Nietków

Nietków

wieś
(c) amiga33, CC BY-SA 3.0
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	zielonogórski
Gmina	Czerwieńsk
Liczba ludności (2004)	1302
Strefa numeracyjna	68
Kod pocztowy	66-016[1]
Tablice rejestracyjne	FZI
SIMC	0908870
Położenie na mapie gminy Czerwieńsk Nietków
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Nietków
Położenie na mapie województwa lubuskiego Nietków
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego Nietków
52°01′35″N 15°21′04″E/52,026389 15,351111

Nietków (hist. Nietków Polski, niem. Polnisch Nettkow)^[2] – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Czerwieńsk.

Opis

Główną ulicą jest ulica Tadeusza Kościuszki. W Nietkowie mieści się szkoła podstawowa przy ulicy Jana Kasprowicza. W 1992 roku odnowiono most kolejowy, który przecina rzekę Odrę.

Nazwa

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Necka^[3][4].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod niemiecką nazwą Polnisch Nettkow^[5]. Miejscowość nosiła w historii dwie nazwy Nietków Polski oraz zgermanizowaną Polnisch Nettkow. Obie podaje Słownik geograficzny Królestwa Polskiego^[2]. Niemiecki leksykon geograficzny Neumanna wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Nettkow^[6], z której później usunięto pierwszy człon nazwy Polnisch związany z Polską i germanizując ją na Nettkau^[6]. Ze względu na polskie pochodzenie nazwy w latach 1937–1945 nazistowskie władze III Rzeszy wprowadziły nową, całkowicie niemiecką nazwę Schlesisch Nettkow^[7].

Historia

• 1305 – potwierdzona wzmianka, świadcząca o istnieniu wsi,
• do 1936 oficjalna nazwa wsi brzmiała Polnisch Nettkow,
• od 1945 – w granicach Polski,
• 1975–1998 – miejscowość administracyjnie należąca do województwa zielonogórskiego,
• 1997 – powódź stulecia dotknęła Nietków,
• od 1999 – wieś w granicach województwa lubuskiego.

Od początku swego istnienia Nietków był własnością rodu von Rothenburgów, w 1788 r. stał się posiadłością księcia kurlandzko-żagańskiego Piotra Birona i jego potomków^[8].

Z polecenia Piotra Birona, architekt Jan Krystian Walenty Schulz wzniósł w roku 1792 klasycystyczny dworek, wkomponowany w przepiękny park, którego pozostałości są dziś dostrzegalne, jednak po budowli Schulza nie ma już żadnego śladu^[8].

Przed 1792 r. według licznych przekazów istniała tu wcześniejsza budowla, renesansowy dworek z XVII w., który był już ruiną, gdy Schulz realizował swój projekt. Letniej siedzibie Bironów, do której przenosili się z Żagania, towarzyszyło szereg zabudowań służących wystawnemu życiu księcia. Pawilon teatralny, w którym żagański teatr wystawiał włoskie farsy i komedie Szekspira (np. "Poskromienie złośnicy" i "Wiele hałasu o nic" w 1796 r.), tzw. "domy kawalerskie" jak i oranżeria nie przetrwały do naszych czasów. Po śmierci Piotra Birona w 1800 r., nietkowska rezydencja stała się ulubionym miejscem pobytu letniego księżny-wdowy Doroty Kurlandzkiej, niegdyś ulubienicy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego^[8].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[9]:

• kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pana Jezusa, zbudowany w stylu neogotyckim w latach 1866-67; budowla orientowana, murowana z apsydą i wieżą, położony w centrum wsi
• oranżeria pałacowa, XVIII wieku, nie istnieje
• park pałacowy, z połowy XVIII wieku, położony w centrum wsi, częściowo ogrodzony murami, stanowiącymi pozostałość po zlokalizowanym tam dworze
• park - arboretum, z końca XIX wieku

inne zabytki:

• barokowa oficyna i fragment muru bramnego z płytami epitafialnymi częściowo przetrwały z założenia pałacowego
• niewielki cmentarz, znajdujący się na uboczu wsi.

Przypisy

Bibliografia

• Max Broesike: Neumans Orts- und Verkehrs-Lexi des Deutschen Reichs. Leipzig und Wien: Verlog des Bibliographischen Instituts, 1905.
• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).
• Stanisław Kowalski: Zabytki architektury województwa lubuskiego. Zielona Góra: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, 2010, s. 247. ISBN 978-83-931526-0-5.