Niepokalanów

Klasztor franciszkanów
w Paprotni

Bazylika klasztoru w Paprotni
Państwo	Polska
Miejscowość	Paprotnia
Kościół	katolicki
Właściciel	Franciszkanie (OFMConv.)
Gwardian	o. Mariusz Słowik[1]
Typ zakonu	męski
Obiekty sakralne
Bazylika	niepokalanowska
Kaplica	Stara kaplica z 1927 r.
Założyciel klasztoru	o. Maksymilian Kolbe
Data budowy	1927-
Położenie na mapie gminy Teresin Klasztor franciszkanów w Paprotni
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Klasztor franciszkanów w Paprotni
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Klasztor franciszkanów w Paprotni
Położenie na mapie powiatu sochaczewskiego Klasztor franciszkanów w Paprotni
52°12′13″N 20°25′14″E/52,203750 20,420556
Strona internetowa klasztoru

Niepokalanów – franciszkański klasztor-sanktuarium („Gród Maryi”), położony na terenie archidiecezji warszawskiej, we wsi Paprotnia w gminie Teresin, w powiecie sochaczewskim. Klasztor, zajmujący powierzchnię 28 ha, znajduje się przy linii kolejowej Warszawa-Łowicz, w odległości ok. 42 km na zachód od Warszawy. Należy do Prowincji Matki Bożej Niepokalanej Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych w Warszawie.

Niepokalanów jest częścią wsi Paprotnia jako Niepokalanów-Klasztor mający swój nr. TERYT 0738958.

Założenie klasztoru

Założony w sierpniu 1927 r. na ziemiach ofiarowanych przez księcia Jana Druckiego-Lubeckiego, klasztor niepokalanowski stanowił miejsce działalności świętego o. Maksymiliana Marii Kolbego, franciszkanina. Początkowo osiedle zakonne zajmowało niewielki obszar, jednak wraz z rozwojem dzieła rosła też jego powierzchnia (książę Drucki-Lubecki ofiarował następne działki na postawienie kolejnych budynków). 8 grudnia 1927 r. w uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny klasztor poświęcił prowincjał o. Korneli Czupryk^[2][3]. Pierwotnie o. Maksymilian planował nadać osiedlu nazwę „Zagroda Niepokalanej”, jednak o. Korneli przekonał go do nazwy Niepokalanów^[4].

Przed wybuchem II wojny światowej w klasztorze mieszkało 760 zakonników, natomiast sam Niepokalanów stanowił duży ośrodek wydawniczy pism religijnych w Polsce. Drukarski park maszynowy liczył w tym czasie m.in. 3 maszyny rotacyjne oraz kilka linotypów i maszyn płaskich. Wydawnictwo zużywało rocznie ok. 1600 ton papieru na prawie 60 mln egzemplarzy drukowanych tu czasopism (nakład samego miesięcznika Rycerz Niepokalanej dochodził do miliona egzemplarzy).

Od lipca 1931 r. działała w klasztorze Ochotnicza Straż Pożarna, złożona z braci zakonnych, co było niespotykane w innych krajach^[5]. Wspomniana Straż, wyposażona w prosty sprzęt (ręczne sikawki, beczkowóz własnej roboty, drabiny, bosaki) miała za zadanie dbać o bezpieczeństwo pożarowe drewnianych budynków mieszkalnych i wydawniczych klasztoru. W razie pożaru śpieszyła też z pomocą okolicznym mieszkańcom. W 1940 r. wyremontowali i dostosowali do celów gaśniczych samochód osobowy Minerva, który użytkowali w latach 1941-1958^[6].

Budynek Radia Niepokalanów

Wieża bazyliki i klasztorny staw

Odrestaurowana stara kaplica

W kwietniu 1938 r. przygotowano plan otwarcia małego lotniska w Niepokalanowie dla potrzeb wydawnictwa. W grudniu 1938 r. nadano pierwszą audycję z nowo założonego radia SP3-RN (Stacja Polska 3 – Radio Niepokalanów). Działalność franciszkańskiego radia nie wyszła poza fazę próbnych audycji, gdyż starania o koncesję radiową przerwał wybuch wojny.

Wojenne losy

Podczas II wojny światowej klasztor był miejscem schronienia dla żołnierzy, rannych w kampanii wrześniowej oraz dla wielu uchodźców, bez względu na ich narodowość czy wyznanie. M.in. na przełomie 1939/1940 r. przez kilka miesięcy przebywała w Niepokalanowie grupa ok. 1500 Żydów, wysiedlonych z Wielkopolski, których zakonnicy otoczyli opieką^[7].

