Nihonga

Obraz Taikana Yokoyamy, artysty tworzącego w stylu nihonga

Nihonga (jap. 日本画) – termin na określenie malarstwa japońskiego, powstałego z użyciem tradycyjnych technik i materiałów malarskich (tuszu, papieru itp.) w odróżnieniu od malarstwa w stylu zachodnim (yōga), czerpiącego z europejskiej tradycji i technik (np. olejnej).

Nihonga oznacza dosłownie „obrazy japońskie” lub „malarstwo (obraz) w stylu japońskim”[1]. Określenie to zaczęło być używane w okresie Meiji, podczas szybkiej modernizacji, a także westernizacji Japonii. Celem twórców sztuki w tym stylu było zarówno zachowanie tradycyjnej sztuki japońskiej (malarstwa i kaligrafii), lecz także stworzenie nowoczesnej tożsamości kulturowej Japończyków[2]. Artyści nihonga odwoływali się do dawnych szkół, zarówno tzw. malarstwa japońskiego, yamato-e, szkoły Rinpa jak i tzw. malarstwa chińskiego, m.in. malarzy szkoły Kanō. Istotnym dla ich twórczości było jednak nie proste powielanie dawnych wzorów, lecz ich adaptacja i rozwinięcie, by dopasować je do zmieniającej się sytuacji społeczno-artystycznej[3].

Termin ten wszedł do użycia w latach 80. XIX wieku. Przede wszystkim obejmuje obrazy tworzone z użyciem tradycyjnych materiałów i technik: na papierze lub jedwabiu, tuszem lub wodną farbą z naturalnych barwników, w postaci zwojów (pionowych kakemono i poziomych emaki-mono) czy parawanów (byōbu). Szybko zyskał szerokie zastosowanie jako sposób klasyfikacji dzieł sztuki w muzeach, wystawach, konkursach itp.[2]

Do artystów tworzących w stylu nihonga zaliczali się m.in. Ernest Fenollosa, Kakuzō Okakura, Hōgai Kanō, Gahō Hashimoto i Taikan Yokoyama[4]. Fennolosa, wykładowca nauk politycznych i filozofii na Uniwersytecie Tokijskim, występował przeciwko naśladowaniu sztuki zachodniej przez Japończyków, m.in. na spotkaniach klubu Ryūchikai, stowarzyszenia założonego przez grupę wpływowych polityków, którego celem było promowanie tradycyjnej sztuki. Wraz z Okakurą założył stowarzyszenie Kangakai, mające wspierać studia nad sztuką dawną oraz tworzenie nowej, ale zakorzenionej w dawnych wzorach; sztuka ta miała także wybiórczo adaptować pewne techniki zachodnie, np. użycie cieniowania czy perspektywy[5]. Inną instytucją, która stała się centrum ruchu nihonga była akademia sztuk pięknych, Tōkyō Bijutsu Gakkō (obecnie Tokijski Uniwersytet Sztuki), której Fennolosa i Okakura byli współzałożycielami, a Gahō Hashimoto – głównym wykładowcą malarstwa[6].

Malarze tworzący w nurcie nihonga nie ograniczali się do tematów wyłącznie japońskich, prezentując też np. sceny z historii Chin czy odnoszące się do kultury Indii (jak np. Shikō Imamura czy Taikan Yokoyama)[7]. Wpływy tego nurtu sięgały też poza Japonię, np. do jej ówczesnej kolonii, Tajwanu. Wspomniany Yokoyama tworzył tajwańskie pejzaże w tym stylu, uwieczniając panowanie japońskiego imperium[8], a na lokalnie organizowanych wystawach promowano lokalnych artystów tworzących w podobnej manierze – sędziami w konkursach byli często artyści i krytycy zapraszani bezpośrednio z Japonii[9]. Obecne na wczesnych tajwańskich wystawach malarstwa rozróżnienie na malarstwo w stylu „zachodnim” (seiyōga) i „wschodnim” (tōyōga) starano się zastąpić podziałem na sztukę zachodnią i japońską (nihonga), co bardziej pasowało do imperialnej ideologii w tajwańskiej kolonii[10].

Rozgraniczenie między malarstwem w „stylu zachodnim” i w „stylu japońskim” nie jest ścisłe ani absolutne. Artyści tworzący z użyciem tradycyjnych technik czerpią z estetyki zachodniej i używanych w tym kręgu sposobów ekspresji artystycznej; „zachodni” malarze japońscy są z reguły głęboko zakorzenieni w rodzimej tradycji artystycznej, nawet jeśli wykorzystują importowane techniki malarskie[11]. Innym czynnikiem zmniejszającym dystans między tymi nurtami jest fakt, że oba funkcjonują w podobnym systemie instytucjonalnym (muzeów, galerii sztuki, krytyki), wywodzącym się z tradycji zachodniej[2].

W okresie przed II wojną światową malarstwo w „stylu japońskim” stanowiło istotny element polityki kulturalnej władz, zarówno na rynku wewnętrznym (jako ucieleśniające ducha narodowego) jak i na wystawach zagranicznych[2]. Po wojnie jego znaczenie nieco spadło[2], w szczególności od lat 60. malarstwo nihonga było krytykowane za akademicyzm i nadmierne skupianie się na aspektach technicznych[12]. Szukając przyczyn podupadania tego nurtu, zwraca się uwagę na kwestie organizacji nauczania i rynku sztuki[2].

Przypisy

  1. ↑ Kekyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Limited, 1991, s. 1224. ISBN 4-7674-2015-6.
  2. ↑ a b c d e f Sandra Buckley: Encyclopedia of contemporary Japanese culture. London and New York: Routledge, 2002. ISBN 0-203-99634-8. (ang.)
  3. ↑ Mason 2005 ↓, s. 345.
  4. ↑ Louis Frédéric: Japan Encyclopedia. London: Belknap Press, 2002. ISBN 0-674-00770-0. (ang.)
  5. ↑ Mason 2005 ↓, s. 363.
  6. ↑ Mason 2005 ↓, s. 363-364.
  7. ↑ Mason 2005 ↓, s. 367-368.
  8. ↑ Kikuchi 2007 ↓, s. 73-74.
  9. ↑ Kikuchi 2007 ↓, s. 89.
  10. ↑ Kikuchi 2007 ↓, s. 84-86.
  11. ↑ Terukazu Akiyama, James Emmons: Japanese Painting. Geneva: Skira, 1977, s. 195. ISBN 0847891314.
  12. ↑ Mason 2005 ↓, s. 379.

Bibliografia

  • Penelope Mason: History of Japanese art. Upper Saddle River, N.J: Pearson Prentice Hall, 2005. ISBN 0-13-117601-3. (ang.)
  • Japanese Landscape Painting and Taiwan. W: Yūko Kikuchi: Refracted modernity: visual culture and identity in colonial Taiwan. Honolulu: University of Hawaii Press, 2007. ISBN 978-0-8248-3050-2. (ang.)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Yokoyama Taikan 001.JPG
Holy peaks of Chichibu at spring dawn. Hanging scroll, ink on silk. By Yokoyama Taikan in 1928.