Niemysłowice

Niemysłowice

wieś
Kościół św. Anny
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Prudnik
Wysokość	255–296 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	665[1]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-200[2]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0502687
Położenie na mapie gminy Prudnik Niemysłowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Niemysłowice
Położenie na mapie województwa opolskiego Niemysłowice
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Niemysłowice
50°20′41″N 17°33′19″E/50,344722 17,555278
Strona internetowa

Niemysłowice (niem. Buchelsdorf) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik^[3]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Obniżenia Prudnickiego, będącego częścią Niziny Śląskiej.

Nieoficjalną częścią wsi jest Spalony Dwór.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 665 osób^[4].

Geografia

Położenie

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 8 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Obniżenia Prudnickiego, tuż przy granicy gminy Prudnik z gminą Lubrza. Należy do Euroregionu Pradziad^[5]. Leży na wysokości 255–296 m n.p.m., na obszarze 524,10 ha. Ma charakter rolniczy. 724 mieszkańców zajmuje 55 gospodarstw. Istnieją dwa duże gospodarstwa o powierzchni 50 ha, pozostałe liczą od 1 do 10 ha. Głównymi uprawami są tutaj zboża, rzepak i buraki cukrowe. Wśród zasobów mineralnych wymienić można złoża surowców ilastych o powierzchni 7,20 ha oraz złoża piasku zajmujące 0,5 ha pow. eksploatacyjnej. Na południowy zachód od miejscowości znajduje się Las Niemysłowicki. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[6].

Środowisko naturalne

W Niemysłowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +7,9 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Niemysłowic wynoszą 625 mm. Dominują wiatry zachodnie^[7].

Panorama Niemysłowic od strony zachodniej

Nazwa

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Nemislovitz Buchwaltdorph^[8]. Jej pierwszy człon wywodzi się od staropolskiego imienia Niemysł, który prawdopodobnie był założycielem wsi. Drugi człon łączy się z faktem położenia wsi wśród lasów bukowych wymagających wykarczowania, i stąd osadnicy (w większości Niemcy) nazwali ją Buchwalstdorph, co przetłumaczyć można jako Buków lub Bukowiec. W czasach średniowiecza używano obu nazw – Niemysłowice Bukowiec, ale z czasem pozostała tylko ta druga^[9].

W następnych latach wieś była wzmiankowana pod następującymi nazwami: 1401 Gut Buchelsdorf, 1484 Buchsdorf, 1586 Buchelsdorff, 1605 Puchelssdorff, 1679 villa Buchelsdorf, 1743, 1778 Buchelsdorff, 1784, 1845, 1864, 1886, 1941 Buchelsdorf^[9].

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946^[10].

Historia

Rysunek kościoła w XVIII w. autorstwa Friedricha Bernharda Wernera

Ślady pobytu człowieka na terenie obecnej wsi Niemysłowice sięgają epoki paleolitu. W 1927 na polu koło Niemysłowic znaleziono fragment kamiennej siekierki z tego okresu^[11].

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była pod nazwą Nemislovitz Buchwaltdorph w Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego spisanej w latach 1295–1305^[11]. Z 1447 pochodzi wzmianka o drewnianej świątyni w Niemysłowicach. Na jej miejscu w 1568 został zbudowany obecny kościół św. Anny, wówczas jako protestancki zbór ufundowany przez hrabinę Magdalenę Kannenwurt z Vrbna^[11]. W 1629 został przekazany katolikom^[12].

Podczas wizytacji kościelnej w 1679 zostało zanotowane, że w Niemysłowicach: „piękny kościół nawiedzany jest przez niewielką ilość katolików. Liczni niekatolicy chodzą do niego tylko wtedy, gdy im się podoba. Wieś ta nie jest ani oziębła ani gorliwa – jaki pasterz taka trzoda. Tak proboszcz, jak i dziedzic bowiem są obojętni i pozwalają, by młodzież pozostawała pod wpływem innowierców. (...) Opiekunami kościoła są: Mateusz Otte – protestant i Mateusz Rober – katolik”^[13].

25 marca 1760 w trakcie trzeciej wojny śląskiej z Niemysłowic rozpoczęło się natarcie Austriaków na Prusaków stacjonujących w Prudniku. Prusacy po wygranej bitwie wycofali się przez Niemysłowice do Ścinawy Nyskiej^[14][15].

Wieś była własnością arystokratycznej rodziny Mettichów z Prudnika. Wchodziła w skład dóbr zamku w Łące Prudnickiej. W 1807 wieś została splądrowana przez wojska Napoleona podczas oblężenia twierdzy Nysa. Na początku XIX wieku liczba mieszkańców wsi przekroczyła ponad 700 osób^[16]. W 1821, na krótki okres Niemysłowice stały się własnością generałowej Colomb i Johanna Karla von Siedlnitzkiego herbu Odrowąż. Ostatnim patronem kościoła w Niemysłowicach był landrat Hermann von Choltitz, krewny generała Dietricha von Choltitza^[13]. Po rozpoczęciu wojny francusko-pruskiej w 1870 w Niemysłowicach rozlokowano I eskadron prudnickiego pułku huzarów^[17].

W 1855 Niemysłowice zamieszkiwało 848 osób, a w 1861 – 887, z czego 654 osoby były katolikami a 233 ewangelikami. We wsi istniały dwie osobne szkoły dla dzieci obu wyznań. Do szkoły katolickiej uczęszczało 150 uczniów, a do ewangelickiej 30. Były tu 4 budynki publiczne, 124 prywatne domy i 8 dużych zabudowań gospodarczych. Według danych z 1888, we wsi mieszkało 1090 osób, z czego 774 było katolikami a 296 ewangelikami, 1060 zadeklarowało posługiwanie się językiem niemieckim, a innym 20^[18].

