Nihoa

Nihoa

Moku Manu

Zdjęcie wyspy z morza, od południa
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Hawaje
Akwen	Ocean Spokojny
Archipelag	Północno-Zachodnie Wyspy Hawajskie
Powierzchnia	0,68[1] km²
Najwyższy punkt	Miller's Peak: 275,2[1] m n.p.m.
Populacja  • liczba ludności	0
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego Nihoa
23°03′N 161°56′W/23,050000 -161,933333
Mapa lotnicza z 1977

Nihoa (także Moku Manu) – skalista wyspa leżąca w archipelagu Hawajów, w grupie Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Administracyjnie należy do stanu Hawaje w Stanach Zjednoczonych. Jest obecnie bezludna.

Geografia

Krajobraz zachodniej części wyspy

Badacze odpływający z Adam's Bay

Nihoa znajduje się ok. 250 kilometrów na północny zachód od Kauaʻi, najbliższej z głównych wysp Hawajów^[1]. Jest to skalista wyspa o stromych brzegach, o długości ok. 1400 m ze wschodu na zachód i szerokości 300–900 m^[2]. Jest to najwyższa spośród Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich, o pokroju siodła, zwieńczona dwoma szczytami, z których Miller's Peak sięga 275,2 m n.p.m., zaś Tanager Peak ma 260 m n.p.m.^[2][1] Północną stronę wyspy tworzy prawie pionowa, miejscami nawet przewieszona ściana klifu, o wysokości 110 m w centrum, wnosząca się ponad 270 metrów po obu końcach^[2]. Skalna ściana opada także pod powierzchnią wody do dużych głębokości^[3]. Po zachodniej stronie wyspy również znajduje się klif. Teren wyspy opada w kierunku południowym, od krawędzi klifu do zatoki Adam's Bay, tworząc sześć dolin (West Valley, West Palm Valley, Miller Valley, Middle Valley, East Palm Valley i East Valley). Po zachodniej stronie zatoki znajduje się niewielka piaszczysta plaża, ale ze względu na załamujące się fale, lepszym miejscem do lądowania jest skalista półka pośrodku południowego zbocza^[2]. Szelf wokół wyspy ma szerokość 29 km w kierunku północny wschód–południowy zachód i znajduje się na głębokości 34–66 m, znajduje się na nim ok. 575 km² siedlisk rafowych^[1].

Nihoa jest pozostałością wygasłego, głęboko zerodowanego wulkanu tarczowego. Północny klif tworzą warstwy lawy bazaltowej poprzecinane licznymi dajkami. Datowanie metodą potasowo-argonową pozwoliło stwierdzić, że wulkan był aktywny 7,3 miliona lat temu (miocen)^[1].

Nihoa jest objęta ochroną prawną jako część Papahānaumokuākea Marine National Monument^[3].

Znaczenie kulturowe

Archeologiczne pozostałości domu na Nihoa

Jest to najdalsza na północny zachód wyspa archipelagu, na której znajdują się liczne i jednoznaczne ślady zamieszkania rdzennych Hawajczyków^[3][4]. Położona dalej wyspa Mokumanamana była odwiedzana w celach kultowych, ale niezamieszkana, co wiąże się nie tylko z ubogimi zasobami naturalnymi. Nihoa, podobnie jak główne wyspy Hawajów, leży na południe od zwrotnika Raka i w pewne dni roku Słońce staje tu w zenicie; w kulturze Hawajczyków były to „krainy światła” (ao). Wyspy te leżą również we wschodniej części archipelagu; kierunek wschodni był wiązany z narodzinami, podczas gdy zachodni ze śmiercią i przemijaniem. Wyspy położone na północnym zachodzie, w których nigdy nie widziało się Słońca w zenicie, były „krainami ciemności” (pō), a zarazem ‘āina akua, krainami przodków, gdzie dusze ludzkie podróżują po śmierci^[5].

