Niebielistka

Niebielistka
	; Niebielistka trwała
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	goryczkowate
Rodzaj	niebielistka
	Nazwa systematyczna
	Swertia L.; Sp. Pl. 226. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Swertia perennis L.
Synonimy
	Agathotes D. Don; Anagallidium Grisebach; Kingdonwardia C. Marquand; Ophelia D. Don ex G. Don; Sczukinia Turczaninow;
	Agathotes D. Don; Anagallidium Grisebach; Kingdonwardia C. Marquand; Ophelia D. Don ex G. Don; Sczukinia Turczaninow;

Kwiat niebielistki trwałej

Swertia japonica

Niebielistka, swercja^[5] (Swertia L.) – rodzaj roślin z rodziny goryczkowatych (Gentianaceae). Obejmuje ok. 150^[4]–160^[6] gatunków. Najliczniej przedstawiciele tego rodzaju reprezentowani są w Afryce i Azji, mniej liczne gatunki rosną w Europie i Ameryce Północnej^[4]. W Polsce występuje tylko jeden – niebielistka trwała (Swertia perennis)^[5]. Łacińska nazwa rodzaju pochodzi od nazwiska żyjącego na przełomie XVI i XVII w. holenderskiego ogrodnika – Emmanuela Swerta.

NIektóre gatunki wykorzystywane są jako rośliny lecznicze i ozdobne^[7].

Morfologia

Swertia bimaculata

Pokrój: Rośliny jednoroczne i byliny. Korzenie cienkie, włókniste lub drewniejące. U części przedstawicieli brak łodygi – kwiaty rozwijają się na głąbiku, u innych łodyga dobrze rozwinięta, podnosząca się lub prosto wzniesiona, okrągła na przekroju, kreskowana lub kanciasta, pojedyncza lub rozgałęziona^[4].
Liście: Całobrzegie, zwykle naprzeciwległe, rzadziej skrętoległe lub w okółkach^[4].
Kwiaty: Zebrane w wierzchotki tworzące pojedynczą lub złożoną wiechę, rzadko kwiatostan zredukowany do grona lub kwiat pojedynczy. Działki kielicha i korony kwiatu 4- lub 5-krotne, podzielone niemal do nasady (rurka do 3 mm długości). Każdy płatek z jednym lub dwoma miodnikami o frędzlowatych lub gładkich brzegach. Pręciki osadzone u nasady płatków korony. Zalążnia jednokomorowa, zwieńczona krótką lub długą szyjką słupka^[4].
Owoce: Torebki otwierające się dwiema klapkami, zawierające od kilku do wielu drobnych nasion^[4].

Systematyka

Homonimy^[3]

Swertia Boehmer in Ludwig = Tolpis Adanson

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Swertiinae, plemienia Gentianeae w obrębie rodziny goryczkowatych (Gentianaceae) z rzędu goryczkowców (Gentianales)^[2]^[8].

Analizy DNA plastydowego pozwoliły sytuować ten rodzaj w pozycji siostrzanej względem rodzajów goryczuszka Gentianella, Lomatogonium i Comastoma. Bardziej bazalną pozycję w tym samym kladzie zajmują oddzielone wcześniej rodzaje Gentianopsis i Halenia. Analizy wskazują na to, że rodzaj prawdopodobnie nie jest monofiletyczny i tworzy grad ewolucyjny w obrębie ww. kladu^[9].

