Nie-Boska komedia

Nie-Boska komediadramat romantyczny Zygmunta Krasińskiego napisany w roku 1833, wydany w 1835[1] w Paryżu (później wielokrotnie wznawiany[2]). Początkowo utwór miał nosić nazwę Mąż i być pierwszą częścią trylogii.

Tytuł, inspirowany dziełem Dantego (Boska komedia), może być interpretowany dwuznacznie: określa historię jako dzieło ludzkości lub ukazuje komedię dziejącą się bez boskiej interwencji, przeczącą planom boskim. Jak uważał autor, działania człowieka są względne i ostatecznie poddane woli Boga. Tak więc dwie skrajnie odmienne racje w utworze tracą na znaczeniu w obliczu interwencji racji uniwersalnej, Absolutu. Najważniejszym problemem poruszanym w dziele Krasińskiego jest konflikt polityczno-społeczny czyli, jak pisał, walka „arystokracji i demokracji”. W utworze zawarta jest także krytyka typowo romantycznego nastawienia do rzeczywistości.

Akcja dramatu rozgrywa się w przyszłości. Autor korzystał z wiedzy o wydarzeniach rewolucji francuskiej: walkach jakobinów, sektach i nowych doktrynach (m.in. saintsimonizm) i in.

Utwór interpretowany i omawiany przez Adama Mickiewicza w Literaturze słowiańskiej. Był poddawany także, często sprzecznym, analizom. Różnie rozumiano zakończenie dramatu pod względem literackim i teatralnym.

Zarys fabuły

Głównym bohaterem dzieła jest hrabia Henryk (Mąż). 1 i 2 część przedstawia jego życie osobiste, 3 i 4 – jego udział w wydarzeniach społecznych i historycznych. Henryk reprezentuje arystokrację, Pankracy natomiast jest przywódcą obozu rewolucyjnego, pragnącego przejąć władzę i realizować własne plany. Rewolucja według hrabiego Henryka to „wszystkie stare zbrodnie świata, ubrane w szaty świeże”; nie jest ona w stanie wprowadzić nowego porządku – jedynie zmianę ról. Także pozwala uciśnionym na realizację zemsty. Podobną opinię na ten temat wydaje się mieć autor dzieła. W części 4. następuje starcie dwóch obozów. Arystokraci skupieni w Okopach Św. Trójcy okazują się tchórzliwi i egoistyczni. Odbywa się nad nimi sąd kierowany przez triumfujących rewolucjonistów. Wtedy też ich dowódcy ukazuje się wizja Chrystusa. Pankracy ginie, wypowiedziawszy słowa: „Galilaee, vicisti!” – łac. „Galilejczyku, zwyciężyłeś!”. Ostatnia scena utworu jest wyrazem prowidencjalizmu, o którego słuszności przekonany był Krasiński.

Niektóre inscenizacje teatralne

Kompozytorzy muzyki do inscenizacji Nie-Boskiej komedii to m.in. Krzysztof Penderecki, Grażyna Bacewicz, Ludomir Różycki, Mieczysław Sołtys.

Przypisy

  1. Zygmunt Krasiński, Nie-boska komedyia, wyd. 1835, polona.pl [dostęp 2018-06-02].
  2. Zygmunt Krasiński, Nie-boska komedyia, wyd. 1837, Wyd. anon. - Nazwa aut.: Zygmunt Krasiński., polona.pl [dostęp 2018-06-02].
  3. Zygmunt Hübner, filmpolski.pl [dostęp 2021-01-18].

Linki zewnętrzne