Niewiadom

Niewiadom

Dzielnica Rybnika
Szyb Głowacki w zabytkowej kopalni "Ignacy" w Rybniku Niewiadomiu.
Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Rybnik
W granicach Rybnika	27 maja 1975[1] (1954–75 w granicach Niedobczyc)
SIMC	0942943 / 0942950
Zarządzający	Tadeusz Białous
Populacja (2021) • liczba ludności	4483[2]
Strefa numeracyjna	(+48) 032
Kod pocztowy	44-273
Położenie na mapie Rybnika Niewiadom
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Niewiadom
Położenie na mapie województwa śląskiego Niewiadom
50,076°N 18,470°E/50,075800 18,469700
Portal Polska

Niewiadom (śl. Niewiadům, niem. Niewiadom, czes. Nevědomí) – dzielnica Rybnika położona w południowo-zachodniej części Rybnika, w pobliżu granicy z Rydułtowami i Radlinem.

Składa się z dwóch dawnych wsi i jednego obszaru dworskiego^[3]:

• wieś Niewiadom Dolny (niem. Nieder-Niewiadom, 1908–1922 Nieder-Birkenau) – samodzielna gmina do 1929, włączona do Niewiadomia Górnego^[4];
  • obszar dworski Niewiadom Dolny (niem. Nieder-Niewiadom, 1908–1922 Birkenau) – samodzielna jednostka do 1924, właczona do gmin Niewiadom Dolny i Górny^[5];
• wieś Niewiadom Górny (niem. Ober-Niewiadom, 1916–1922 i 1939–1945 Lentzberg; 1931–1939 Niewiadom^[6]) – samodzielna gmina do 1945, właczona do gminy Niedobczyce^[7].

Cały obszar wraz z Niedobczyami włączono do Rybnika 27 maja 1975^[8].

Nazwa

Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy oznaczającej brak wiedzy - niewiedzy^[9]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości wymienia nazwę Niewiadom podając jej znaczenie "Unbekannter Ort" czyli po polsku "Nieznana, niewiadoma miejscowość"^[9].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 r. notuje dwie miejscowości o tej nazwie Ober-Niewiadom oraz Nieder-Niewiadom^[10].

11 sierpnia 1931 r. zmieniono nazwę gminy Niewiadom-Górny na Niewiadom^[11].

Górny Niewiadom zwyczajowo nazywany jest "Hoymą" lub "Ignacym" – nazwy te pochodzą od nazw kopalni. Dolny Niewiadom zwany jest Buzowicami; јest to najdalej na zachód wysunięta część Rybnika.

Historia

(c) Wluczek at the English Wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Herb rodu Kropaczów z Niewiadomia

• Zachowane dokumenty wskazują, iż Niewiadom (ówczesna pisownia: „Noviedomie”), istniał już w pierwszej połowie XIV wieku.

W owym czasie wieś stanowiła majątek rycerski^[12]. Często zmieniała właścicieli, a jednym z nich był m.in. rycerz Wacław Kropacz z Niewiadomia ((czes.) Václav Kropáč z Nevědomí), który brał udział w kampanii węgiersko-śląskiej przeciwko Wacławowi III Rybnickiemu. Na mocy pokoju ziemskiego z 6 czerwca 1473 r. rycerz ten wszedł w posiadanie Rybnika. (Ród Kropaczów z Niewiadomia w latach 1503-1536 posiadał zamek w Iwanowicach (Jindřich Kropáč z Nevědomí, Albert Kropáč z Nevědomí oraz Bohuš Kropáč z Nevědomí)^[13] Jan Kropáč z Nevědomí w latach 1533-1572 był panem na Hranicach)^[14]

• W 1792 r. na granicy Niewiadomia i Radlina otworzono jedną z pierwszych na Śląsku kopalni węgla kamiennego „Hoym” (później „Ignacy”). Wydobycie prowadzono w tej kopalni do 1995 r.
• W latach od 1859–1919 r. na terenie Niewiadoma działała kopalnia węgla kamiennego „Szczęście Beaty”
• 1 sierpnia 1924 zniesiono obszar dworski Niewiadom Dolny i włączono go do gminy Niewiadom Dolny^[15]
• 1 kwietnia 1929 gminę Niewiadom Dolny włączono do gminy Niewiadom Górny^[16]
• 11 sierpnia 1931 zmieniono nazwę gminy Niewiadom-Górny na Niewiadom^[11].
• 1 grudnia 1945 Niewiadom utracił status gminy jednostkowej i został włączony do gminy Niedobczyce (bez statusu gromady)^[17]
• 5 października 1954 gminę Niedobczyce przekształcono w gromadę Niedobczyce^[18]
• 13 listopada 1954 Niewiadom (a także Popielów) stały się integralną częścią miasta Niedobczyce, w związku z nadaniem gromadzie Niedobczyce statusu miasta^[19]
• 27 maja 1975 miasto Niedobczyce (z Niewiadomiem) włączono do Rybnika^[20]

Zabytki

W dzielnicy znajdują się m.in:

• Zabytkowa Kopalnia „Ignacy”. dawniej "Hoym"
• Kościół Bożego Ciała i św. Barbary w Niewiadomiu Górnym
• Kościół Miłosierdzia Bożego w Niewiadomiu Dolnym

Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego

• 

  Tablica pamiątkowa z okazji 200 lat istnienia kopalni "Ignacy"

• 

  Kościół Bożego Ciała i św. Barbary

• 

  Wieża ciśnień

Przypisy

Bibliografia

• Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.

Linki zewnętrzne

• Niewiadom, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 131 .