Niezapominajka

Niezapominajka
	; Niezapominajka leśna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rodzina	ogórecznikowate
Rodzaj	niezapominajka
	Nazwa systematyczna
	Myosotis L.; Sp. Pl. 131. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Myosotis scorpioides L.
Synonimy
	Echioides Moench; Scorpiurus Haller; Trigonocaryum Trautv.;
	Echioides Moench; Scorpiurus Haller; Trigonocaryum Trautv.;

Niezapominajka alpejska

Myosotis pulvinaris

Niezapominajka (Myosotis L. – dosłownie "mysie uszko" z greckiego mys – mysz (w dopełniaczu myos) i us – ucho (w dopełniaczu otos)^[5]) – rodzaj roślin należący do rodziny ogórecznikowatych. Obejmuje ok. 150 gatunków roślin zielnych^[6]. Występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego na obu półkulach^[7]. W Polsce dziko rośnie 13 gatunków^[8]. Zasiedlają bardzo różne siedliska: miejsca suche i piaszczyste wydmy, trawiaste murawy, zarośla i lasy, miejsca wilgotne i płytkie wody, a także wysokie piętra górskie^[7].

Niezapominajki są popularnymi roślinami ozdobnymi. Najczęściej uprawiana jest niezapominajka leśna M. sylvatica^[7], sadzona w różnych odmianach^[9].

Rozmieszczenie geograficzne

Niezapominajki spotykane są na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Ameryki Południowej, gdzie rosną jednak gatunki introdukowane^[6]. Najbardziej zróżnicowane są w dwóch oddalonych od siebie obszarach – w basenie Morza Śródziemnego i na Nowej Zelandii. W Europie, w większości w jej części południowej, rośnie 41 gatunków. W Turcji rosną 23 gatunki, a w Nowej Zelandii – 33^[7]. Stosunkowo nieliczne gatunki rosną zwłaszcza w Afryce i na kontynentach amerykańskich. Rośliny te występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego, a w strefie międzyzwrotnikowej ich obecność ograniczona jest to obszarów górskich^[7]^[9].

Do flory Polski należy 13 gatunków^[8]:

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[8], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[6]

niezapominajka alpejska Myosotis alpestris F.W.Schmidt
niezapominajka błotna Myosotis palustris (L.) L. em. Rchb. ≡ Myosotis scorpioides subsp. scorpioides
niezapominajka darniowa Myosotis caespitosa Schultz ≡ Myosotis laxa subsp. cespitosa (Schultz) Hyl. ex Nordh.
niezapominajka górska Myosotis nemorosa Besser
niezapominajka leśna Myosotis sylvatica Ehrh. ex Hoffm.
niezapominajka pagórkowa Myosotis ramosissima Rochel ex Schult.
niezapominajka piaskowa Myosotis stricta Link ex Roem. & Schult.
niezapominajka polna Myosotis arvensis (L.) Hill – antropofit zadomowiony
niezapominajka rozłogowa Myosotis decumbens Host
niezapominajka różnobarwna Myosotis discolor Pers.
niezapominajka skąpokwiatowa Myosotis sparsiflora J.C.Mikan ex Pohl
niezapominajka smukła Myosotis stenophylla Knaf – gatunek wymarły
niezapominajka wczesna Myosotis praecox Hüllph. ≡ Myosotis scorpioides subsp. praecox (Hülph.) Lindm.

N. alpejska
N. błotna
N. darniowa
N. górska
N. leśna
N. pagórkowa
N. piaskowa
N. polna
N. różnobarwna
N. skąpokwiatowa
N. smukła

Morfologia

(c) Photo: Bff / Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0

Niezapominajka alpejska

(c) I, Jörg Hempel, CC BY-SA 2.0 de

Niezapominajka błotna

Myosotis rehsteineri

Pokrój: Rośliny zielne, zarówno jednoroczne, dwuletnie, jak i byliny osiągające do 100 cm wysokości^[7]. Pędy krótko owłosione lub nagie^[10].
Liście: Skrętoległe, pojedyncze, całobrzegie, liście łodygowe siedzące, zwykle podługowatolancetowate^[10].
Kwiaty: Zebrane w szczytowych skrętkach, groniasto się wydłużających w trakcie kwitnienia. Kwiatostany zwykle są bezlistne, rzadziej ulistnione (z przysadkami). Kwiaty 5-krotne, promieniste, w pączku są skręcone. Kielich ze zrośniętych działek ma kształt dzwonkowaty lub lejkowaty, na szczycie 5-łatkowy lub ząbkowy, u wielu gatunków wydłuża się po przekwitnieniu. Rurkowotalerzykowata korona kwiatu niebieska, rzadziej biała, różowa czy żółta. Pięć zrosłych płatków tworzy płaski lub słabo wklęsły rąbek. Przy wlocie rurki korony znajduje się pięć jasnożółtych wskaźników nektaru (osklepek). Pręciki zwykle są krótkie i ukryte w rurce korony. Słupek osadzony na płaskim osadniku zakończony jest nitkowatą szyjką ze słabo rozszerzonym na końcu znamieniem. Zalążnia złożona z 4 części^[10].
Owoce: Rozłupnie rozpadające się na 4, zwykle trójgraniasto jajowate, gładkie^[10] i czarne rozłupki^[7].

