Niepokoje wychowanka Törlessa

Niepokoje wychowanka Törlessa

Die Verwirrungen des Zöglings Törleß

Autor	Robert Musil
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Austria
Język	niemiecki
Data wydania	1906
Wydawca	Wiener Verlag

Niepokoje wychowanka Törlessa (niem. Die Verwirrungen des Zöglings Törleß) – debiutancka powieść austriackiego pisarza Roberta Musila, która ukazała się w 1906 roku. Autor uczęszczał do szkoły kadetów w Eisenstadt i Hranicach (niem. Mährisch Weißkirchen).

Fabuła

Tytułowy bohater – chłopiec dorastający w internacie, uczęszczający do szkoły dla kadetów w ostatnich latach istnienia Monarchii Austro-Węgierskiej. Wrażliwy charakter wychowanka oraz jego rozległe fascynacje wykraczające poza jego wiek ostatecznie zaburzają jego dotychczas spokojne życie. Wraz ze swymi starszymi kolegami – Reitingiem i Beinebergiem – Törless zaczyna powoli odkrywać budzącą się w nim seksualność, z powodu której zaczyna stawiać sobie mnóstwo pytań. Przyłapanie przez trójkę kolejnego wychowanka – Basiniego – na kradzieży pieniędzy, które prowadzi do dręczenia i wykorzystywania go seksualnie, jedynie wzmaga zainteresowanie głównego bohatera. Törless zaczyna szukać odpowiedzi w różnorodnych dziedzinach – matematyce i filozofii – co jednak nie przynosi żadnej pomocy. Wraz z rozwojem akcji śledzimy myślowy bieg Törlessa – jego zafascynowanie dominacją nad Basinim, dążeniem do osiągnięcia jak najgłębszych i najbardziej wzmożonych przeżyć, co w ostateczności jeszcze bardziej związuje go emocjonalnie z jego własną ofiarą. Akcja powieści staje się tylko przyczynkiem do ukazania zjawisk szerszych. Autor bada techniki psychicznego nacisku w zamkniętym środowisku, ukazuje mechanizmy sterujące młodymi ludźmi i ostatecznie kształtujące ich zachowanie. Autor często bardzo szczegółowo zgłębia myśli swojego bohatera, rozbudowując tym samym technikę „strumienia świadomości”.

Powieść Roberta Musila, jako dzieło z początku wieku, zawiera w sobie zarówno cechy powieści psychologicznej, jak i naturalistycznej.

Liczne dygresje odwołujące się do ludzkiej psychiki i aktualnego obrazu świata, abstrahujące od akcji, nadają powieści charakter eseistyczny. Jedna z dróg interpretacyjnych nie wyklucza, że Niepokoje wychowanka Törlessa stały się wstępem do nigdy niedokończonego dzieła życia Musila, Człowieka bez właściwości.

W 1966 roku powieść została sfilmowana przez debiutującego wtedy reżysera Volkera Schlöndorffa.