Nazwa Nihoa w języku hawajskim oznacza „zębata, ząbkowana, szczerbata”, co nawiązuje do jej ukształtowania^[5][6]. Inne znaczenie to „mocno osadzona”, co może odnosić się do tego, jak wyspa znosi ataki wzburzonego morza, bądź też do ludzi, którzy żyli w tym surowym miejscu^[1][5]. W kulturze hawajskiej zachowały się powiedzenia związanie z Nihoa; od jednego z nich pochodzi inne określenie tej wyspy – Moku Manu, „wyspa ptaków”^[5][6].

Historia

Nihoa była zamieszkana przez rdzennych Hawajczyków od około 1000 do 1700 roku naszej ery. Zasoby naturalne wyspy i obecność co najmniej trzech źródeł słodkiej wody sugerują, że tutejsza populacja mogła sięgać 175 osób^[3]. Na wyspie znajduje się 88 pozostałości archeologicznych po jej mieszkańcach, w tym tarasów mieszkalnych, tarasów rolniczych, schronień, miejsc o znaczeniu religijnym i miejsc pochówku^[3][4].

19 marca 1789 roku do wyspy dotarł kapitan Douglas, zastając ją bezludną. W 1822 roku wyspę odwiedziła królowa Kaʻahumanu I i przyłączyła ją do Królestwa Hawajów, co ponowił 23 kwietnia 1857 roku król Kamehameha IV^[2][3]. W 1909 roku wyspa wraz z resztą Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich (oprócz Midway) została częścią Hawaiian Islands Reservation^[3] W latach 1923 i 1924 odwiedziła ją ekspedycja USS Tanager, prowadząca badania biologiczne i archeologiczne^[2][3]. W 1997 roku rdzenni Hawajczycy ponownie pogrzebali na wyspie kości przodków, które wykopano w latach 20. XX wieku^[3].

Obecnie odwiedziny na wyspie są dozwolone tylko w celach naukowych i kulturowych. Zezwolenia wydaje United States Fish and Wildlife Service^[3].

Przyroda

West Palm Valley z palmami Pritchardia remota na Nihoa

Hawajka tęgodzioba na Nihoa

Płytkie wody wokół Nihoa mają przeważnie skalne, bazaltowe dno, na którym rosną rozmaite glony, występują strzykwy i skałoczepy^[3]. W głębszych wodach żyją rekiny i karanksy; spotyka się tu ryby rzadkie w wodach głównych wysp Hawajów, a typowe dla północno-zachodniej części archipelagu, jak Oplegnathus punctatus^[3]. Ogółem rafy Nihoa są miejscem życia 127 gatunków ryb, a także 17 gatunków korali madreporowych^[3][4].

Na wyspie rośnie 21 rodzimych gatunków roślin, w tym trzy endemity: palma Pritchardia remota, szarłat Amaranthus brownii i Schiedea verticillata. Dominują tu ślazowiec Sida fallax, komosa Chenopodium oahuense i turi Sesbania tomentosa. Z bezkręgowców żyją tu 33 gatunki roztoczy, 3 gatunki pająków i 182 gatunki owadów. Z tych ostatnich 17 gatunków to endemity, zaliczają się do nich pasikonik Banza nihoa, świerszcz Thaumatogryllus conanti, pluskwiaki Nysius nihoae i Nysius suffusus, oraz pająk Nihoa mahina^[4].

Na Nihoa występują dwa endemiczne gatunki ptaków lądowych, hawajka tęgodzioba (Telespiza ultima) i trzciniak cienkodzioby (Acrocephalus familiaris kingi)^[2][3]. Bardzo liczne są tu ptaki morskie; na Nihoa znajdują się jedne z największych na Hawajach kolonii nawałników żałobnych, tajfunników cienkodziobych i rybołówek polinezyjskich^[4].

Przypisy

Bibliografia

• N.N. AL N.N., O.O. CE O.O., Papahānaumokuākea Marine National Monument Management Plan, 2008 [dostęp 2022-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-31]  (ang.).