Działania wojenne nie ominęły również mieszkańców klasztoru. O. Maksymilian Kolbe aresztowany w lutym 1941 r. wraz z 4 innymi zakonnikami, zginął w obozie w Auschwitz pół roku później. W czasie powstania warszawskiego, pomimo częstych kontroli niemieckich w Niepokalanowie, klasztor był miejscem schronienia dla wielu rannych powstańców. Już pod koniec wojny (w styczniu 1945 r.) podczas silnego bombardowania Niepokalanowa, 6 zakonników zginęło, kilku innych zostało rannych, natomiast wiele budynków klasztornych uległo zniszczeniu bądź poważnemu uszkodzeniu^[8].

Franciszkanie, pozbawieni możliwości wydawania swoich pism, skoncentrowali się na działalności usługowej dla okolicznej ludności. Naprawiano maszyny rolnicze i rowery, działał tartak, stolarnia i mleczarnia, funkcjonował zakład krawiecki, istniał też punkt Czerwonego Krzyża. Zorganizowano pomoc dla więźniów i uchodźców, ponadto prowadzono tajne kursy nauczania.

Okres Polski Ludowej

Po zakończeniu wojny klasztor szybko reaktywował swoją działalność wydawniczą. W lipcu 1945 r.wznowiono druk Rycerza Niepokalanej, którego nakład osiągnął niebawem 700 tys. egzemplarzy. Wydano też książki poświęcone o. Maksymilianowi (Skąpiec Boży Jana Dobraczyńskiego, Dwie korony Gustawa Morcinka). Ponadto rozpoczęto edycję 12-tomowej encyklopedii zegarmistrzowskiej (1948-1980) pod redakcją dwóch braci-franciszkanów: Wawrzyńca Podwapińskiego i Bernarda Bartnika. Miejscowy, amatorski zespół teatralny wystawiał utwory sceniczne, a w okresie Wielkiego Postu bracia zakonni przedstawiali Misterium Męki Pańskiej.

Jednak już w maju 1949 r. władze komunistyczne dokonały w Niepokalanowie rabunku maszyn, sprzętu i materiałów drukarskich, hamując tym samym dalszy rozwój wydawnictwa. Na klasztor nałożono bardzo wysokie podatki, a cenzura państwowa uniemożliwiła wydawanie Rycerza Niepokalanej przez następne 30 lat (1952-1981). Zakonnicy wielokrotnie stawali się ofiarami szykan bądź też ataków prasowych.

Jednym z nielicznych pozytywów w tych czasach była możliwość wybudowania kościoła w stylu modernistycznym (1948-1954), który służył miejscowym wiernym jako kościół parafialny (parafię utworzono w czerwcu 1950 r.)^[9]. Projekt budowy przygotował architekt Zygmunt Gawlik z Krakowa. Natomiast znaczący wkład przy pracach wykończeniowych mieli sami zakonnicy (wykonanie rzeźb do kościoła, zegar wieżowy o pięciu tarczach, stacje drogi krzyżowej).

Dzieło budowy świątyni docenił Prymas Polski kard. Wyszyński, stwierdzając podczas jeden ze swych wizyt w Niepokalanowie: Przed wojną Niepokalanów rozrastał się wzdłuż i wszerz. Przyszły czasy trudne, powojenne i wtedy franciszkanie, nie mogąc prowadzić dawnej pracy, uczynili najmądrzej jak tylko mogli to zrobić – wybudowali świątynię. Papież Jan Paweł II nadał kościołowi honorowy tytuł bazyliki mniejszej (kwiecień 1980 r.), a trzy lata później, w czerwcu 1983 r., odwiedził niepokalanowski klasztor i bazylikę w trakcie swojej 2. pielgrzymki do Polski. Nazwał wówczas Niepokalanów miejscem heroicznego życia św. Maksymiliana i warsztatem pracy Niepokalanej.

Niepokalanów obecnie

Z przedwojennych budynków Niepokalanowa do czasów obecnych przetrwały tylko nieliczne. Na szczególną uwagę zasługuje tzw. stara kaplica drewniana, zbudowana jesienią 1927 r. i uważana za kolebkę klasztoru^[10]. W niej zakonnicy składali swoje śluby zakonne, w niej też modlił się o. Maksymilian wraz z pierwszymi współpracownikami oraz okoliczną ludnością. Przez wiele lat po wojnie kaplica służyła jako sala pamiątek, zaś po kapitalnym remoncie została w grudniu 1997 r. przywrócona do pierwotnej funkcji. Obok starej zakrystii znajduje się pierwsza cela św. Maksymiliana, w której założyciel klasztoru mieszkał aż do wyjazdu na misje do Japonii w 1930 r.

