Nikołaj Fiodorow

Mikołaj Fiodorow, portret autorstwa Leonida Pasternaka

Nikołaj Fiodorowicz Fiodorow (ros. Никола́й Фёдорович Фёдоров, ur. 26 maja?/ 7 czerwca 1829 w Kluczach w guberni tambowskiej, zm. 28 grudnia 1903 w Moskwie) – rosyjski filozof prawosławny, twórca tradycji kosmizmu rosyjskiego[1]. Był prekursorem filozofii transhumanizmu jako zwolennik osiągnięcia przy pomocy metod naukowych radykalnego przedłużenia ludzkiego życia, ludzkiej nieśmiertelności i wskrzeszenia zmarłych ludzi. Zapowiadał podbój kosmosu, nie obawiał się przeludnienia Ziemi, zapowiadał zasiedlanie innych planet. Ze względu na tryb życia i swoją postawę nazywany bywał moskiewskim Sokratesem[2][3].

Idee Fiodorowa były inspiracją dla uczonych, m.in. Konstantego Ciołkowskiego, matematyka i fizyka, zwolennika ontologicznej jedności kosmosu, wynalazcy, twórcy teorii lotu rakiet i popularyzatora kolonizacji kosmosu, oraz Władimira Wiernadskiego minerologa i biochemika, zwolennika teorii jedności planety Ziemia, który rozwijał koncepcje biosfery i noosfery. Poglądy Fiodorowa stanowiły również inspirację dla rosyjskich powieściopisarzy, poetów i malarzy[4][5].

Życiorys

Rodzice Nikołaja Fiodorowa pochodzili ze szlachty. Ojciec, Paweł Iwanowicz Gagarin pochodził z rodu Rurykowiczów, matka Jelizawieta Iwanowa z niższej szlachty. Nikołaj studiował w Odessie. Od 1854 do 1868 roku pracował jako nauczyciel w różnych rosyjskich miejscowościach. W roku 1878 rozpoczął pracę w moskiewskiej bibliotece narodowej. Fiodorow był przeciwnikiem własności intelektualnej i w ciągu całego swojego życia nie opublikował ani jednej pracy. Jego artykuły zostały wydane pośmiertnie pod wspólną nazwą: Filozofia fizycznego zmartwychwstania.

Pierwszy w Rosji pomnik Fiodorowa odsłonięto w październiku 2009 w Borowsku (Боровск), z okazji 180 rocznicy urodzin filozofa. Miasto Borowsk zostało wybrane nieprzypadkowo: tam Fiodorow pracował jako nauczyciel, i stamtąd w wieku 39 lat (w 1868) udał się pieszo do Moskwy, gdzie następnie został bibliotekarzem Румянцевского музея (późniejszej Biblioteki Narodowej); tam też mieszkał drugi słynny kosmista, Konstanty Ciołkowski[6].

Fiodorow w kulturze

Fiodorow zainspirował Fiodora Dostojewskiego do napisania powieści Bracia Karamazow[7]. Jego idee na temat transhumanizmu są poruszane w powieści Jacka Dukaja pt. Lód.

Prace Fiodorowa

  • Fiłosofija obszcziego dieła
  • Soczinienija
  • Sobranije soczinienij w czetyrioch tomach
Prace Fiodorowa przetłumaczone na język polski
  • Nikołaj Fiodorow, Filozofia wspólnego czynu, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2012

Kwestia wskrzeszenia

Według Fiodorowa zastępowalność pokoleń rodzi podstawową niesprawiedliwość – pokolenie starsze daje dar życia pokoleniu młodszemu i nie otrzymuje w zamian nic, co byłoby jakościowo zbliżone. Konieczne jest zatem odwzajemnienie daru życia poprzez wskrzeszenie poprzednich pokoleń przez ludzi, którzy posiądą taką możliwość[8]. Wskazuje na Jezusa Chrystusa i wskrzeszenie Łazarza interpretując to jako naukę i wskazanie dla ludzkości od Chrystusa-Wskrzesiciela. Idea ta nawiązuje do koncepcji bogoczłowieczeństwa[9]. Idea aktywnego chrześcijaństwa przeciwstawiana jest przez Fiodorowa koncepcjom pasywno-kontemplacyjnym.

Przypisy

  1. ↑ Семёнова 2020 ↓, s. 747.
  2. ↑ Семёнова С. Г. Философия воскрешения Н. Ф. Фёдорова // Фёдоров Н. Ф. Собрание сочинений: В 4 т. Том 1.
  3. ↑ Przypadek sobowtóra. Fiodorow i Sokrates
  4. ↑ Thomas Seifrid, A Companion To Andrei Platonov's The Foundation Pit (Academic Studies Press, 2009: ISBN 1-934843-57-1)
  5. ↑ Art works by Russian cosmism painter XX – XXI ct. Catalogue of exhibition 2013. Roerich museum. 2013. Retrieved 19 October 2015.
  6. ↑ В Боровске откроют памятник основателю русского космизма. News.Ru.com, 2009-10-23. [dostęp 2011-08-01]. (ros.).
  7. ↑ Karol Jałochowski. 2 ojców Apollo + 1. „Polityka”. 29 (3219), s. 70-71, 2019. ISSN 0032-3500. 
  8. ↑ M. Łosski, Historia filozofii rosyjskiej, Wydawnictwo Antyk, Kęty 2000, s. 89.
  9. ↑ Jędrysko 2013 ↓.

Bibliografia

  • С. Г. Семёнова: ФЕДОРОВ Николай Федорович. W: Русская философия. Энциклопедия. Под общ. ред. М. А. Маслина. Wyd. III. М.: Мир философии, 2020, s. 747–748. (ros.).
Polskie prace naukowe na temat Fiodorowa
  • Cezar Jędrysko. Filozofowie tylko interpretowali świat idzie jednak o to, aby go przemienić. Filozoficzny projekt Nikołaja Fiodorowa i Mikołaja Bierdiajewa. „Kultura i Wartości”. 3 (7), s. 43–61, 2013. ISSN 2299-7806. 
  • K. Pietrzycka-Bohosiewicz, „Przerzucić most nad rzeką czasu...” Nikołaj Fiodorow i pisarze rosyjscy, [w:] Строитель чудотворный. Szkice o literaturze rosyjskiej. Dedykowane Jadwidze Szymak-Reiferowej i Władysławowi Piotrowskiemu, red. H. Waszkielewicz i J. Świeży, Kraków 2001.
  • G. Przebinda, Władimir Sołowjow i Nikołaj Fiodorow. Dwie koncepcje apokaliptyczne, [w:] tegoż, Między Moskwą a Rzymem, Kraków 2003.
  • M. Madej-Cetnarowska, Myśl Nikołaja Fiodorowa w literaturze dziewiętnastego i dwudziestego wieku, Wydawnictwo Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2013.
  • M. Milczarek, Z martwych was wskrzesimy. Filozofia Nikołaja Fiodorowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.

Linki zewnętrzne

Transhumanizm
Technologie
Idee
Postacie
Organizacje

Media użyte na tej stronie