Niemiecki obóz przesiedleńczy w Potulicach
Niemiecki obóz przesiedleńczy w Potulicach - Lebrechtsdorf – niemiecki obóz przesiedleńczy i pracy[1], zbudowany w 1941 w Potulicach, jako podobóz Stutthofu (od jesieni 1941 do początku 1942). W styczniu 1942 r. obóz w Potulicach został organizacyjnie usamodzielniony[2]. Szacuje się, że na terenie obozu przebywało około 25 tys. osób.
W czasie okupacji niemieckiej w okresie II wojny światowej, Potulice znalazły się w granicach III Rzeszy. Nazwę wsi zmieniono na Potulitz, a później Lebrechtsdorf. We wsi założono niemiecki obóz przesiedleńczy i obóz pracy Lebrechtsdorf[3][4]. Obóz zaczął funkcjonować z dniem 1 lutego 1941 r[5].
Historia obozu
Obóz został założony 1 lutego 1941 r. jako obóz zbiorczy dla polskich rodzin wysiedlanych z Pomorza, a następnie kierowanych na teren Generalnego Gubernatorstwa. Obóz początkowo mieścił się w budynkach miejscowego folwarku. W okresie od jesieni 1941 do początku 1942 r. pełnił funkcję „wychowawczego” obozu pracy. W tym czasie rozpoczęto rozbudowę, która trwała aż do końca 1944 r. Od 1 września 1942 r. podporządkowano mu obozy Centrali Przesiedleńczej w Smukale i Toruniu.
Do obozu Niemcy kierowali wysiedlane rodziny polskie, których gospodarstwa zostały przekazane osadnikom niemieckim. Więźniowie obozu początkowo kierowani byli do prac w gospodarstwach rolnych i dużych zakładach przemysłowych na terenie okręgu Gdańsk – Prusy Zachodnie. Po rozbudowie obozu, na jego terenie powstawały także filie przedsiębiorstw przemysłowych. Na terenie obozu funkcjonował również wydzielony obóz dla dzieci ze wschodu (Ostjugendbewahrlager)[2].
W dniu 21 stycznia 1945 r. w obozowej ewidencji było odnotowanych 11 188 osób. Na terenie obozu przebywało 5339 osób, w tym 660 dzieci i 189 chorych. Poza obozem w komandach na terenie przedsiębiorstw Gdańska, Gdyni, Elbląga, Bydgoszczy i Piły były 4552 kolejne osoby, a w gospodarstwach rolnych – 1327 osób. Przyjmuje się, że ogółem w obozie było więzionych około 25 tys. osób. W ewidencji zgonów odnotowano 1297 osób, w tym 767 dzieci.
W dniu 21 stycznia 1945 władze niemieckie zarządziły ewakuację i rozpoczęły niszczenie dokumentacji. Część zdjęć uratował Kazimierz Koperski, więzień obozów Stutthof i Lebrechtsdorf (Potulice)[2].
Cmentarz wojenny zlokalizowany jest nieopodal terenu obozowego, na skraju lasu i pobliskich łąk. Na cmentarzu spoczywa blisko 1300 więźniów. W 1969 r. odsłonięto na cmentarzu pomnik, upamiętniający miejsce spoczynku ofiar obozu hitlerowskiego[3].
Zobacz też
- Centralny Obóz Pracy w Potulicach
- Wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej dokonane przez Niemców
Przypisy
- ↑ W. Jastrzębski, Potulice - hitlerowski kompleks obozowy dla Polaków (1941–1945), [w:] Wspólna czy podzielona pamięć? Obóz Potulitz/Lebrechtsdorf/Potulice w latach II wojny światowej i jego powojenne losy 1941–1945-1945–1949, praca zbiorowa pod red. Gustava Bekkera i Witolda Stankowskiego, Bydgoszcz 2007, s. 51-61
- ↑ a b c dziedzictwo.polska.pl. [dostęp 2008-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-03)].
- ↑ a b Zabytki znane i nieznane. - Potulice, zamczyska.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2008-06-09].
- ↑ dziedzictwo.polska.pl. [dostęp 2008-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-31)].
- ↑ Położenie, goryl.ovh.org [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2007-01-08].
Media użyte na tej stronie
Fotografie dokumentujące budowę obozu niemieckiej Centrali Przesiedleńczej w Potu-licach dla rodzin polskich wysiedlonych z Pomorza.
Fotografie dokumentujące budowę obozu niemieckiej Centrali Przesiedleńczej w Potu-licach dla rodzin polskich wysiedlonych z Pomorza.
Komentarz:
Obóz w Potulicach został założony 1 II 1941r. jako obóz zbiorczy dla polskich rodzin wysiedlanych z Pomorza, a następnie kierowanych na teren Generalnego Gubernatorstwa. Mieścił się w budynkach miejscowego folwarku. Od jesieni 1941 do początku 1942 był podporządkowany obozowi w Stutthofie. Zaczął wtedy pełnić funkcję „wychowawczego” obozu pracy. W tym też czasie rozpoczęto jego rozbudowę trwająca do końca 1944r. Od stycznia 1942 obóz w Potulicach został organizacyjnie usamodzielniony. Od 1 września 1942 podporządkowano mu obozy Centrali Przesiedleńczej w Smukale i Toruniu. Do obozu w Potulicach były wysiedlane przede wszystkim rodziny polskie, których gospodarstwa, w ramach niemieckich planów germanizacji Pomorza, zostały przekazane osadnikom niemieckim. Więźniowie obozu byli kierowani początkowo do prac w gospodarstwach rolnych i dużych zakładów przemysłowych na terenie okręgu Gdańsk- Prusy Zachodnie. Wraz z rozbudową obozu na jego terenie powstawały także filie przedsiębiorstw przemysłowych. Na terenie obozu funkcjonował także wydzielony obóz dla dzieci ze wschodu (Ostjugendbewahrlager). W przeddzień wyzwolenia w dniu 21 I 1945 w obozowej ewidencji było 11188 osób. Na te-renie obozu przebywało 5339 osób, w tym 660 dzieci i 189 chorych. Poza obozem w koman-dach na terenie przedsiębiorstw Gdańska, Gdyni, Elbląga, Bydgoszczy i Piły było 4552 osoby a w gospodarstwach rolnych 1327 osób. Przyjmuje się, że ogółem w obozie było około 25 tys. osób. W ewidencji zgonów odnotowano 1297 osób, w tym 767 dzieci.
Fotografie są kopią zdjęć uratowanych przez Kazimierza Koperskiego, więźnia obo-zów Stutthof i Lebrechtdorf (Potulice), przed spaleniem w czasie niszczenia dokumentów obozowych przez ewakuujące się władze hitlerowskie w dniu 21 I 1945.
Opis zewnętrzny: kopie fotografii czarno-białe, 10x 14 cm
Miejsce przechowywania: APB, Akta Obozu Centrali Przesiedleńczej w Potulicach sygn. 98
Autor komentarza: Stanisław Błażejewski
Fotografie dokumentujące budowę obozu niemieckiej Centrali Przesiedleńczej w Potu-licach dla rodzin polskich wysiedlonych z Pomorza.
Niemiecki obóz Potulitz/Lebrechtsdorf/Potulice w latach II wojny światowej. Więził 22 000 Polakow.