Systematyka

Rodzaj należy do podplemienia Myosotideae, plemienia Rochelieae w podrodzinie Cynoglossoideae w obrębie rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae^[4].

Wykaz gatunków^[11]^[12]

Myosotis abyssinica Boiss. & Reut.
Myosotis afropalustris C.H.Wright
Myosotis albicans Riedl
Myosotis albiflora Banks & Sol. ex Hook.f.
Myosotis albosericea Hook.f.
Myosotis alpestris F.W.Schmidt – niezapominajka alpejska
Myosotis amabilis Cheeseman
Myosotis ambigens (Bég.) Grau
Myosotis angustata Cheeseman
Myosotis anomala Riedl
Myosotis antarctica Hook.f.
Myosotis arnoldii L.B.Moore
Myosotis arvensis (L.) Hill – niezapominajka polna
Myosotis asiatica (Vestergr.) Schischk. & Serg.
Myosotis atlantica Vestergr.
Myosotis australis R.Br.
Myosotis austrosibirica O.D.Nikif.
Myosotis azorica H.C.Watson
Myosotis baicalensis O.D.Nikif.
Myosotis balbisiana Jord.
Myosotis × bohemica Domin
Myosotis × bollandica P.Jeps.
Myosotis bothriospermoides Kitag.
Myosotis brachypoda Gren.
Myosotis brevis de Lange & Barkla
Myosotis brockiei L.B.Moore & M.J.A.Simpson
Myosotis bryonoma Meudt, Prebble & Thorsen
Myosotis butorinae Stepanov
Myosotis × cadevallii Sennen
Myosotis cadmea Boiss.
Myosotis cameroonensis Cheek & R.Becker
Myosotis capitata Hook.f.
Myosotis × catalaunica Sennen
Myosotis chaffeyorum Lehnebach
Myosotis chakassica O.D.Nikif.
Myosotis cheesemanii Petrie
Myosotis × cinerascens Petrie
Myosotis colensoi (Kirk) J.F.Macbr.
Myosotis concinna Cheeseman
Myosotis congesta Shuttlew.
Myosotis corsicana (Fiori) Grau
Myosotis czekanowskii (Trautv.) Kamelin & V.N.Tikhom.
Myosotis daralaghezica T.N.Popova
Myosotis debilis Pomel
Myosotis decumbens Host – niezapominajka rozłogowa
Myosotis densiflora K.Koch
Myosotis diminuta Grau
Myosotis discolor Pers. – niezapominajka różnobarwna
Myosotis dissitiflora Baker
Myosotis ergakensis Stepanov
Myosotis exarrhena F.Muell.
Myosotis eximia Petrie
Myosotis explanata Cheeseman
Myosotis forsteri Lehm.
Myosotis gallica Vestergr.
Myosotis galpinii C.H.Wright
Myosotis glabrescens L.B.Moore
Myosotis glauca (G.Simpson & J.S.Thomson) de Lange & Barkla
Myosotis goyenii Petrie
Myosotis graminifolia DC.
Myosotis graui Selvi
Myosotis guneri A.P.Khokhr.
Myosotis heteropoda Trautv.
Myosotis imitata Serg.
Myosotis incrassata Guss.
Myosotis jenissejensis O.D.Nikif.
Myosotis jordanovii N.Andreev & Peev
Myosotis × kablikiana Domin
Myosotis kamelinii O.D.Nikif.
Myosotis kazakhstanica O.D.Nikif.
Myosotis kebeshensis Stepanov
Myosotis keniensis T.C.E.Fr.
Myosotis koelzii Riedl
Myosotis kolakovskyi A.P.Khokhr.
Myosotis × krajinae Domin
Myosotis krasnoborovii O.D.Nikif. & Lomon.
Myosotis krylovii Serg.
Myosotis kurdica Riedl
Myosotis laeta Cheeseman
Myosotis laingii Cheeseman
Myosotis latifolia Poir.
Myosotis laxa Lehm.
Myosotis lazica Popov
Myosotis lithospermifolia (Willd.) Hornem.
Myosotis lithuanica (Schmalh.) Besser ex Dobrocz.
Myosotis litoralis Steven ex M.Bieb.
Myosotis ludomilae Zaver.
Myosotis lyallii Hook.f.
Myosotis macrantha (Hook.f.) Cheeseman
Myosotis macrosiphon Font Quer & Maire
Myosotis macrosperma Engelm.
Myosotis magniflora A.P.Khokhr.
Myosotis margaritae Štěpánková
Myosotis maritima Hochst. ex Seub.
Myosotis martini Sennen
Myosotis matthewsii L.B.Moore
Myosotis michaelae Štěpánková
Myosotis minutiflora Boiss. & Reut.
Myosotis monroi Cheeseman
Myosotis nemorosa Besser – niezapominajka górska
Myosotis nikiforovae Stepanov
Myosotis ochotensis O.D.Nikif.
Myosotis olympica Boiss.
Myosotis oreophila Petrie
Myosotis pansa (L.B.Moore) Meudt, Prebble, R.J.Stanley & Thorsen
Myosotis × parviflora (Schur) Domin
Myosotis paucipilosa (Grau) Ristow & Hand
Myosotis × permixta Domin
Myosotis persoonii Rouy & E.G.Camus
Myosotis petiolata Hook.f.
Myosotis platyphylla Boiss.
Myosotis popovii Dobrocz.
Myosotis pottsiana (L.B.Moore) Meudt, Prebble, R.J.Stanley & Thorsen
Myosotis propinqua (Turcz.) Fisch. & C.A.Mey.
Myosotis × pseudohispida Domin
Myosotis pulvinaris Hook.f.
Myosotis pusilla Loisel.
Myosotis radix-palaris A.P.Khokhr.
Myosotis rakiura L.B.Moore
Myosotis ramosissima Rochel ex Schult. – niezapominajka pagórkowa
Myosotis refracta Boiss.
Myosotis rehsteineri (Hausm.) Wartm. ex Reut. – niezapominajka Rehsteinera
Myosotis retrorsa Meudt, Prebble & Hindm.-Walls
Myosotis rivularis (Vestergr.) A.P.Khokhr.
Myosotis robusta D.Don
Myosotis sajanensis O.D.Nikif.
Myosotis saxatilis Petrie
Myosotis saxosa Hook.f.
Myosotis schistosa A.P.Khokhr.
Myosotis schmakovii O.D.Nikif.
Myosotis scorpioides L. – niezapominajka błotna
Myosotis secunda Al.Murray
Myosotis semiamplexicaulis DC.
Myosotis sicula Guss.
Myosotis solange Greuter & Zaffran
Myosotis soleirolii Godr.
Myosotis sparsiflora J.C.Mikan ex Pohl – niezapominajka skąpokwiatowa
Myosotis spatulata G.Forst.
Myosotis speciosa Pomel
Myosotis speluncicola (Boiss.) Rouy
Myosotis stenophylla Knaf – niezapominajka smukła
Myosotis stolonifera (J.Gay ex DC.) J.Gay ex Leresche & Levier
Myosotis stricta Link ex Roem. & Schult. – niezapominajka piaskowa
Myosotis suavis Petrie
Myosotis subcordata Riedl
Myosotis × suzae Domin
Myosotis sylvatica Ehrh. ex Hoffm. – niezapominajka leśna
Myosotis taverae Valdés
Myosotis tenericaulis Petrie
Myosotis tineoi C.Brullo & Brullo
Myosotis traillii Kirk
Myosotis traversii Hook.f.
Myosotis tuxeniana (O.Bolòs & Vigo) O.Bolòs & Vigo
Myosotis ucrainica Czern.
Myosotis umbrosa Meudt, Prebble & Thorsen
Myosotis uniflora Hook.f.
Myosotis urceolaris Shuttlew.
Myosotis venosa Colenso
Myosotis verna Nutt.
Myosotis vestergrenii Stroh
Myosotis welwitschii Boiss. & Reut.
Myosotis wumengensis L.Wei

