Niemieckie Stowarzyszenie Ludowe w Polsce

Niemieckie Stowarzyszenie Ludowe w Polsce
Deutscher Volksverband in Polen
Ilustracja
Państwo

 Polska

Siedziba

Łódź

Data założenia

1 czerwca 1924

Zakończenie działalności

1939

Profil działalności

narodowy socjalizm

Prezes

August Utta

Członkowie

25 000

brak współrzędnych
Wiec Niemieckiego Stowarzyszenia Ludowego w Polsce. Łódź, rok 1938
Grupa volksdeutschów z Polski po otrzymaniu z rąk Adolfa Hitlera złotych odznak NSDAP. Od lewej: Ludwig Wolff szef Deutscher Volksverband z Łodzi, Otto Ulitz z Katowic, gauleiter Josef Wagner z Wrocławia, burmistrz Rudolf Wiesner z Bielska-Białej, obergruppenführer Werner Lorenz, senator Erwin Hasbach z Ciechocinka, baron Gero von Gersdorff z Wielkopolski, Weiss z Jarocina

Niemieckie Stowarzyszenie Ludowe w Polsce (niem. Deutscher Volksverband in Polen, DVV) – stowarzyszenie utworzone w 1924 w byłym zaborze rosyjskim. Przywódcami Volksverbandu byli: do 1931 Josef Spickermann, a później Ludwig Wolff i w latach 1924–1938 August Utta[1]. Organizacja najbardziej aktywna była na terenie Łodzi, Pabianic oraz Tomaszowa Mazowieckiego[2].

Historia

Stowarzyszenie zostało założone 1 czerwca 1924 roku w Łodzi, przez Augusta Uttę, Josefa Spickermanna, Julian Willa i Eduarda von Behrensa[3]. Zaliczana była do tzw. ruchu staroniemieckiego i była w opozycji do jawnie hitlerowskiej Partii Młodoniemieckiej w Polsce (Jungdeutsche Partei), ale podobnie jak tamta była finansowana przez Ministerstwo Finansów III Rzeszy[4]. Organizacja stopniowo przejmowała ideologię narodowosocjalistyczną[5].

W latach 30. organizacja wspierana finansowo przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych III Rzeszy rozrosła się w 1937 do 25 000 członków[6]. Jej działalność w tym okresie była koordynowana przez agendę SS zwaną Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle powołaną do utrzymywania kontaktów z organizacjami Volksdeutschów działających za granicą III Rzeszy. Z Niemiec do przedstawicieli organizacji przybywali emisariusze Abwehry z planami utworzenia w Polsce V kolumny[7], która miałaby zająć się sabotażem, działalnością dywersyjną oraz partyzantką[8]. Członkowie Niemieckiego Stowarzyszenia Ludowego po wybuchu kampanii wrześniowej masowo zaangażowali się w działalność partyzancką oraz w szeregach paramilitarnego „Volksdeutscher Selbstschutz”, a później Sonderdienstu stanowili integralną część sił policyjnych w okupowanej Polsce[9][10].

Bezpośrednio przed wybuchem wojny członkowie Deutscher Volksverband dowodzeni przez niemieckiego agenta Aleksa Nipie prowadziły na terenie Powiśla agitację mającą na celu skłanianie młodych Polaków do wstąpienia do Wehrmachtu, a także proponowali wpisanie na volkslistę z potwierdzeniem świadków, bez udowodnienia pochodzenia dokumentami. Członkowie organizacji przechodzili szkolenie paramilitarne, podczas którego wyznaczono im rolę w planowanych działaniach wojennych.

