Nikołaj Krylenko

Nikołaj Krylenko

Nikołaj Krylenko jako głównodowodzący 11 Armii (1917)
Data i miejsce urodzenia	14 maja 1885 Biechtiejewo, gubernia smoleńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	29 lipca 1938 miejsce egzekucji „Kommunarka”
Ludowy Komisarz Sprawiedliwości ZSRR, RFSRR, ZSRR
Okres	od 20 lipca 1936 do 19 stycznia 1938
Przynależność polityczna	WKP(b)
Poprzednik	powstanie funkcji
Następca	Nikołaj Ryczkow
Ludowy Komisarz Sprawiedliwości RFSRR
Okres	od maja 1931 do 20 lipca 1936
Przynależność polityczna	WKP(b)
Poprzednik	Nikołaj Janson
Następca	Iwan Bułat
Prokurator generalny RFSRR
Okres	od maja 1929 do 5 maja 1931
Przynależność polityczna	WKP(b)
Poprzednik	Nikołaj Janson
Następca	Andriej Wyszynski
Przewodniczący Sądu Najwyższego ZSRR
Okres	od 28 listopada 1923 do 2 lutego 1924
Przynależność polityczna	WKP(b)
Poprzednik	powstanie organu
Następca	Aleksandr Winogradow
Członek Ludowego Komitetu do Spraw Wojskowych i Morskich
Okres	od 27 października 1917 do 23 listopada 1917
Przynależność polityczna	WKP(b)
Poprzednik	powołanie organu
Następca	Nikołaj Podwojski jako komisarz ludowy
Odznaczenia

Nikołaj Wasilewicz Krylenko, ros. Николай Васильевич Крыленко (ur. 2 maja^?/ 14 maja 1885 w Biechtiejewie w guberni smoleńskiej, zm. 29 lipca 1938 w miejscu egzekucji „Kommunarka” pod Moskwą) – działacz partii bolszewików, urzędnik państwowy RFSRR (prokurator generalny), współtwórca kodeksu karnego ZSRR, Ludowy Komisarz Sprawiedliwości ZSRR (1936–38).

Życiorys

Urodził się w rodzinie zesłanego uczestnika studenckiego ruchu rewolucyjnego lat 80. XIX wieku. W 1890 rodzina przeprowadziła się do Smoleńska, gdzie ojciec był redaktorem gazety Смоленский вестник. W 1902 rodzina przeniosła się do Kielc, potem do Lublina, gdzie ojciec był urzędnikiem akcyzowym. W Lublinie Krylenko w 1895 rozpoczął naukę w gimnazjum klasycznym, które ukończył w 1903 i jesienią tego roku wstąpił na wydział historyczno-filozoficzny Uniwersytetu Petersburskiego. Uczestniczył w zebraniach studenckich i demonstracjach ulicznych. W grudniu 1904 wstąpił do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR). Ukończył studia na wydziale historyczno-filozoficznym Uniwersytetu w Petersburgu w 1909 i na wydziale prawnym Uniwersytetu Charkowskiego w 1914. Uczestnik rewolucji 1905–1907. Przez krótki okres pracował jako nauczyciel języka rosyjskiego, literatury i historii Rosji w prywatnych szkołach w Sosnowcu i Lublinie. Podczas pobytu na ziemiach polskich nauczył się biegle władać językiem polskim, był też znanym polonofilem^[1]. Działalność polityczną prowadził w Petersburgu i Moskwie. Od 1906 członek organizacji wojskowej petersburskiego Komitetu Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR). Od 1911 pracował jako redaktor w gazecie „Gwiazda” (Zwiezda), od 1913 w Prawdzie, a wcześniej, podczas pobytu w Lublinie pisywał do „Kuriera Lubelskiego”. Latem 1914 emigrował do Szwajcarii, gdzie uczestniczył w Konferencji Przedstawicieli Zagranicznych SDPRR w Bernie.

Latem 1915 powrócił do Rosji. Aresztowany w 1916 i skierowany do wojska na front w stopniu chorążego. W czasie rewolucji lutowej 1917 wybierany sekretarzem komitetów partyjnych: pułku, dywizji, a w kwietniu 11 Armii Frontu Południowo-Zachodniego. Delegat I Ogólnorosyjskiego Zjazdu Rad z ramienia frakcji bolszewików. Członek pierwszego Wszechrosyjskiego Komitetu Wykonawczego wyłonionego przez ten zjazd. W czerwcu 1917 wybrany członkiem Biura Organizacji Wojskowej przy KC SDPRR(b). W czasie przewrotu bolszewickiego (rewolucji październikowej) członek Piotrogrodzkiego Rewolucyjnego Komitetu Wojskowego. Wszedł w skład pierwszej Rady Komisarzy Ludowych, członek komitetu ds. wojskowych i morskich. 9 listopada 1917 wyznaczony na Najwyższego Naczelnego Dowódcę, ludowy komisarz ds. wojskowych i morskich (minister wojny).

Od marca 1918 organizował sowieckie sądownictwo i – po 1922 roku – prokuraturę. Był współtwórcą kodeksu karnego RFSRR, w tym w szczególności art. 58 KK RFSRR będącego podstawą masowego terroru politycznego. Do 1931 główny prokurator oskarżający w procesach politycznych w tym w procesach pokazowych (proces eserowców 1922, proces biskupa Jana Cieplaka, prałata Konstantego Budkiewicza i egzarchy Fiodorowa 1923^[2], proces szachtyński 1928, proces mienszewików 1931). W l. 1922–1931 przewodniczący Najwyższego Trybunału Rewolucyjnego przy OKW, zastępca komisarza sprawiedliwości, prokurator generalny Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (Rosji Radzieckiej).

Od 1936 ludowy komisarz sprawiedliwości ZSRR. Uczestniczył w opracowywaniu konstytucji Rosji Radzieckiej i konstytucji ZSRR z 1936 roku oraz kodeksów. Prowadził pracę naukową na uczelniach, m.in. zastępca szefa katedry prawa karnego Uniwersytetu Moskiewskiego. Zajmował się także turystyką: uczestnik wyprawy w Pamir, przewodniczący Komisji Turystyki i Alpinizmu. Na zjazdach partii wybierany do władz Centralnej Komisji Kontroli WKP(b). Autor wydawnictw teoretycznych i praktycznych o teorii budowy ZSRR jako państwa socjalistycznego i jego systemu prawnego.

W okresie wielkiej czystki 1 lutego 1938 aresztowany przez NKWD. 29 lipca 1938 skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR pod zarzutem udziału w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej, rozstrzelany tego samego dnia w miejscu egzekucji Kommunarka pod Moskwą, pochowany anonimowo.

Zrehabilitowany 10 sierpnia 1955 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.

Publikacje

• Sąd i prawo w ZSRR, t. 1–3 wydane w latach 1927–1930,
• Wybrane sprawy sądowe, wydana w 1964.

Odznaczenia: Order Lenina i Order Czerwonego Sztandaru.

Zobacz też

• Artykuł 58 (radziecki kodeks karny)
• Wielki terror (ZSRR)
• Proces pokazowy
• Gułag

Przypisy

Bibliografia, linki

• Bolszaja Sowietskaja Encykłopedia t. 13 Moskwa 1973.
• Adam Bosiacki „Utopia – władza – prawo. Doktryna i koncepcje prawne „bolszewickiej” Rosji 1917-1921”, Warszawa 1999.
• Крыленко Николай Васильевич
• Николай Васильевич Крыленко na portalu hrono.ru