Fragment zabudowy Niemysłowic (lata 1910–1916)

Po I wojnie światowej we wsi, obok kościoła, powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej. W latach 30. XX wieku większość mieszkańców Niemysłowic stanowili rolnicy i sadownicy. Sporą grupę stanowili rzemieślnicy oraz robotnicy rolni. Wiele osób pracowało w funkcjonującej tu cukrowni, cegielni oraz zakładach włókienniczych w Prudniku. Istniała tu komórka NSDAP^[19].

Podczas II wojny światowej w gospodarstwach rolnych na terenie Niemysłowic przebywała liczna grupa robotników przymusowych z Polski, Francji, Ukrainy i Rosji^[20]. W styczniu 1945 w miejscowości doszło do licznych mordów dokonanych przez niemieckich nazistów na ewakuowanych więźniach obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau^[21]. Przy drodze z Prudnika rozstrzelano 57 chorych więźniów pochodzenia żydowskiego^[22] (w tym 15 obywateli Polski^[23]), w samej wsi członkowie SS dokonali egzekucji kilkunastu więźniów oskarżonych o próbę ucieczki^[24]. 17 marca 1945 wieś została zajęta przez Armię Czerwoną zmierzającą na Prudnik od strony Rudziczki i Czyżowic. Mieszkańcy uciekli w kierunku Prudnika i Łąki Prudnickiej. Rosjanie ostrzelali wieżę kościoła zajętą przez żołnierzy niemieckich, a następnie go splądrowali. Dokonali mordów, gwałtów, grabieży i podpalili kilka domów^[24].

Po wyparciu oddziałów niemieckich wieś została przejęta przez polską administrację. Wówczas w Niemysłowicach została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich – z Puźnik^[25][26]. 4 czerwca 1945 do wsi przybył jej pierwszy polski sołtys – Adolf Jaworski. Wydał on zgodę na odprawianie nabożeństw po niemiecku dla pozostałych tu autochtonów. W lipcu Niemcy pracowali na żniwach pod nadzorem Rosjan, za co otrzymywali ziemniaki jako pożywienie. We wsi wybuchła epidemia tyfusu, w trakcie której zmarło 10 osób. 1 sierpnia 1945 Rosjanie nieoczekiwanie zlikwidowali swoją komendaturę w Niemysłowicach, jednak powrócili następnego dnia, by dokonać omłotu zboża. Nie byli jednak w stanie tego zrobić, ponieważ pas transmisyjny od młocarni został ukradziony. Tego samego dnia Polacy otrzymali konie, które wcześniej zabrano Niemcom. Następnego dnia Rosjanie próbowali odebrać je Polakom, jednak konflikt został zażegnany przez generała Aleksandra Zawadzkiego, który przybył do Niemysłowic^[24]. Władze polskie aresztowały trzech mieszkańców Niemysłowic, w tym przedwojennego burmistrza wsi, pod zarzutem przynależności do organizacji faszystowskich, i skierowała ich do obozu pracy w Łambinowicach. Burmistrz został zabity sztachetą przez polskiego wartownika za to, że „był wysoki jak SS-man”. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód w czerwcu 1946^[27].

W latach 1945–1950 Niemysłowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Rudziczka, a w latach 1954–1972 do gromady Rudziczka.

Budynki mieszkalne i gospodarcze w Niemysłowicach zostały uszkodzone podczas lokalnej powodzi w 1977^[28]. W 1999 Niemysłowice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej^[29]. 27 lutego 2020 w Niemysłowicach odsłonięto pomnik upamiętniający ofiary marszu śmierci z 1945^[30].

Liczba mieszkańców wsi

Nieoficjalny herb wsi Niemysłowice

• 1793 – 316^[31]
• 1910 – 1183^[32]
• 1933 – 1112^[33]
• 1939 – 1101^[33]
• 1940 – 1102^[34]
• 1998 – 687^[4]
• 2002 – 689^[4]
• 2009 – 657^[4]
• 2011 – 665^[4]

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[35]:

• kościół parafialny pw. św. Anny, zbudowany w 1568 r., w stylu gotycko-renesansowym, ufundowany przez hrabinę Magdalenę Kannenwurt z Wrbna, XIX w., najcenniejszy zabytek, wypisany z księgi rejestru
• kapliczka
• spichlerz, z XVIII-XIX w.

• 

  (c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0

  kościół parafialny pw. św. Anny

• 

  Kapliczka

• 

  Spichlerz

Transport

Wjazd do Niemysłowic od strony Szybowic

Przez Niemysłowice przebiega droga krajowa

• 41 Nysa – Prudnik – granica z Czechami w Trzebinie

Religia

W Niemysłowicach znajduje się katolicki kościół św. Anny, który jest siedzibą parafii św. Anny (dekanat Prudnik)^[12].

Sport

Centrum Sportowe

We wsi działa LZS Niemysłowice–Dębowiec z sekcją piłki nożnej. W budynku byłej szkoły podstawowej znajdującym się przy trasie sudeckiej znajduje się Centrum Sportowe wybudowane w 2006 przy wykorzystaniu funduszy unijnych^[36].

Ludzie związani z Niemysłowicami

• Franciszek Fejdych (ur. 1960) – samorządowiec, burmistrz Prudnika, zamieszkały w Niemysłowicach

Przypisy

Bibliografia

• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.