Kampania wrześniowa

W czasie kampanii wrześniowej w ramach bojówek Volksdeutscher Selbstschutz zajmowali się sygnalizowaniem celów lustrami dla przelatujących samolotów Luftwaffe. Przykładowo w Toruniu podczas pierwszych dni wojny kilkunastu volksdeutschów aresztowano oraz rozstrzelano za sygnalizowanie celów niemieckim samolotom zwiadowczym lustrami oraz flagami[11]. Szkolenia w sabotażu agenci SS przeprowadzali w Gliwicach[12] oraz we Wrocławiu, Bielsku, Katowicach, Zabrzu i Rybniku. Szacuje się, że około 20 000 przedstawicieli mniejszości niemieckiej żyjącej w granicach II RP było bezpośrednio zaangażowanych w dywersję oraz sabotaż w Polsce w czasie kampanii wrześniowej[13]. Oprócz członków Deutscher Volksverband działającej na ziemi łódzkiej byli to również volksdeutsche z innych niemieckich organizacji jak Deutscher Volksbund na Śląsku, Deutsche Vereinigung na Pomorzu oraz Partii Młodoniemieckiej aktywnej na terenie całej II RP[14].

Z członków tych organizacji utworzono paramilitarną organizację Volksdeutscher Selbstschutz. Decyzja zapadła w Berlinie między 8 a 10 września 1939 podczas jednej z konferencji pod kierownictwem Heinricha Himmlera. Oficjalnie Selbstschutz powołany został rozkazem Reichsführera SS Himmlera z dnia 20 września 1939. Polecił on wówczas szefowi Urzędu Uzupełnień SS (SS-Ergänzungsamt), Gottlobowi Bergerowi, zorganizować samoobronę volksdeutschów na okupowanych ziemiach polskich. 7 października 1939 Himmler wydał jeszcze tymczasowe wytyczne w sprawie organizacji Selbstschutzu (vorläufige Richtlinien für die Organisation des Selbstschutzes in Polen). Przewidywały one, że formacja ta będzie formalnie podlegać lokalnym dowódcom policji porządkowej, a w jej skład będą wchodzić wszyscy zdolni do noszenia broni volksdeutsche w wieku od 17 do 45 lat[15]. Była to jednak tylko urzędowa formalność, ponieważ organizacja ta de facto działała już wcześniej w warunkach konspiracji na terenie całej Polski[16].

Po kampanii wrześniowej

„Z rozkazu Führera to miasto nazywa się Litzmannstadt” – tablica ustawiona w 1940 r. na Deutschlandplatz (pl. Wolności)[17]

Za działalność dywersyjną w czasie kampanii wrześniowej przywódca Niemieckiego Stowarzyszenia Ludowego w Polsce Ludwig Wolff wraz z innymi liderami volksdeutschów otrzymał z rąk Adolfa Hitlera najbardziej prestiżowe odznaczenie nazistowskie – złotą odznakę NSDAP.

Z inicjatywy członków DVP polską nazwę Łodzi zmieniono po zakończeniu kampanii wrześniowej na niemiecką „Litzmannstadt”, a miasto włączono w granice III Rzeszy do tzw. „Kraju Warty”[18].