Relacje filogenetyczne w obrębie podplemienia Swertiinae^[9]

Swertiinae

	Tripterospermum

	Gentiana – goryczka

Gentianopsis

Halenia

Swertia – niebielistka

Gentianella – goryczuszka

	Lomatogonium

	Comastoma

Wykaz gatunków^[6]

Swertia abyssinica Hochst.
Swertia acaulis Harry Sm.
Swertia alata (D.Don ex G.Don) Royle ex C.B.Clarke
Swertia alba T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia alternifolia Royle
Swertia angustifolia Buch.-Ham. ex D.Don
Swertia arisanensis Hayata
Swertia asarifolia Franch.
Swertia assamensis Harry Sm.
Swertia banzragczii Sanchir
Swertia barunensis Chassot
Swertia beddomei C.B.Clarke
Swertia bifolia Batalin
Swertia bimaculata (Siebold & Zucc.) Hook.f. & Thomson ex C.B.Clarke
Swertia binchuanensis T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia brownii J.Shah
Swertia burmanica Harry Sm.
Swertia calcicola Kerr
Swertia calicina Franch.
Swertia candelabrum Harry Sm.
Swertia changii Sheng Z.Yang, Chien F.Chen & Chih H.Chen
Swertia chirayita (Roxb.) H.Karst.
Swertia cincta Burkill
Swertia coerulescens (Zoll. & Moritzi) Gilg
Swertia conaensis T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia connata Schrenk ex Fisch. & C.A.Mey.
Swertia cordata (G.Don) Wall. ex C.B.Clarke
Swertia corymbosa (Griseb.) Fielding & Gardner
Swertia crassiuscula Gilg
Swertia crossoloma Harry Sm.
Swertia cuneata D.Don
Swertia davidii Franch.
Swertia decora Franch.
Swertia decurrens C.B.Rob.
Swertia delavayi Franch.
Swertia densifolia (Griseb.) Kashyapa
Swertia dichotoma L.
Swertia dilatata C.B.Clarke
Swertia diluta (Turcz.) Benth. & Hook.f.
Swertia divaricata Harry Sm.
Swertia elata Harry Sm.
Swertia emeiensis Ma
Swertia eminii Engl.
Swertia endotricha Harry Sm.
Swertia engleri Gilg
Swertia erosula N.E.Br.
Swertia erythrosticta Maxim.
Swertia fasciculata T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia fedtschenkoana Pissjauk.
Swertia forrestii Harry Sm.
Swertia franchetiana Harry Sm.
Swertia gonczaroviana Pissjauk.
Swertia graciliflora Gontsch.
Swertia grandiflora Harry Sm.
Swertia gyacaensis T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia handeliana Harry Sm.
Swertia hickinii Burkill
Swertia hispidicalyx Burkill
Swertia hongquanii Jia X.Li
Swertia hookeri C.B.Clarke
Swertia iberica Fisch. ex C.A.Mey.
Swertia intermixta A.Rich.
Swertia japonica (Schult.) Makino
Swertia javanica Blume
Swertia juzepczukii Pissjauk.
Swertia kilimandscharica Engl.
Swertia kingii Hook.f.
Swertia kouitchensis Franch.
Swertia lactea Bunge
Swertia lastii Engl.
Swertia lawii (C.B.Clarke) Burkill
Swertia leducii Franch.
Swertia lihengiana T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia longifolia Boiss.
Swertia lugardae Bullock
Swertia luquanensis S.W.Liu ex T.N.Ho
Swertia lurida (D.Don) C.B.Clarke
Swertia macrosepala Gilg
Swertia macrosperma (C.B.Clarke) C.B.Clarke
Swertia mannii Hook.f.
Swertia marginata Schrenk
Swertia membranifolia Franch.
Swertia mildbraedii Gilg
Swertia mileensis T.N.Ho & W.L.Shih
Swertia multicaulis D.Don
Swertia mussotii Franch.
Swertia nepalensis J.Shah
Swertia nervosa (G.Don) Wall. ex C.B.Clarke
Swertia noguchiana Hatus.
Swertia obtusa Ledeb.
Swertia oculata Hemsl.
Swertia oxyphylla (Miq.) Boerl.
Swertia paniculata Wall.
Swertia papuana Diels
Swertia patens Burkill
Swertia patula Harry Sm.
Swertia perennis L. – niebielistka trwała
Swertia petiolata D.Don
Swertia pianmaensis T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia piloglandulosa R.Geesink
Swertia pinetorum Kerr
Swertia polynectaria (Forssk.) Gilg
Swertia przewalskii Pissjauk.
Swertia pseudochinensis H.Hara
Swertia pseudohookeri Harry Sm.
Swertia pubescens Franch.
Swertia pumila Hochst.
Swertia punctata Baumg.
Swertia punicea Hemsl.
Swertia purpurascens (D.Don) C.B.Clarke
Swertia quartiniana A.Rich.
Swertia racemosa (Griseb.) Wall. ex C.B.Clarke
Swertia ramosa W.W.Sm.
Swertia raveendrae Shahina & Nampy
Swertia rosularis T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia rosulata (Baker) Klack.
Swertia rotundiglandula T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia sarmentosa T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia scapiformis T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia schimperi (Hochst.) Griseb.
Swertia schliebenii Mildbr.
Swertia schugnanica Pissjauk.
Swertia scottii J.Shah
Swertia shintenensis Hayata
Swertia souliei Burkill
Swertia speciosa D.Don
Swertia splendens Harry Sm.
Swertia squamigera Sileshi
Swertia staintonii Harry Sm.
Swertia steenisii R.Geesink
Swertia striata Collett & Hemsl.
Swertia stricta Collett & Hemsl.
Swertia subnivalis T.C.E.Fr.
Swertia subuniflora B.Hua Chen & Shi L.Chen
Swertia swertopsis Makino
Swertia tashiroi (Maxim.) Makino
Swertia taylorii J.Shah
Swertia tenuis T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia tetragona Edgew.
Swertia tetrandra Hochst.
Swertia tetrapetala Pall.
Swertia thomsonii C.B.Clarke
Swertia tibetica Batalin
Swertia tozanensis Hayata
Swertia trichotoma Wight ex C.B.Clarke
Swertia uniflora Mildbr.
Swertia usambarensis Engl.
Swertia veratroides Maxim. ex Kom.
Swertia verticillifolia T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia virescens Harry Sm.
Swertia volkensii Gilg
Swertia wardii C.Marquand
Swertia wattii C.B.Clarke
Swertia welwitschii Engl.
Swertia wolfgangiana Grüning
Swertia woodii J.Shah
Swertia yezo-alpina H.Hara
Swertia younghusbandii Burkill
Swertia yunnanensis Burkill
Swertia zayuensis T.N.Ho & S.W.Liu
Swertia zeylanica (Griseb.) Walker ex C.B.Clarke

