w kremowobiałe kropki, zaś rzadziej odnotowywane – czarne z białym nakrapianiem. Białe plamki są intensywniejsze na tułowiu, a mniej wyraźne na głowie. Plamy nie występują na ogonie, ale jego zakończenie jest białe. Część brzuszna i kończyny są wybarwione w jaśniejszych kolorach. Zwierzęta o obu typach ubarwienia mogą występować w jednym miocie. Włosy czuciowe (wibryssy) u osobników o ciemnym ubarwieniu są czarne, a u płowych mogą być czarne, brązowe albo białe[14]. Torba jest płytka, wyposażona w 6–8 sutków[10]. W przeciwieństwie do innych gatunków z rodzaju Dasyurus niełaz plamisty ma po 4 palce u stóp kończyn tylnych i po 5 u przednich (inne gatunki mają po 5 palców u stóp wszystkich kończyn). Wzór zębowy: 4.1.2.4-3.1.2.4[15]. Wyjątkową cechą występującą u młodych Niełaza plamistego jest przerwa pomiędzy komorami serca i pomiędzy przedsionkami u noworodków. Dziury te zamykają się po paru dniach[16].
Tryb życia
Niełaz plamisty wiedzie nocny, naziemny tryb życia. Podczas dnia śpi w wydrążonych pniach lub pod osłoną stosów kamieni. Podczas snu zwija się w kłębek i kładzie uszy. Samica rodzi zazwyczaj 4–8 młodych. Niełazy nadają się do hodowli. Chów jest łatwy[10].
Ekologia
D. viverrinus żywi się myszami, żabami, ptakami, rybami, młodymi królikami, ale także padliną, owadami i skorupiakami. Zamieszkuje zarówno lasy jak i tereny otwarte – także w pobliżu zabudowań zamieszkałych przez ludzi[10]. Niełaz plamisty urządza swoje legowiska w gęstym runie, pustych pniach, małych jaskiniach, pod budynkami i pod ziemią[14].
Znaczenie w ochronie środowiska
Niełaz plamisty jest gatunkiem zagrożonym, dla którego głównym zagrożeniem są choroby i dzikie koty. Gatunek ten należy do projektu rządu australijskiego 20 ssaków, do 2020, który jest częścią inicjatywy mającej na celu ochrona rodzimych roślin i zwierząt Australii. Rząd Australijskiego Terytorium Stołecznego wraz z rządem australijskim przeznaczyły 600 tysięcy dolarów na stworzenie bezpiecznego azylu dla niełaza plamistego na kontynencie. W planach priorytetem jest ulepszenie siedlisk, zapewnienie odpowiedniej przestrzeni i optymalnych warunków rozwoju dla tego zagrożonego gatunku[17].
Znaczenie dla gospodarki
Niełaz plamisty usuwa szkodniki, które niszczą uprawy np. myszy i owady (w tym ich larwy), co wpływa pozytywnie na rolnictwo. Są również atrakcją turystyczną w Tasmanii. D. viverrinus potrafi atakować drób i słabsze zwierzęta hodowane przez farmerów, co wpływa negatywnie na hodowlę[18].
Przypisy
- ↑ Dasyurus viverrinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 2: Mammalia. London: G. Kearsley, 1800, s. 491. (ang.).
- ↑ E.A.W. von Zimmermann: Specimen zoologiae geographicae, quadrupedum domicilia et migrationes sistens. Lugduni Batavorum: Apud Theodorum Haak, et Socios, 1777, s. 489. (łac.).
- ↑ Anonim: Voyage du Gouverneur Phillip à Botany-Bay, avec une description de l’établissement des colonies du port Jackson et de l’ile Norfolk; faite sur des papiers authentiques, obtenus des divers départmens, auxquels on a ajouté les journaux des lieutenans Shortland, Watts, Bail, et du Capitaine Marshall, avec un récit de leurs nouvelles découvertes. Traduit de l’Anglais. Paris: Chez Buisson, 1791, s. 186. (fr.).
- ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Note sur les espèces du genre dasyure. „Bulletin des Sciences, par la Société philomathique de Paris”. 3, s. 159, 1803. (fr.).
- ↑ A.G. Desmarest: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle appliquée aux arts: principalement à l’agriculture et à l’économie rurale et domestique: par une societe de naturalistes et d’agricultueurs: avec figures tirees des trois regnes de la nature. T. 24. Paris: Chez Deterville, 1804, s. 10. (fr.).
- ↑ H. Burmeister: Systematische Uebersicht der Thiere Brasiliens: welche während einer Reise durch die Provinzen von Rio de Janeiro und Minas geraës gesammlt oder beobachtet Wurden. T. 1: Säugethiere (Mammalia). Berlin: G. Reimer, 1854, s. 340. (niem.).
- ↑ a b c A.A. Burbidge, J. Woinarski, Dasyurus viverrinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-24] (ang.).
- ↑ Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ a b c d e K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 218, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 7. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Dasyurus viverrinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-07-24].
- ↑ A. Baker: Family Dasyuridae (Carnivorous Marsupials). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 305. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ a b Green R.H., Notes on the Devil (Sarcophilus harrisi) and the Quoll (Dasyurus viverrinus) in nort-eastern Tasmania., 1967.
- ↑ W.A. Clemens, Phylogeny of the marsupials. In: Stonehouse B., Gilmore D. (eds). The Biology of Marsupials. Macmillian, London: 51-68., „The Biology of Marsupials.”, 1977.
- ↑ Runciman S.I.C., Gannon B.J., Baudinette R.V., Central cardiovascular shunts in the perinatal marsupial., 1995.
- ↑ Department of the Environment and Energy, Eastern quoll, www.environment.gov.au, 5 kwietnia 2016 [dostęp 2017-03-20] (ang.).
- ↑ Parks & Wildlife Service Tasmania: Eastern Quoll. Department of Primary Industries, Parks, Water and Environment. [dostęp 2017-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Michael Barritt & Karen May, Licencja: CC BY-SA 2.0
en:Eastern Quoll (Dasyurus viverrinus)
Autor: user:Aljaz cosini, Licencja: CC BY 2.5
range map of eastern quoll (Dasyurus viverrinus)
.JPG)
(c) Ways z angielskojęzycznej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
A black Eastern Quoll found exploring the outside of my house.