Obecność w kulturze

Znaczenie symboliczne

Niezapominajka symbolizuje pamięć.
Niezapominajka jest kwiatem stanowym Alaski.
W 1934 r. wolnomularska Wielka Loża „Pod Słońcem” (Grossloge „Zur Sonne”) w Bayreuth, jedna z ówczesnych niemieckich obediencji, przyjęła emblemat niezapominajki jako substytut tradycyjnego cyrkla i węgielnicy.

Święto Polskiej Niezapominajki

Corocznie, od 2002 r. w dniu 15 maja, obchodzone jest w Polsce Święto Polskiej Niezapominajki. Jego inicjatorem był Andrzej Zalewski, który wystąpił z taką propozycją w programie Ekoradio, emitowanym przez Polskie Radio Program I.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
↑ ^a ^b Myosotis. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-01-02].
↑ ^a ^b Genus: Myosotis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-01-02].
↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: KiW, 1996, s. 110. ISBN 83-05-12868-7.
↑ ^a ^b ^c Myosotis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-18].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 243. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 118–119, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 533. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Sychowa Maria: Myosotis L., Niezapominajka. W: Pawłowski B. (red.) Flora Polska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
↑ Myosotis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-02].
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 127. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).

[ing-3] Myosotis. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-01-02].

[grin-4] Genus: Myosotis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-01-02].

[rejewski-5] Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: KiW, 1996, s. 110. ISBN 83-05-12868-7.

[powo-6] Myosotis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-18].

[philips-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 243. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 118–119, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-9] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 533. ISBN 978-1-107-11502-6.

[sychowa-10] Sychowa Maria: Myosotis L., Niezapominajka. W: Pawłowski B. (red.) Flora Polska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.

[tpl-11] Myosotis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-02].

[gawrys-12] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 127. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne