Nikołaj Dobrolubow

Nikołaj Dobrolubow
Никола́й Добролю́бов
Ilustracja
Imię i nazwiskoNikołaj Aleksandrowicz Dobrolubow
(Никола́й Алекса́ндрович Добролю́бов)
Data i miejsce urodzenia5 lutego 1836
Niżny Nowogród
Data i miejsce śmierci29 listopada 1861
Petersburg
Językrosyjski
Dziedzina sztukikrytyka literacka, poezja
Faksymile

Nikołaj Aleksandrowicz Dobrolubow (ur. 5 lutego 1836 w Niżnym Nowogrodzie, zm. 29 listopada 1861 w Petersburgu[1]) – rosyjski filozof, publicysta, krytyk literacki, jeden z XIX-wiecznych ideologów rewolucyjnych demokratów. Był uczniem innego rosyjskiego filozofa, Nikołaja Czernyszewskiego[2].

Krytyka literacka, którą uprawiał Dobrolubow z czasem przekształciła się w publicystykę społeczno-polityczną[2].

Życiorys

Dobrolubow był synem prawosławnego duchownego[1]. W latach 1848–1853 studiował w prawosławnym seminarium duchownym w Niżnym Nowogrodzie[3], a w okresie 1853–1857 kształcił się w Głównym Instytucie Pedagogicznym w Petersburgu[4]. W latach 1856–1861 pełnił funkcję redaktora działu krytyki i bibliografii w czasopiśmie literacko-społecznym „Sowriemiennik” (ros. Современник)[2].

Jako filozof propagował materializm przyrodniczy uzupełniony o antropologizm niemieckiego filozofa Ludwiga Feuerbacha. W poglądach społecznych Dobrolubow nawiązywał do koncepcji prawa natury, zdrowego rozsądku, a także nieuwzględniającej czynników historycznych „natury ludzkiej”[2], której wieczne prawa, w poglądzie na świat i w odczuciach niewykształconej części społeczeństwa, ukazują się co jakiś czas w najczystszej postaci[5].

Według przekonań Dobrolubowa literatura miała stanowić „siłę służebną”, a jej znaczenie miało polegać na propagandzie[2]. Natomiast wartość literatury według niego miała być określona przez to, co i w jaki sposób jest przez nią propagowane[6]. Potrafił skutecznie łączyć propagowanie reformatorskich idei z zasadami „krytyki realnej”[2]. Nazwana przez Dobrolubowa metoda realizowania krytyki oparta była na kryterium realizmu, czyli zgodności z ludzką „naturą” oraz naturalnymi, słusznymi potrzebami człowieka[7].

Dobrolubow był przeciwnikiem kultury szlacheckiej, którą ostro krytykował[2].

Twórczość

  • 1950: Dzieła wybrane (Warszawa)[6]
  • 1958: Pisma filozoficzne (Warszawa)[6]
Artykuły
  • 1859: Co to takiego obłomowszczyzna? (wyd. pol. 1958)[2]
  • 1860: Kiedyż nastąpi prawdziwy dzień? (wyd. pol. 1958)[2]

Przypisy

  1. ↑ a b Mieczysław Brachmer: Mały słownik pisarzy narodów europejskich ZSRR. T. 2. Wiedza Powszechna, 1966, s. 66, seria: Małe słowniki pisarzy obcych. Cytat: „Dobrolubow Nikołaj Aleksandrowicz, 24 I (5 II) 1836 Niżny Nowogród (obecnie Gorki) — 17 (29) XI 1861 Petersburg, krytyk i publicysta. Syn duchownego prawosławnego”.
  2. ↑ a b c d e f g h i Dobrolubow Nikołaj A., [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-08-11].
  3. ↑ Eligiusz Przechodzki. Mikołaj Dobrolubow w kręgu Polaków. „Rusistický sborník olomoucko-lublinský”, s. 35, 1980. Acta Universitatis Palackianae Olomucensis: Philologica. Univerzita Palackého v Olomouci, Filozofická fakulta (Státní pedagogické nakl.) (pol. • cz. • ros.). Cytat: „w czasie pobytu w seminarium duchownym w Niżnym Nowogrodzie, gdzie pobierał nauki w latach 1848–1853”. 
  4. ↑ Florian Nieuważny: Słownik pisarzy rosyjskich. Wiedza Powszechna, 1994, s. 102. ISBN 978-83-214-0961-0. Cytat: „opuścił seminarium w ostatnim roku nauki i podjął studia w Głównym Instytucie Pedagogicznym w Petersburgu (1853–57)”.
  5. ↑ Andrzej Walicki: Rosyjska filozofia i myśl społeczna. Od Oświecenia do marksizmu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1973, s. 314. Cytat: „Dobrolubow także przekonany był o wyzwolicielskiej roli rozwoju nauki, zarazem jednak operował oświeceniowym pojęciem „natury ludzkiej”, której wieczne prawa przejawiają się niekiedy w postaci najczystszej w poglądzie na świat i w odczuciach niewykształconych mas.”.
  6. ↑ a b c Jan Trochimiak: Pisarze rosyjscy a Polska: A. Hercen, I. Turgieniew, M. Czernyszewski, M. Dobrolubow. Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, 2006, s. 122, 143, seria: Monografie. OCLC 70137326. Cytat: s. 122: „W jego przekonaniach literatura stanowi «siłę służebną», której znaczenie polega na propagandzie, zaś wartość określona jest przez to, co i jak jest przez nią propagowane”, s. 143: „Dobrolubow, Dzieła wybrane, Warszawa 1950. Dobrolubow, Pisma filozoficzne, Warszawa 1958”.
  7. ↑ Jan Zygmunt Jakubowski: Przegląd humanistyczny. T. 31 (wyd. 5–8, 260–263). Państwowe Wydawn. Naukowe, 1987, s. 149, seria: cytat = „Ta metoda uprawiania krytyki nazwana została przez Dobrolubowa «krytyką realną», tzn. opartą na kryterium realizmu, a więc zgodności z «naturą» ludzką i «naturalnymi» (słusznymi) potrzebami człowieka”.

Media użyte na tej stronie

PGRS 2 032 Dobrolyubov - crop.jpg
N. DOBROLIOUBOW. Рис съ фотографiи. Лит. А. Мюнстера, СПБ. Imp. Lith. A. Munster (Editeur)
Nikolay Dobrolubov, signature.jpg
Nikolay Dobrolubov, signature