Zabytkowy wóz strażacki

Jedna z sal muzeum św. Maksymiliana

Na terenie klasztoru działa Wydawnictwo Ojców Franciszkanów drukujące m.in. „Rycerza Niepokalanej”, miesięcznik dla dzieci „Mały Rycerzyk Niepokalanej” i książki religijne, Centrala Narodowa Rycerstwa Niepokalanej, Instytut Maryjno-Kolbiański „Kolbianum” oraz ochotnicza straż pożarna^[11]. Ta ostatnia posiada własne muzeum straży pożarnej, którego większość zbiorów mieści się na piętrze budynku remizy. Do najstarszych i najważniejszych eksponatów muzeum należy samochód strażacki Minerva, pochodzący z 1903 roku. oraz ręczne pompy z XIX wieku.

Dzisiejszy Niepokalanów stanowi ważny ośrodek pielgrzymkowy w centralnej Polsce. Corocznie w drodze na Jasną Górę przybywa do niego Warszawska Akademicka Pielgrzymka Metropolitalna^[12]. Miejscową bazylikę, Panoramę Tysiąclecia lub też muzeum św. Maksymiliana Był człowiek (utworzone w 1998 r.) odwiedziły już tysiące pielgrzymów indywidualnych oraz zorganizowanych grup z kraju i z zagranicy.

Klasztor niepokalanowski był miejscem kilku kongresów mariologicznych (w 1994, 2000 oraz 2004 r.); tutaj obchodzono główne uroczystości roku kolbiańskiego (2010-2011); na jego terenie dwukrotnie obradowała Konferencja Plenarna Episkopatu Polski. Obecnie Niepokalanów jest również siedzibą radia Niepokalanów, reaktywowanego w marcu 1995 roku. W Polsce swym zasięgiem radio obejmuje tereny Mazowsza oraz województwa łódzkiego, natomiast w USA mogą go odbierać słuchacze mieszkający w Chicago i okolicach.

Związani z Niepokalanowem

• Maksymilian Maria Kolbe

Pomnik założyciela klasztoru przed bazyliką w Niepokalanowie

Niepokalanowski dom parafialny

• Jan Drucki-Lubecki
• Ludwik Pius Bartosik
• Antonin Bajewski
• Stanisław Tymoteusz Trojanowski
• Władysław Zenon Żebrowski
• Józef Alfons Kolbe
• Piotr Bonifacy Żukowski
• Józef Achilles Puchała
• Karol Herman Stępień
• Wawrzyniec Aleksander Podwapiński
• Bernard Bartnik

Zobacz też

• Muzeum św. Maksymiliana
• Rycerz Niepokalanej
• Międzynarodowy Katolicki Festiwal Filmów i Multimediów Niepokalanów
• Telewizja Niepokalanów
• Radio Niepokalanów
• Stara kaplica w Niepokalanowie (1927)
• Parafia w Niepokalanowie
• Instytut UKSW „Kolbianum” (dawne NSD Niepokalanów)
• Rycerstwo Niepokalanej
• Klasztor Franciszkanów w Nagasaki, zwany "japońskim Niepokalanowem"

Do zobaczenia w okolicy

• Pałac w Teresinie

Zobacz

• Niepokalanów - część wsi Holendry Baranowskie

Przypisy

Bibliografia i źródła

• Niepokalanów. Przewodnik pielgrzymkowo-turystyczny, red. o. Roman Soczewka. Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 2009, ISBN 978-83-60479-45-2.
• Mariusz Paczóski OFM Conv., 70 lat Niepokalanowa. Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1999, ISBN 83-87638-14-5.
• Zaczęło się od figurki – historia Niepokalanowa. niepokalanow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (informacja ze strony oficjalnej klasztoru)
• Claude R. Foster, Rycerz Maryi. Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów, 2007, s. 567, ISBN 978-83-60479-02-5.
• Miasto Niepokalanej, w: Rycerz Niepokalanej nr 7-8/2010, s. 216–219, Niepokalanów, ISSN 0208-8878.
• Cezar Czesław Baran OFMConv., Franciszkańskie sanktuaria maryjne w Polsce. Wydawnictwo Pelikan, Warszawa 1990, ISBN 83-85045-17-1.
• Katalog franciszkańskiej prowincji MB Niepokalanej w Polsce (Niepokalanów, s. 145–152). Wydawnictwo Michalineum, Marki 2000
• Strona informacyjna parafii pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Niepokalanowie

Linki zewnętrzne

• O Niepokalanowie na stronie warszawskiej prowincji franciszkanów
• Sanktuarium Niepokalanów w archidiecezji warszawskiej