Niebiańskie pnie

Ten artykuł od 2011-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Niebiańskie pnie
Nazwa chińska
Pismo uproszczone天干 / 十干
Pismo tradycyjne天干 / 十干
Hanyu pinyintiāngàn / shígàn
Wade-Gilest’ien-kan / shih-kan

Niebiańskie pnie (lub dziesięć pni) to dziesięciostopniowy system cykliczny używany w chińskiej filozofii, alchemii i astrologii. Razem z ziemskimi gałęziami tworzą one cykl sześćdziesięcioletni, stosowany w chińskich kalendarzach tradycyjnych oraz w astrologii. W filozofii łączą się ściśle z pojęciami yin i yang oraz z teorią pięciu pierwiastków.

 Niebiański
pień		Chińska
nazwa		Japońska nazwa
kun'yomi		Japońska nazwa
on'yomi		Yin YangPierwiastek
1甲jiǎkinoekōyangdrewno
2乙yǐkinotootsuyin
3丙bǐnghinoeheiyangogień
4丁dīnghinototeiyin
5戊wùtsuchinoeboyangziemia
6己jǐtsuchinotokiyin
7庚gēngkanoekōyangmetal
8辛xīnkanotoshinyin
9壬rénmizunoejinyangwoda
10癸guǐmizunotokiyin

W epoce Shang istniał mit o dziesięciu słońcach, z których każde nosiło nazwę jednego z niebiańskich pni i każde ukazywało się podczas jednego z dziesięciu dni starochińskiego tygodnia (旬; xǔn). Królowie Shangów umieszczali niebiańskie pnie w swoich imionach. Niektórzy historycy uważają, że pnie mogły odzwierciedlać dziesięć klanów pod rządami Shangów. Niebiańskie pnie powiązano z teorią yin i yang oraz pięcioma pierwiastkami już po ich upadku.

W dzisiejszym języku chińskim niebiańskie pnie są powszechnie używane tak jak na Zachodzie litery alfabetu podczas różnych wyliczeń:

  • Jako oceny na studiach, przy czym przed Jiǎ (bardzo dobry) występuje jeszcze Yōu (優), czyli celujący.
  • Oznaczenia stron w dokumentach prawnych; w tym charakterze niebiańskie pnie są również popularne w Japonii.
  • Oznaczenia odpowiedzi do wyboru w testach.
  • Nazwy chemiczne, np. metanol: 甲醇 jiǎchún; etanol: 乙醇 yǐchún) itd.
  • Nazwy chorób/wirusów: Hepatitis A: 甲型肝炎 jiǎxíng gānyán; Hepatitis B: 乙型肝炎 yǐxíng gānyán
  • Nazwy lig sportowych: Serie A: 意甲 yìjiǎ
  • Dawniej używano pni także przy nazwach witamin; wyparły je jednak litery A, B, C itd.
  • Oznaczanie postaci w dialogach, np. 甲 pyta, 乙 odpowiada

Używany był także w Japonii, jako system jikkan, do oznaczania kolejności (według wymowy on’yomi), np. kolejnych wzorów uzbrojenia lub ich modyfikacji[1].


Przypisy

  1. ↑ Oskar Myszor: Cesarstwo Japonii. Tom I. Pancerniki, lotniskowce i krążowniki. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne, 2014, s. 8, seria: „Okręty Wojenne”. Numer specjalny 47. ISBN 978-83-61069-26-3.