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-30] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-22].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Swertia Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. [dostęp 2017-05-02].
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 173, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Swertia L.. W: Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-15].
↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 895. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ Genus: Swertia L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-16].
↑ ^a ^b Yu Zhang, Jingya Yu, Mingze Xia, Xiaofeng Chi, Gulzar Khan, Shilong Chen, Faqi Zhang. Plastome sequencing reveals phylogenetic relationships among Comastoma and related taxa (Gentianaceae) from the Qinghai–Tibetan Plateau. „Ecology and Evolution”. 11, 22, s. 16034-16046, 2021. DOI: 10.1002/ece3.8274.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-30] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-22].

[china-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Swertia Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. [dostęp 2017-05-02].

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 173, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[powo-6] Swertia L.. W: Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-15].

[mabb-7] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 895. ISBN 978-1-107-11502-6.

[grin-8] Genus: Swertia L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-16].

[zhang-9] Yu Zhang, Jingya Yu, Mingze Xia, Xiaofeng Chi, Gulzar Khan, Shilong Chen, Faqi Zhang. Plastome sequencing reveals phylogenetic relationships among Comastoma and related taxa (Gentianaceae) from the Qinghai–Tibetan Plateau. „Ecology and Evolution”. 11, 22, s. 16034-16046, 2021. DOI: 10.1002/ece3.8274.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Niebielistka

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie