Nierozłączka siwogłowa

Nierozłączka siwogłowa

Agapornis canus[1]
(Gmelin, 1788)
samiec
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugi wschodnie
Podrodzina	damy
Plemię	Agapornithini
Rodzaj	Agapornis
Gatunek	nierozłączka siwogłowa
Synonimy
Psittacus canus Gmelin, 1788
Podgatunki
A. c. canus (Gmelin, 1788) A. c. ablectaneus Bangs, 1918
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski

Nierozłączka siwogłowa^[3] (Agapornis canus) – gatunek małego ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae), podrodziny dam (Loriinae). Występuje na Madagaskarze w dwóch podgatunkach, jedyna madagaskarska nierozłączka. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Johann Friedrich Gmelin w 1788. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Psittacus canus. Nie podał dokładnego miejsca pozyskania holotypu, napisał jedynie, że nierozłączki siwogłowe zamieszkują Madagaskar i Mauritius^[4]. Obecnie (2020) gatunek umieszczany jest w rodzaju Agapornis. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) i autorzy Handbook of the Birds of the World wyróżniają 2 podgatunki^[5][6].

Podgatunki i zasięg występowania

IOC wyróżnia następujące podgatunki^[6]:

• A. c. canus (Gmelin, 1788) – Madagaskar z wyjątkiem południowo-zachodniej części^[5]
• A. c. ablectaneus Bangs, 1918 – południowo-zachodni Madagaskar, od rzeki Mangoky po zachodnią część gór Anosyenne^[5]

Nierozłączkę siwogłową wprowadzono, lub istnieje przekonanie, że tak poczyniono, na Komory, Seszele, Reunion, Mauritius, Rodrigues, Zanzibar i w kilku miejscach w Afryce. Populacja utrzymała się wyłącznie na Komorach^[5] i w bardzo niewielkiej liczebności na Reunionie, Rodrigues^[7] i Seszelach (w stolicy, Victorii, i kilku miejscach na zachodzie Mahé)^[8]. BirdLife International określa zasięg występowania na 689 tys. km²^[9]. Nierozłączka siwogłowa to jedyny gatunek Agapornis występujący na Madagaskarze^[7].

Morfologia

Para nierozłączek siwogłowych

Długość ciała wynosi 13–15 cm, masa ciała 25–31,5 g^[5]. W upierzeniu występuje dymorfizm płciowy. U samca głowa, gardło i górna część piersi są jasnoszare. Płaszcz, barkówki i pokrywy skrzydłowe mają barwę zieloną, skrzydełko ciemniejsze. Kuper wyróżnia się znacznie jaskrawszą, trawiastozieloną barwą. Pokrywy nadogonowe trawiastozielone, po bokach jaśniejsze, przed ich końcem występuje czarny pas. Lotki z wierzchu zielone, na krawędzi chorągiewek zewnętrznych i na końcówkach ciemniejsze. Od spodu szarobrązowe. Pokrywy podskrzydłowe czarne. Obszar od niższej części piersi do pokryw podogonowych ma jasną żółtozieloną barwę. Dziób żółtawy, z górną szczęką o nieco jasnoniebieskim odcieniu i czarną nasadą, żuchwą – jasnoróżową. U samic dziób wyróżnia bardziej jednolity szary kolor. Tęczówka brązowa, nogi jasnoszare. U samic głowa, szyja i pierś mają barwę zieloną, a wierzch ciała cechuje nieco bardziej brązowy odcień niż u samców. Do tego mają zielone pokrywy podskrzydłowe^[10].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia nierozłączek siwogłowych są skraje lasów i przecinki, zadrzewione (na przykład palma Medemia) sawanny, zakrzewienia i zdegradowane lasy^[5]. Zamieszkują również mniej spustynniałe części półpustyń i obszary upraw, na przykład ryżu. Odnotowywane były do ponad 1500 m n.p.m. Pod względem preferencji środowiskowych są generalistami. Odnotowywano je również w pobliżu miast i wsi, często pojawiają się przy drogach. Są towarzyskie, przebywają w grupach liczących 5–30 osobników, a gdy występuje obfitość pożywienia – 50–80 osobników. Żerują także z małymi ptakami wróblowymi, w tym wikłaczami – czerwonym (Foudia madagascariensis), nizinnym (Nelicurvius sakalava) – i mniszeczkami (Lemuresthes nana)^[8]. Żywią się owocami i nasionami traw^[5], w tym ryżu^[8], a na Seszelach między innymi uprawnej Panicum maximum. Odzywają się różnorodnymi skrzekami i gwizdami^[5].

Lęgi

Okres lęgowy na Madagaskarze trwa od listopada do grudnia i w marcu, zaś na Komorach – od listopada do kwietnia. Gniazdo znajduje się w pniu drzewa, przeważnie już martwego, na przykład tamaryndowca indyjskiego (Tamarindus indica) lub akacji (Acacia)^[5]. Dziupla wyścielona zostaje przeżutymi skrawkami liści, odłupanymi z wnętrza pnia skrawkami drewna i łodygami traw, które samica znosi do gniazda trzymając je między piórami tułowia. Przeważnie zniesienie liczy od 3 do 5 jaj. Mike Perrin nie podaje okresu inkubacji. Prawdopodobnie wysiaduje jedynie samica. W ciągu roku nierozłączki siwogłowe mogą wyprowadzić więcej niż jeden lęg^[11].

Status i zagrożenia

IUCN uznaje nierozłączkę siwogłową za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020)^[9]. W 2013 wiadomo było o występowaniu tych ptaków w 25 obszarach chronionych Madagaskaru. Powszechny był handel nimi na skalę lokalną. Gatunek widnieje w załączniku drugim CITES. Nierozłączki siwogłowe są trzymane jako ptaki ozdobne^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Mike Perrin: Parrots of Africa, Madagascar and the Mascarene Islands: Biology, Ecology and Conservation. Wits University Press, 2013. ISBN 978-1-86814-552-2.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).