Przypisy

  1. ↑ (red. Jacek Majchrowski), Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, biogram nr 2109 (autor: Czesław Brzoza), s. 556–557.
  2. ↑ Christian Raitz von Frentz (1999): „Deutscher Volksverband”. A Lesson Forgotten: Minority Protection Under the League of Nations: the Case of the German Minority in Poland, 1920-1934. LIT Verlag Münster. s. 250–251. ISBN 3-8258-4472-2.
  3. ↑ Albert S. Kotowski, Polens Politik gegenüber seiner deutschen Minderheit 1919-1939, Harrassowitz, 1998, ISBN 978-3-447-03997-0 [dostęp 2022-11-13] (niem.).
  4. ↑ Richard Blanke (1993). „Central Poland, Germans (in Index)”. Orphans Of Versailles: The Germans in Western Poland, 1918–1939. University Press of Kentucky. s. 308. ISBN 0-8131-1803-4.}
  5. ↑ Paweł Kacprzak: „Niemiecka mniejszość narodowa w Polsce w latach 1919-1939”, Studia Lubuskie. 2007, 3, s. 145-158.
  6. ↑ Neil Gregor, Nils H. Roemer, Mark Roseman: „Volksgemeinschaften unter sich”. German History from the Margins, s. 118.
  7. ↑ Józef Kossecki (Kielce 1997). „II Oddział Sztabu Głównego II RP” (PDF 808 KB). Totalna wojna informacyjna XX wieku a II RP. Wydział Zarządzania i Administracji Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. J. Kochanowskiego w Kielcach. s. 102. cyt. „Abwehra wykorzystywała też w swej pracy mniejszość niemiecką zamieszkałą w Polsce, chodziło przy tym nie tylko o zwyczajną współpracę wywiadowczą, ale również o organizowanie na obszarze polskim oddziałów przyszłej V Kolumny.”.
  8. ↑ Popularna Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Fogra. „Piąta kolumna w Polsce”. Militaria. Encyklopedia WIEM.
  9. ↑ Wojciech Marchlewski (November 30, 2009): „Deutscher Volksverband in Act I: Second Republic”. Hollanders during the World War II and their post-war situation – social, political and economic issues. Mennonites in Mazovia 1939-1948. Monuments of Duch colonization in Poland. Ministry of Culture and National Heritage.
  10. ↑ Józef Kossecki (Kielce 1997). „II Oddział Sztabu Głównego II RP” (PDF 808 KB). Totalna wojna informacyjna XX wieku a II RP. Wydział Zarządzania i Administracji Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. J. Kochanowskiego w Kielcach.
  11. ↑ „Szlaki pamięci” (PDF 1.47 MB). Druga Wojna Światowa. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. 2009. s. 2/6. Retrieved August 13, 2012. „Quote in Polish: w pierwszych dniach wojny aresztowano i rozstrzelano w Toruniu kilkanaście osób, które przy pomocy luster bądź flag przekazywały sygnały niemieckiemu lotnictwu.”.
  12. ↑ Eugeniusz Buczyński, „Dywersanci niemieccy – wrzesień 1939”. Smutny wrzesień. Wspomnienia. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985. ISBN 83-08-01208-6.
  13. ↑ Christian Jansen, Arno Weckbecker: Der “Volksdeutsche Selbstschutz” in Polen 1939/40. München: R. Oldenbourg, 1992. ISBN 3-486-64564-1.
  14. ↑ Beata Dorota Lakeberg (2010). „Abkurzungsverzeichnis” (in German). Die deutsche Minderheitenpresse in Polen 1918-1939 und ihr Polen- und Judenbild. Peter Lang. s. 351–352. ISBN 3-631-60048-8.
  15. ↑ Barbara Bojarska: Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim. op.cit., s. 52-53.
  16. ↑ Marian Podgóreczny: Albert Forster. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1977.
  17. ↑ Jerzy Marczewski: Hitlerowska koncepcja polityki kolonizacyjno-wysiedleńczej i jej realizacja w „Okręgu Warty. Poznań: Wyd. Instytut Zachodni, 1979.
  18. ↑ Mirosław Cygański: Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi 1939–1945. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1965.

Media użyte na tej stronie

VolksverbandKundgebung.jpg
Rally of the German People's Union in Poland in Łódź, 1938
Litzmannstadt.jpg
Photo from Nazi-occupied Łódź just after its renaming for "Litzmannstadt" (1940). A board announcing a new name for a city. The sign says, "By order of the Fuhrer, this city is called Litzmannstadt".
Deutscher Volksverband in Polen (pin).jpg
Lapel pin with logo of the Deutscher Volksverband in Polen (DVV), or the German People's Union in Poland, a Nazi German extreme right-wing political party founded in 1924 in central Poland by members of the ethnic German minority
Volksdeutsche decorated by Hitler.jpg
Grupa volksdeutschów z Polski po otrzymaniu z rąk Adolfa Hitlera honorowych odznak. Od lewej: Ludwig Wolff z Łodzi, Otto Ulitz z Katowic, gauleiter Josef Wagner z Wrocławia, burmistrz Rudolf Wiesner z Bielska-Białej, obergruppenfuhrer Werner Lorenz, senator Erwin Hasbach z Ciechocinka, baron Gero von Gersdorff z Wielkopolski, Weiss z Jarocina.